Onderwijs in relatie tot P2P/Glossarium

Om toegang te krijgen tot de wereld van peer-to-peer maken we gebruik van het boek 'De wereld redden' van Michel Bauwens. Het boek vormt de opstap om de kernconcepten rond P2P te identificeren en om op basis van deze concepten een glossarium van P2P samen te stellen. Het P2P-glossarium moet iedereen via centrale concepten toegang verlenen tot de wereld van P2P. Het glossarium wordt ontsloten via woordenwolken van kernconcepten en ondersteunende concepten of via een alfabetisch geordende conceptenlijst. Elke conceptpagina omvat een algemene definitie van het concept, de uitwerking van het dit concept precies gelinkt is met P2P, een sprekend voorbeeld, een theoretische duiding en ten slotte een reeks externe linken om meer vertrouwd te raken met het concept.

Korte inhoud

Het vertrekpunt is het boek “De wereld redden: met P2P naar een postkapitalistische samenleving” (2013) van Michel Bauwens. Op de achterflap van het boek lezen we het volgende: “Onze samenleving steunt op het absurde idee van materiële overvloed en immateriële schaarste. We doen alsof de planeet oneindig is en plegen er dermate roofbouw op dat het overleven van de menselijke soort in gevaar komt. Anderzijds bouwen we via auteursrechten en patenten artificiële muren rond menselijke kennis om sharing en samenwerking zo moeilijk mogelijk te maken. Het peer-to-peermodel, geïnspireerd door open source zoals Wikipedia, wil die logica omdraaien. Michel Bauwens ziet in nieuwe fenomenen zoals de samenwerkingseconomie, peer-to-peernetwerken, open source, crowdsourcing, fab labs, microfabrieken, de makersbeweging en stadslandbouw een weg naar een postkapitalistische samenleving, waarbij de markt zal onderworpen worden aan het algemeen belang. Net zoals het feodalisme ontstond binnen de schoot van de Romeinse slavenmaatschappij en het kapitalisme binnen het feodalisme, groeit ook binnen het kapitalisme het embryo van een nieuwe samenleving. Om de wereld te redden, dringt zich een herlokalisering van de productie op en een uitbreiding van globale samenwerking op vlak van kennis, code en design.”

In zijn boek ziet Michel Bauwens met andere woorden een aantal bekende fenomenen (zoals Wikipedia, maar ook Linux en andere open source bewegingen) de kiemen van verregaande transformaties in ons economisch bestel en in onze manier van samenleven. Het tijdperk van de kenniswerker. Wanneer ervan wordt uitgegaan dat kennis in principe een goed is (of kan zijn) dat overvloedig aanwezig is, kondigt het einde van het kapitalistisch systeem zich aan, inclusief de hiërarchische sociale (arbeids)verhoudingen die er eigen aan zijn.

In een kapitalistische samenleving, zo stelt Michel Bauwens, gaat het in essentie om ruilverhoudingen, winst en groei. Het creëren en behouden van schaarste is een essentieel kenmerk. Denk bijvoorbeeld aan steeds nieuwe behoeften door steeds nieuwe of vernieuwde producten. Essentieel in de ruilrelatie is ook het aspect van eigendom en private goederen. De (vrije) markt speelt hier met andere woorden een centrale rol als coördinatie-mechanisme, en dit terwijl de overheid (inclusief publieke diensten) grotendeels ten dienste staan van (of compenserend zijn voor) die markt en terwijl de burgersamenleving in de marge blijft staan (en niet verwacht wordt actief of productief te zijn).

In een samenleving waarin P2P-productie centraal staat, is het vertrekpunt niet schaarste, maar – zo beargumenteert Michel Bauwens - overvloed. Dit betekent bijvoorbeeld dat het gebruiken van een (kennis-)product door één persoon of instantie niet meteen impliceert dat dit ten koste gaat van het gebruik ervan door een andere persoon of instantie. Bovendien ligt de focus niet op eigendom, ruil en winst, maar op een bijdrage tot de productie van artefacten met een maatschappelijk nut. Denk hierbij aan Wikipedia. P2P-productie impliceert het produceren en re-produceren van de common, van wat gemeen goed is. Michel Bauwens zal dit in zijn boek in detail uitwerken, en hij zal vooral aandacht besteden aan de voorwaarden en de gevolgen hiervan. Hij beklemtoont dat door het centraal plaatsen van de commons (op een globale schaal) ook de overheid en de markt in een andere positie worden geplaatst. Een burgersamenleving die productief wordt heeft een ‘partnerstaat’ nodig die maatschappelijke, P2P-projecten actief ondersteunt. Er is nog ruimte voor een (ethische) markt maar deze staat meer en meer ten dienste van de burgersamenleving. Verder beklemtoont Michel Bauwens het belang van nieuwe manieren van verloning (inclusief de idee van een basisinkomen), een aangepaste wetgeving (ook naar de commons toe) en een manier van samenwerken en samenleven die veel meer gebaseerd is op vrije bijdragen vanuit eigen passies, talenten en openheid, dan wel op een hiërarchische logica van kwalificatie, selectie en geslotenheid.

Dit betekent ook dat een P2P samenleving uitgaat van een andere soort van individualisme. In een kapitalistische productievorm staat de productie van het individu en dus ook zijn eigendom (of loon en beloning) centraal, en aangezien het gaat om schaarste, is er ook steeds sprake van competitie. Individuen zijn in strijd met elkaar om het behalen van schaarse middelen, en dat kan gaan over geld, maar ook over diploma’s en jobs. Een P2P-productie gaat ook uit van het individuele, maar de productie van het individu is steeds georiënteerd naar een gemeen goed. Bauwens spreekt hier van de overgang van een competitief individualisme naar een coöperatief individualisme. Samenwerking en in eigen beheer produceren en reproduceren staan met andere woorden centraal. De logica, zoals Bauwens die formuleert, is: “Geef een steen, en krijg een huis terug”. Anders gesteld: samen gemeen goed produceren, en iedereen kan dit gemeen goed gebruiken. De gebruikswaarde, en niet zozeer de ruilwaarde, staat in P2P op de voorgrond.

In het boek zal Bauwens deze basisgedachten rond P2P-productie verder verkennen, telkens ook illustreren en bovendien proberen om de consequenties daarvan door te trekken naar alle facetten van de samenleving. De gevolgen voor het denken over educatie en/voor duurzaamheid komen echter minder aan bod. En vandaar deze wiki-book…

Korte inhoud

Glossarium: van kernconcepten naar ondersteunende concepten

Glossarium: alfabetisch

A

B

C

D

E

F

G

H

I

K

L

M

N

O

P

R

S

T

V

W

Z