Onderwijs in relatie tot P2P/Sociale entrepreneurs

Social entrepreneurs zijn ondernemers die met innovatieve oplossingen komen om de sociale problemen in de samenleving aan te pakken (Easton & Osberg, 2007). Het is daarbij eerst en vooral een kwestie om na te gaan wat de relevante sociale problemen en noden precies zijn, om daarna oplossingen te gaan zoeken. Voorbeelden van zo’n problemen zijn armoede, dakloosheid, marginalisatie, werkloosheid, enz. De oplossingen kunnen erg uiteenlopende vormen aannemen, maar waar alle soorten social entrepreneurs over moeten beschikken zijn kwaliteiten als moed, inspiratie, creativiteit, directe actie en standvastigheid (Easton & Osberg, 2007).

De focus ligt bij social entrepreneurs natuurlijk niet enkel op het sociale, maar ook op de zakenkant. Toch is een belangrijke eigenschap dat winst niet hun doel is. Daarin verschillen ze dus van andere ondernemers, die bij het creëren van een concept of product vaak vooral financiële winst voor ogen hebben, zowel voor zichzelf als voor hun aandeelhouders/investeerders. Die investeerders zijn voor social entrepreneurs vaak moeilijk te vinden, zodat ze vaak aan ‘crowd funding’ moeten doen om het nodige startkapitaal bij elkaar te krijgen. Daarbij wordt het project aangeboden op kanalen zoals het internet, en wordt het nodige bedrag erbij vermeld. Iedereen met interesse kan dan een kleine bijdrage leveren om zo aan het kapitaal te komen. Zo werken ook andere projecten, zoals bijvoorbeeld Wikipedia. Met behulp van zulke bijdrages kunnen social entrepreneurs hun doel bereiken: de wereld een betere plaats maken voor iedereen (Easton & Osberg, 2007).

Sociale entrepreneurs en P2P

In is er België nog niet veel aandacht voor sociale entrepreneurs. De doorsnee Belg is nog niet vaak in contact gekomen met een sociale entrepreneur, al komen ze de voorbije decennia steeds vaker voor. Zo zien we bijvoorbeeld in Scandinavië dat er meer en meer universitaire richtingen zijn waarbij innovatie en ondernemerschap centraal staan, en ook in België is dat stilaan aan het opkomen. Uiteraard is er nog een lange weg te gaan voordat sociaal ondernemerschap in onze westerse samenleving zijn plek kan verdienen. Mede door de economische crisis is dit proces in vele landen sterk vertraagd. Toch duidt de stijging van het aantal sociale entrepreneurs op een positieve verandering (OECD, 2010).

Er zijn duidelijk gelijkenissen tussen sociaal ondernemerschap en de P2P-samenleving waar bijvoorbeeld Bauwens (2014) over spreekt. De P2P-samenleving is net zoals sociaal ondernemerschap hier en daar naam aan het maken. Het grootste en meest duidelijke verband tussen de twee is dat in beide gevallen er geen oog is op winst. In een P2P-samenleving werkt men samen aan de ‘common good’, wat vergelijkbaar is met waarmee sociale entrepreneurs zich bezighouden. Hetgeen de sociale entrepreneur aflevert is geen exclusief product voor een betalende klant, maar iets dat een algemeen maatschappelijk nut heeft (Bauwens & Lievens, 2014).

Michel Bauwens heeft het vaak over de transitie van kapitalisme naar peer-to-peer, en over het feit dat deze overgang niet snel gemaakt kan worden omdat het oude systeem het nieuwe systeem ondersteunt. Volgens velen, waaronder Bauwens, zitten we in een crisis van het oude kapitalisme. Geleidelijk aan zijn wel aan het overgaan naar een reorganisatie van productie. Daar is sociaal ondernemerschap een perfect voorbeeld van: ze zijn niet uit op winst, maar op sociale doelen. Aangezien we in een transitie zitten, werken ze echter nog steeds in een ‘kapitalistische bel’. De ondernemers achter Facebook, bijvoorbeeld, willen winst maken en gebruiken daartoe P2P in hun eigen voordeel. Dat is iets wat sociale ondernemers niet doen (Bauwens & Lievens, 2014).

Michel Bauwens staat zeer positief ten opzichte van sociale entrepreneurs. De sociale entrepreneurs proberen een nuttige gebruikswaarde te scheppen zonder dat winstoogmerk het doel is. Sociale entrepreneurs draaien de kapitalistische logica dus op zijn kop. Hierdoor spelen ze een erg belangrijke rol in het transformatieproces naar een post-kapitalistische samenleving. Ze veranderen de waarde- en praktijkpatronen die leiden tot een nieuw sociaal systeem (Bauwens & Lievens, 2014). Een sociale entrepreneur zet zich dus af van het typische schuldensysteem dat aan de basis ligt van het kapitalisme (Bauwens & Lievens, 2014).

Voorbeelden

Mohammed Yunus had in 1983 het idee om mensen uit de armoede te helpen in Bangladesh. Hij deed dit door hen geld te lenen zonder enig onderpand of intrest. Hij leende 27 dollar aan 42 vrouwen die hiermee hun eigen naaibedrijf konden oprichten. Hij merkte op dat de vrouwen hun levensstandaard erop vooruitging, en ze erin slaagden om uit de armoede te geraken. Van hieruit begon hij zijn bedrijf verder uit te bouwen, en ondertussen helpt Yunus duizenden personen op dezelfde manier.

Een ander voorbeeld dat ook in het boek wordt aangehaald op p.67, is dat van Sergio Venuto. Sergio heeft Curto Café opgericht, een bedrijf met als doel om lekkere koffie te maken, niet om geld te verdienen. Hij wilde op die manier een sociaal doel vervullen. Hij maakte de hele procedure volledig transparant, zodat iedereen oog had op het proces. Op deze manier worden de koffieboeren beschermd (Bauwens & Lievens, 2014).

In 2005 heeft het bedrijf Vestagaard de LifeStraw uitgevonden. Dat is een kleine cilindervormige drinkbuis die water voor 99,3% filtert. Hierdoor kan je dus bijna van elk plasje water drinken zonder je zorgen te maken of het water al dan niet drinkbaar is. Met de winst van dit product zorgen ze ervoor dat ze productie in stand blijft, maar helpen ze daarnaast ook investeren in LifeStraw family, een grote container waar men met meerdere personen van kan drinken. De rest van de opbrengst gaat naar verder onderzoek. Deze LifeStraw Family wordt dan naar ontwikkelingslanden gebracht. Pure winst wordt op het product dus amper gemaakt.

Theoretische duiding

Om het concept van sociaal ondernemerschap te begrijpen, moeten we eerst weten wat men verstaat onder een entrepreneur, een ondernemer.

Volgens Ducker (2007) is de entrepreneur altijd op zoek naar veranderingen, en naar manieren om op deze veranderingen te reageren. Vaak werkt een entrepreneur vanuit zijn of haar eigen onvrede. Als je het niet eens bent met de gang van zaken, kan je als ondernemer hierop inpikken en een bepaalde doelgroep naar een nieuw evenwicht brengen. Zo vond Steve Jobs dat de toenmalige computers lelijke werktuigen waren, en dat niemand ze in hun woonkamer zou willen. Jobs maakte van de toenmalige computer een andere soort computer met een (volgens hem) toegankelijker design. Zo bracht hij het oude evenwicht binnen de IT-sector naar een nieuw evenwicht. Belangrijk bij zo’n overgang is dat die geaccepteerd wordt door de relevante doelgroepen. In het Stanford University Review definiëren Easton & Osberg de werkwijze van de sociale entrepreneur als volgt:

1) Het identificeren van een stabiel maar onjuist evenwicht dat exclusie, marginalisatie of het lijden van een segment van de samenleving dat te weinig politieke en financiële steun krijgt. Kortom, het vinden en in kaart brengen van een probleem waarmee de samenleving te kampen heeft, zoals bv. het sedentaire gedrag bij jongeren.

2) Het identificeren van een kans om in dit onjuist stabiel evenwicht nieuwe sociale waardevoorstellen te ontwikkelen door middel van de hierboven reeds aangehaalde eigenschappen: inspiratie, creativiteit, directe actie, moed en standvastigheid. Zo kunnen de sociale ondernemers het stabiele evenwicht uitdagen en veranderen. Verdergaand op het voorbeeld ivm. sedentair gedrag, kan er dus in deze fase een concept uitgewerkt worden om sedentair gedrag terug te dringen.

3) Zo kan er tot slot een nieuw stabiel evenwicht gecreëerd worden dat inwerkt tegen de in de eerste fase gevonden problemen. Zo kan een betere toekomst voor de doelgroep in de hand gewerkt worden. Zo’n doelgroep kan kleinschalig zijn, bv. de kinderen van 1 bepaalde klasgroep, of grootschalig, bv. alle kinderen van een land.

De bovenstaande definitie geeft een duidelijker beeld over wat het inhoudt een sociale entrepreneur te zijn. Maar wat onderscheidt een sociale entrepreneur dan van andere sociaal georiënteerde organisaties? Sociale diensten en organisaties gaan eveneens een onjuist evenwicht of systeem identificeren en hiervoor een oplossing zoeken. Het belangrijkste verschil is echter de impact van hun concept (Easton & Osberg, 2007). Sociale diensten gaan bijvoorbeeld in Afrika een school oprichten zodat de leraren van het dorp in kwestie meer middelen en kennis hebben om de kinderen een betere opleiding te bieden. Door één of een aantal scholen op te richten zal er echter geen nieuw en beter evenwicht op grote schaal bereikt worden. Volgens Roger Lee Easton & Sally Osberg gaat een sociale entrepreneur wel tot een nieuw systeem komen dat significante effecten heeft op grote schaal. Moest Andrew Carnegie bijvoorbeeld maar één bibliotheek hebben gebouwd, had hij een sociale dienst tot stand gebracht. Hij creëerde echter een volledig nieuw bibliotheeksysteem, waarvan miljoenen Amerikanen nog steeds gebruik maken, waardoor hij een superieur nieuw evenwicht bereikte. Dat impliceert echter niet dat je als sociale entrepreneur grootschalig moet starten. Een sociale entrepreneur kan wel degelijk op kleine schaal starten, maar moet vooral grootschalig denken.

Externe links

Voor meer informatie over het voorbeeld Lifestraw: http://www.buylifestraw.com/

Voor meer informatie over het voorbeeld Curto Café: http://p2pfoundation.net/Curto_Caf%C3%A9

Voor een uitgebreide definitie van Sociaal Oodernemerschap: http://www.ssireview.org/articles/entry/social_entrepreneurship_the_case_for_definition

Voor een uitgebreide maar duidelijke definitie van Sociale entrepreneurs: http://ec.europa.eu/internal_market/social_business/docs/conference/oecd_en.pdf

Voor een kortfilm (2min) over Sociaal ondernemerschap: https://www.youtube.com/watch?v=1ecKK3S8DOE

Referenties

Kanani, R. (2012) What is Social Entrepreneurship?. Retrieved from https://skollworldforum.org/about/what-is-social-entrepreneurship

Lievens, J. (2014) De economie van peer-to-peer: De wereld redden. Antwerpen, België: Houtekiet

OECD (2010) OECD Studies on SMEs and Entrepreneurship: SME's Entrepreneurship and innovation. Retrieved from http://www.oecd.org/cfe/leed/Social%20entrepreneurship%20policy%20brief%20EN_FINAL.pdf

Easton R. & Osberg S. (2007) Social entrepreneurship: the case for definition. Retrieved from http://www.ssireview.org/articles/entry/social_entrepreneurship_the_case_for_definition

Vestegaard Frandsen (2014) Lifestraw About. Retrieved from http://www.buylifestraw.com/about

Wee-Liang T., Williams J., Teck-Meng T., (2005) Defining the Social in Social Entrepreneurship: Altruism and Entrepreneurship. Retrieved from http://link.springer.com/article/10.1007%2Fs11365-005-2600-x