Onderwijs in relatie tot P2P/Kapitaal

Kapitaal wordt omschreven als het vermogen dat individuen, bedrijven of samenlevingen kunnen inzetten om doelen te bereiken (Van Dale Uitgevers, n.d.). Er bestaan verschillende soorten kapitaal.

Economisch kapitaal is het kapitaal dat één van de productiefactoren is, naast arbeid en natuur. Het gaat om goederen met behulp waarvan andere goederen geproduceerd worden. Kapitaal is echter niet hetzelfde als geld. Het omvat wel geld, maar het kan ook onder andere vormen voorkomen, bijvoorbeeld het bezitten van de productiemiddelen zoals machines, fabrieken, etc (Wikipedia, 2013).

Sociaal kapitaal zijn ‘de hulpmiddelen die in een gemeenschap aanwezig zijn om de gezins- en sociale organisatie vorm te geven’. Voorbeelden hiervan zijn de kwaliteit van sociale relaties, vertrouwen en gedeelde waarden en normen (Wikipedia,2013).

Cultureel kapitaal wordt omschreven als ‘het geheel van kennis, cognitieve vaardigheden en opleiding van een persoon waarmee sociale privileges verworven of behouden kunnen worden'. Kennis van dit culturele kapitaal maakt het mogelijk om toegang te krijgen tot de hogere sociale posities binnen een samenleving (Wikipedia, 2013). Cultureel kapitaal wordt vaak ook in één adem genoemd met intellectueel kapitaal. In essentie komt het op hetzelfde neer, maar worden er binnen intellectueel kapitaal nog enkele nuances gemaakt. Dit is een vorm van kapitaal die in de kenniseconomie een cruciale rol speelt. Deze vorm wordt nog onderverdeeld in drie categorieën met name menselijk kapitaal, structureel kapitaal en klantkapitaal. Menselijk kapitaal is de verzameling van knowhow binnen een organisatie, bij de medewerkers dus. Structureel kapitaal is de ‘ontastbare’ waarde die een organisatie middels producten, systemen en diensten heeft verworven. Een voorbeeld van deze vorm is de goede naam die een bepaalde productnaam heeft, bijvoorbeeld Lays (chips) of Cote d’or (chocolade). Klantkapitaal is de waarde die een organisatie heeft in de vorm van goede relaties met klanten (Wikipedia, 2013).

Bij Natuurlijk kapitaal gaat het voornamelijk om natuurlijke hulpbronnen waarover een land/regio beschikt zoals klimaat en energie, biodiversiteit en kwaliteit van bodem, lucht en water (Europese Commissie, 2014).

Linguïstisch kapitaal is de beheersing van de taal van de dominante cultuur binnen de samenleving. Samen met cultureel kapitaal is deze vorm van kapitaal noodzakelijk om het te maken in de maatschappij. Naarmate men naast deze taal, ook de taal van de andere culturen (dialect of andere talen) kent of spreekt, bezit men meer linguïstisch kapitaal. Het blijft wel essentieel om de taal van de dominante cultuur te beheersen (Laermans, 2012).

Het concept ‘kapitaal’ heeft doorheen de laatste eeuwen heel wat betekenissen ingenomen in de samenleving waardoor een duidelijk afbakening van dit concept moeilijk weer te geven is. In onze huidige samenleving wordt kapitaal vaak teruggebracht tot de bezittingen die mensen hebben. Het begrip wordt zo eigenlijk verengd tot de definitie van economisch kapitaal, maar men moet dit begrip dus breder bekijken.

Kapitaal en P2P

In een p2p-samenleving wordt economisch kapitaal een beetje naar de achtergrond geschoven. Het is niet nodig om over economisch kapitaal te beschikken om bij te dragen tot iets. De verdeling van het economisch kapitaal is dan ook een essentieel punt binnen p2p. Economisch kapitaal, net zoals alle andere vormen van kapitaal, is niet zozeer toegeschreven aan individuen of bedrijven, maar wordt eerder opgevat als commons. Kapitaal wordt dus beschouwd als gemeenschappelijk of gedeeld. Het gaat er in een p2p-model om dat een grote groep mensen samen aan iets werkt waar de hele gemeenschap beter van wordt. Door de verdeling van het kapitaal en de uitwisseling tussen de mensen die bijdragen, creëert men een vorm van open input. Iedereen mag input geven over een bepaald onderwerp, dus er is continu interactie tussen het kapitaal van de verschillende individuen. Ook dit sluit aan bij het principe van commons (Bauwens & Lievens, 2013).

Het gaat in een p2p-economie ook niet meer om arbeid en kapitaal, maar om bijdragen tot een open gemeengoed. Kenniswerkers dragen met hun kennis, code of design bij aan een gemeengoed waar iedereen kan en mag gebruik van maken. Je moet als kenniswerker geen groot economisch kapitaal bezitten om de plannen die je hebt te realiseren. Dit is te linken met deproletarisering, waarbij arbeiders hun materiële welvaart kunnen vergroten en zo hun gezin beter kunnen voorzien in de basisbehoeften. Natuurlijk moet je wel over de andere vormen van kapitaal beschikken, want die zijn noodzakelijk om je kennis en dergelijke te delen met de rest. ‘Delen is het nieuwe hebben’ is dan ook het uitgangspunt van de p2p-economie. Het gaat hier over vormen van gemeenschappelijk bezit van kapitaal dat door vrijwillige bijdrage en uitwisseling tot stand komt (Netwerk Bewust Verbruiken, 2014).

Concreet betekent dit dat iedereen mag bijdragen aan de p2p-samenleving en de output gebruiken, (economisch) kapitaal bezitten of niet is van geen belang. Het is niet volledig duidelijk of iedereen wel echt iedereen is, aangezien Bauwens (2013) spreekt over de p2p-licentie. Deze licentie houdt in dat diegene die niet aan het gemeengoed hebben bijdragen, zouden moeten betalen om toegang te krijgen tot deze gemeenschappelijke materialen. Iedereen heeft echter wel toegang hiertoe, betalend of niet. Het is voornamelijk van belang dat men inziet dat kapitaal in een p2p-samenleving als common beschouwd wordt (Bauwens & Lievens, 2013).

Voorbeeld

Auto-industrie: In het klassieke model (de huidige samenleving) heb je veel kapitaal nodig om een auto te produceren. Elk stuk moet besteld worden bij een andere distributeur. Er zijn in ons land enkele grote productiefaciliteiten zoals Volvo Gent en Audi Vorst. Zij beschikken over het grote kapitaal in deze sector. In een p2p samenleving zou een auto op een meer lokale manier geassembleerd kunnen worden, waar je weinig of geen kapitaal voor nodig hebt. Recent zijn er al enkel auto’s op de tweede manier geproduceerd. Een eerste voorbeeld is ‘Wikispeed’. Dit is een open-source auto, die door tachtig mensen in twaalf landen in drie maanden ontwikkeld werd, zonder kapitaal. Een tweede voorbeeld is ‘Tabby’, ook wel de Ikea-auto genoemd. OSVehicle, het bedrijf achter deze wagen, is een samenwerking van Italiaanse en Chinese ondernemers, die op basis van opensourcesoftware en opensourcehardware een auto ontwikkelden die in 45 minuten kan worden geassembleerd. Dit kan in een microfabriek, in je eigen stad. Als je dus niet over de middelen (kapitaal) beschikt om je plannen te realiseren, is de distributie van kapitaal, zoals in een p2p-economie een geschikte oplossing (Trends, 2014).

Theoretische duiding

Kapitaal is een woord dat zijn opmars heeft gekend binnen de theorieën van Karl Marx, Max Weber en Pierre Bourdieu. Deze drie grote sociologen en economen hebben elk hun eigen twist gegeven aan het concept ‘kapitaal’.

Karl Marx(Duitse denker uit de 19e eeuw, die een belangrijke invloed had op de filosofie, economie en sociologie) wordt gezien als de grondlegger van het communisme, het socialisme en het marxisme. Marx neemt dan ook een duidelijk standpunt in over kapitaal en kapitaalsverhoudingen. Hij deed dit in zijn werk ‘Das Kapital’ (Filosofie, n.d.). Marx’ visie op kapitaal was voornamelijk gericht op de bevrijding van de onderdrukte klassen. In het marxisme zien we vooral een kritiek van Marx op Adam Smith, een filosoof/econoom die stelde dat ‘het vrije spel der maatschappelijke krachten’ de beste resultaten zou geven voor iedereen. Om de visie van Smith toe te passen op kapitaal, zou het betekenen dat iedereen vanuit zijn eigen capaciteiten, het beste probeert te behalen om kapitaal te vergaren (Wikipedia, 2014). Marx vond echter dat zo de grote meerderheid van het volk benadeeld zou worden. Marx was van mening dat aan het proletariaat (diegene die over ‘arbeid’ bezitten, de arbeiders) ook de winst moest toegedeeld worden. Op deze manier zouden de werkelijke producenten van het product ook de meerwaarde of winst krijgen, terwijl dat voorheen ging naar de mensen die de bedrijven beheren (het kapitaal bezitten). Nu gaat de meerwaarde naar de bezitters van het kapitaal door ‘uitbuiting’ van diegene die het product werkelijk produceren. Marx vond dat het proletariaat in opstand moest komen om deze oneerlijke verdeling van het kapitaal in vraag te stellen en deze te herverdelen (Laermans, 2012).

Marx was de eerste die de term kapitaal introduceerde in de huidige betekenis die wij kennen, maar hij was niet de enige. Max Weber, een Duitse econoom en filosoof, omschrijft het kapitalisme als de doelrationele of berekende omgang met kapitaal vanuit winststreven (Wikipedia, 2014). Anders gesteld gaat men nadenken hoe men zijn productiefactoren het best kan inzetten, zodat men een maximale winst kan halen. Het doel is dan om via herinvestering van de winst voortdurend vernieuwde en hogere winst kan halen (Laermans, 2012). Ook Bourdieu heeft in zijn theorie iets geschreven over kapitalisme. Pierre Bourdieu was een Franse socioloog die leefde in de 20e eeuw. Hij introduceerde de termen ‘cultureel kapitaal’ en ‘sociaal kapitaal’. Hiermee duidde hij aan waarom sommige mensen het wel maken en andere niet in de samenleving. Dus om macht en invloed te verwerven in de maatschappij, hebben mensen kapitaal nodig (Wikipedia, 2014). Het gaat dan volgens Bourdieu niet alleen om economisch kapitaal, zoals geld en onroerend goed, maar ook om cultureel kapitaal (kennis, vaardigheden en opleiding) en om sociaal kapitaal (relaties en netwerken). Deze driedeling heeft Bourdieu gebaseerd op de theorie van Weber. Later heeft Bourdieu hier nog andere vormen van kapitaal aan toegevoegd, zoals symbolisch en linguïstisch kapitaal, waarvan de definities in de introductie al werden bijgevoegd. Volgens Bourdieu ontwikkelen mensen onbewust een bepaalde habitus, een duurzame manier van waarnemen, denken en handelen, waarmee individuen zich in de samenleving kunnen handhaven en zo vooruit komen. Op deze manier kan elk individu zijn kapitaal proberen te verhogen door mee te draaien in de samenleving. Net als Marx benadrukt ook Bourdieu de sterke samenhang tussen het bezitten van kapitaal en de macht en invloed die een individu heeft (Laermans, 2012).

Externe links

In het boek ‘sociaal kapitaal’ van David Kok kan men lezen over het belang van sociaal kapitaal in de toekomst. Op onderstaande link, kan men alvast een voorsmaakje vinden over de sociale media en hoe deze de samenleving beïnvloeden. http://books.google.be/books?id=R1QnqHqOF_AC&pg=PA259&lpg=PA259&dq=sociaal+kapitaal+is+de+toekomst&source=bl&ots=lfyDpUsT5I&sig=NIP2TMY7bIuFZqS5eSpefR3jJJA&hl=nl&sa=X&ei=v29SVLW2GsvQ7AatkIGgBQ&ved=0CD0Q6AEwBQ#v=onepage&q=sociaal%20kapitaal%20is%20de%20toekomst&f=false

Het boek ‘Network society and future scenarios for a collaborative economy’ geschreven door Vasilis Kostakis en Michel Bauwens biedt ook een meerwaarde. In dit boek worden verschillende voorbeelden beschreven van alternatieven voor de samenleving in de toekomst. Het beschrijft voornamelijk scenario’s om naar een meer gedeelde economie te gaan in te toekomst waarbij kapitaal meer verspreid is over alle bijdragers in plaats van het huidige model waar het kapitaal gecentreerd is. http://books.google.be/books?id=2uNQBAAAQBAJ&pg=PA57&dq=wikispeed&hl=nl&sa=X&ei=HnJSVNOVI8K3PJrxgMgN&ved=0CDYQ6AEwAg#v=onepage&q=wikispeed&f=false

Voor meer informatie over Wikispeed dat als voorbeeld is beschreven zie http://wikispeed.org/

Op onderstaande link, kan men een sprekend voorbeeld zien over hoe er met economisch kapitaal wordt omgegaan binnen de kerk. De paus neemt ook enkele uitgangspunten van p2p in zijn mond als hij het heeft over de veranderingen die hij wil doorvoeren. https://www.youtube.com/watch?v=PWsBMXduaIY&spfreload=10

Voor meer informatie over de filosoof Karl Marx en het kapitalisme, zie http://www.youtube.com/watch?v=tmQHaT777lM

Referenties

Bauwens, M., & Lievens, J.(2013). De wereld redden : Met peer-to-peer naar een postkapitalistische samenleving. Antwerpen, Belgium : Houtekiet

Europese Commissie.(2014). Natuurlijk kapitaal. Retrieved from http://ec.europa.eu/environment/basics/natural-capital/index_nl.htm

Filosofie.(n.d.). Karl Marx. Retrieved from http://www.filosofie.nl/nl/sleutelfiguren/257/karl-marx.html

Laermans, R. (2012). De maatschappij van de sociologie. Leuven: Boom.

Netwerk bewust verbruiken. (2014). Boekbespreking: De wereld redden, met peer-to-peer naar een postkapitalistische samenleving. Retrieved from http://www.bewustverbruiken.be/artikel/boekbespreking-de-wereld-redden-met-peer-peer-naar-een-postkapitalistische-samenleving

Trends.(2014).Entrepreneur wordt entredonneur. Retrieved from http://trends.knack.be/economie/ondernemen/business-tips/entrepreneur-wordt-entredonneur/article-normal-493321.html

Van Dale Uitgevers.(n.d.). Kapitaal. Retrieved from http://www.vandale.be/opzoeken?pattern=kapitaal&lang=nn#.VFLAJbFGmxg

Wikipedia.(2013). Cultureel kapitaal. Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Cultureel_kapitaal

Wikipedia.(2013). Intellectueel kapitaal. Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Intellectueel_kapitaal

Wikipedia.(2013). Kapitaal. Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Kapitaal

Wikipedia.(2013). Kapitaal (economie). Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Kapitaal_%28economie%29

Wikipedia.(2014). Max Weber (Socioloog). Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Max_Weber_%28socioloog%29

Wikipedia.(2014). Pierre Bourdieu. Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Pierre_Bourdieu

Wikipedia.(2013). Sociaal kapitaal. Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Sociaal_kapitaal