Onderwijs in relatie tot P2P/Affiniteitsgemeenschap

Affiniteit(s)gemeenschap is een samenstelling bestaande uit de zelfstandige naamwoorden 'affiniteit' en 'gemeenschap'. Het wijst op een groep mensen die zich op grond van een gezamenlijke interesse of belangstelling verbonden voelt en in deze verbondenheid een op zichzelf staande entiteit vormt. Datgene wat gemeenschappelijk is, geldt als legitimering van de groep. Inherent aan deze groepen is de vrijwillige deelname van haar leden omdat het lidmaatschap gegrond is op een voeling met de centrale belangstelling en/of de leden van de groep.

De term ‘affiniteitsgemeenschap' is van toepassing op allerlei soorten groepen waarbij de leden een gemeenschappelijke interesse delen. In Vlaanderen wordt de term vaak ook gebruikt wanneer men het over actiegroepen heeft.

Affiniteitsgemeenschap en P2P

Bauwens schuift peer-to-peer naar voren als een productie- en samenwerkingsvorm eigen aan een postkapitalisme. Deze wordt gekenmerkt door een mentaliteit van delen en co-produceren als antwoord op een kapitalistische samenleving. Een affiniteitsgemeenschap vormt daarin een netwerk van peers dat zich schaart rond een gemeenschappelijke interesse en daar samen rond wil werken. Het gaat dus om personen die een groep vormen op basis van een gemeenschappelijke belangstelling en daarrond produceren (Bauwens & Lievens, 2013).

Affiniteitsgemeenschappen vormen een soort up-to-date versie van groepen en gemeenschappen, aangepast aan de technologische mogelijkheden van een postmoderne maatschappij. Een verschil met vroeger is de intrede van internet en de mogelijkheden die dat biedt voor groepen. Waar lidmaatschap voor de komst van internet voor een deel nog afhankelijk was van de fysieke plaats waarrond de gemeenschap zich situeerde en de bereikbaarheid van die plaats, valt het aspect van bereikbaarheid volledig weg wanneer internet zijn intrede doet. Met de komst van het internet wordt elk individu bereikbaar voor elk ander individu en wordt kennis toegankelijk voor een steeds groter en uitgebreider publiek. Dit biedt volgens Bauwens veel mogelijkheden, zeker voor p2p. Via internetconnecties kan men zich in een mum van tijd verbinden met een ander, zelfs als deze zich zowat aan de andere kant van de wereld bevindt. Bovendien verschuift het plaatselijk gesitueerd zijn van een groep van een fysieke setting naar een virtuele. Als equivalent van fysieke ontmoetingsplaatsen waar face-to-face gesprekken plaatsvinden ontstaan er allerlei internetfora waar stellingen of meningen geponeerd worden en waarop anderen kunnen reageren. Aan de hand van affiniteitsgemeenschappen kunnen mensen van over de hele wereld met elkaar in verbinding treden en samen kennis produceren. Mensen met een gezamenlijke interesse kunnen op deze manier samen onderzoek voeren naar een hen aanbelangend thema. Dit hoeft zich evenwel niet te beperken tot kennis- of een andere manier van immateriële productie. Het kan ook leiden tot materiële productie.

Een affiniteitsgemeenschap kan dus de vorm aannemen van een peer-to-peernetwerk wanneer ze zich schaart rond een thema met maatschappelijk nut en de geproduceerde kennis of materie toegankelijk maakt voor iedereen waarbij anderen de mogelijkheid hebben datgene wat geproduceerd werd aan te vullen en/of te optimaliseren. Ze bestaat ook uit individuen die zich vrijwillig en vanuit intrinsieke motivatie inzetten voor de centrale belangstelling van de gemeenschap.

Voorbeelden

Zoals de definitie aangeeft is eender welke groep die zich vormt rond een gemeenschappelijke interesse een voorbeeld van een affiniteitsgemeenschap. Zo zijn een filatelieclub, een heemkundige kring en een sportvereniging allen voorbeelden van affiniteitsgemeenschappen omdat de leden een affiniteit delen met betrekking tot het centrale thema. In deze voorbeelden zijn dat postzegels, de streekgeschiedenis en een sport.

Hieronder wordt een voorbeeld van een affiniteitsgemeenschap binnen p2p besproken, alsook een voorbeeld van affiniteitsgemeenschappen als actiegroepen. Affinity group is immers de Angelsaksische term voor wat in Vlaanderen als actiegroep beschouwd wordt.

Affiniteitsgemeenschappen binnen p2p

Wikispeed is een voorbeeld van wat een affiniteitsgemeenschap zou kunnen zijn binnen p2p. Team Wikispeed bestond bij aanvang uit een groep van 40-tal vrijwilligers uit verschillende landen. De oprichter, Joe Justice, schreef zich in voor de Progressive Insurance Automotive X Prize, een internationale wedstrijd voor autoconstructeurs. De uitdaging is daarbij om een wagen te ontwikkelen die ongeveer 4 liter per 160 km verbruikt (100 mijl per gallon)en die tegelijkertijd aan alle veiligheidsvoorschriften voldoet. Justice startte ook een blog waarop hij uitleg gaf over het project. Al gauw doken geïnteresseerden op en bij Justice, zelf een softwareontwikkelaar, voegden zich ingenieurs, mecaniciens, onderzoekers en nog anderen met een verschillende achtergrond. Vele handen maken licht werk: samen bouwden ze aan een model dat in 2010, drie maanden na de inschrijving, 109 mijl per gallon rijdt (wat neerkomt op ongeveer 175 km op 4 liter) en daarmee de tiende plaats behaalt. Een indrukwekkende prestatie als men weet dat deze wagen het beter doet dan maar liefst honderd andere modellen ontwikkeld door grote namen in de auto-industrie. Dit was alleen mogelijk door hun transparante, modulaire manier van werken (Bauwens & Lievens, 2013; Wikispeed, n.d.).

De gedeelde betrokkenheid binnen deze groep centreert zich rond het ontwikkelen van een wagen die weinig verbruikt en tegelijkertijd veilig en gebruiksvriendelijk is. Al dan niet met voorkennis wat betreft de constructie van auto's ging elk lid aan de slag en probeerde die vanuit het eigen expertisedomein bij te dragen aan dit gezamenlijk project. Door hun kennis en kunde te bundelen in een project dat hen aansprak op een gezamenlijke belangstelling werd iets gecreëerd dat daarvoor wellicht als onmogelijk zou zijn afgedaan. Door vrijwillige inzet en samenwerking voor een project dat de leden van de groep erg intrigeerde en een transparante aanpak was deze groep bijzonder productief.

Affiniteitsgemeenschappen als actiegroepen

"Ademloos" is een petitie die georganiseerd werd door de actiegroep “Antwerpen Leefbaar” en richt zich tegen het BAM-tracé. De Antwerpse ring wordt reeds vele jaren geteisterd door verkeersdrukte. Al enkele jaren wordt er uitvoerig onderzocht en gedebatteerd over hoe men het verkeersleed kan verminderen. Uiteindelijk werd het BAM-tracé als voorstel geopperd. De naam komt van Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel, een naamloze vennootschap opgericht door het Vlaams Parlement. Het staat in voor de uitvoering van o.a. de mobiliteitsprojecten van de Antwerpse ring (Vlaanderen.be, n.d.). Deze legde een voorstel op tafel (BAM-tracé) dat door de Vlaamse regering werd goedgekeurd, maar dat op veel kritiek en afkeuring kon rekenen bij de Antwerpse burger vanwege luchtvervuiling, vernieling van groen en andere vormen van overlast. Met de petitie hopen ze 15.000 handtekeningen te verzamelen, zodat ze uitgenodigd worden in het Vlaamse Parlement om daar hun zaak te bepleiten (Ademloos, n.d.).

Deze actiegroep heeft affiniteit met de stad Antwerpen en is bezorgd om de levenskwaliteit van haar inwoners. Omdat ze vrezen dat het mobiliteitsvoorstel de levenskwaliteit zal doen dalen organiseren ze verscheidene acties waaronder deze petitie om zo politieke daadkracht te verkrijgen. Het doel is uiteindelijk om te verhinderen dat dit voorstel doorgevoerd wordt.

Ook het “Field Liberation Movement” (FLM) is een voorbeeld van Vlaamse bodem. Deze actiegroep is gekend vanwege de vernieling van het ggo-aardappelveld te Wetteren. Dit aardappelveld was het eerste proefveld met genetisch gemodificeerde voedingsgewassen in Vlaanderen. De afkorting ‘ggo’ staat voor ‘genetisch gemodificeerde organismen’. Concreet betekent dit dat ze de eigenschappen van een bepaald organisme(wat verankerd zit in het DNA ervan) wijzigen door genen van het ene organisme in te bouwen in dat van een ander. Hierdoor is deze meestal beter aangepast aan de omstandigheden dan zijn oorspronkelijke variant. Het kan dan gaan om zaken als beter bestand zijn tegen bepaalde ziektes, hogere tolerantie voor temperatuursschommelingen, minder nood aan licht of water, etc (Zeelandia, n.d.). In wetteren staken zo 27 varianten van genetisch gemodificeerde aardappelen in de grond. Op 29 mei 2011 vernielden leden van het FLM een deel van deze gewassen (deredactie.be, 2011).Door deze actie wilden ze het thema “ggo’s” in de kijker zetten. Deze zijn immers niet zonder gevaar, bieden geen oplossing voor het voedseltekort en dragen niet bij aan de biodiversiteit, aldus de activisten. Zij geven te kennen dat ze bekommerd zijn om de toekomst van de aarde en menen dat ggo’s hier geen deel van (kunnen of mogen) uitmaken (field liberation, n.d.).

Het is duidelijk dat zij duurzaamheid hoog in vaandel dragen wanneer zij bereid zijn daar daden van burgerlijke ongehoorzaamheid voor te stellen. De affiniteit die de leden van het FLM delen is die met de planeet. Gezamenlijk vinden zij ggo’s een bedreiging en geen oplossing. Met hun actie maken ze dit zeer duidelijk.

Theoretische duiding

Net als “peer-to-peer” deed de term “affiniteitsgemeenschap” eerst haar intrede in de wereld van computers en internet. In de cyberopvatting betekent “peer-to-peer” niet meer dan een netwerk van gelijkwaardige computers en nemen affiniteitsgemeenschappen de vorm aan van groepen mensen die met elkaar bestanden delen via een computernetwerk. (Wikipedia, 2014; Pc en internet, 2012). Deze termen zijn ondertussen ook overgenomen in andere contexten. De betekenis van peer-to-peer werd verruimd tot het delen van zaken onder gelijken en de activiteiten van affiniteitsgemeenschappen beperken zich niet langer tot uitsluitend het delen van computerbestanden. Deze ict-mogelijkheden creëerden niet alleen nieuwe manieren om zaken met elkaar te delen en met elkaar in verbinding te treden, ze creëerden ook nieuwe vormen van sociale (inter)actie en gemeenschap.

Het internet stelt mensen in staat wereldwijd verbindingen aan te gaan. Deze nieuwe mogelijkheden maken dat nieuwe gemeenschappen ontstaan, oude opgedoekt worden en andere hun werking aanpassen aan de vernieuwde mogelijkheden. Het globaliseringsproces, waarbij de gehele wereld steeds meer met elkaar in verbinding staat en van elkaar afhankelijk wordt, is sterk aangestuurd door de komst van het internet. De maatschappij wordt post-modern en instituties en gemeenschappen die traditioneel veel grip hadden op de samenleving (zoals de Kerk of de zuilen in Vlaanderen) moeten aan autoriteit inboeten (Laermans, 2012). Internet maakt het mogelijk op virtuele basis een groep of gemeenschap te vormen. Van een teloorgang van gemeenschappen, zoals sommige technosceptici menen, is in feite dus geen sprake. Wat zich voorheen in de fysische wereld afspeelde, verplaatst zich deels naar de virtuele wereld (de Haan, 2008). Affiniteitsgemeenschappen kunnen daar een voorbeeld van zijn.

Affiniteitsgemeenschappen kunnen dus een voorbeeld zijn van virtuele gemeenschappen, zelfs van p2pnetwerken. Evenwel is er nergens een definitie die dit als noodzakelijke voorwaarde(n) opgeeft. De term 'affiniteitsgemeenschap' is erg breed, zoals ook blijkt uit de definitie, maar zegt niets over de vorm of werking van affiniteitsgemeenschappen. De openheid van het begrip maakt het flexibel als het gaat om de invulling ervan. Dit zien we in het feit dat er in Vlaanderen soms actiegroepen mee bedoeld worden en dat Bauwens ook een specifiek idee heeft over wat affiniteitsgemeenschappen kunnen zijn en doen. Wat we alleszins met zekerheid weten als we het hebben over een affiniteitsgemeenschap, is dat het een gemeenschap betreft, gevormd op basis van een gezamenlijke interesse of belangstelling.

Externe links

Ook in de context van de exacte wetenschappen wordt het concept “affiniteitsgemeenschap” gebruikt. Men spreekt dan meestal over de neiging tot binding; de aantrekking van verschillende stoffen. In de chemie betekent affiniteit de precisie en sterkte waarmee een ionenuitwisselaar een contra-ion opneemt en bijhoudt. Meer uitleg hierover is te vinden op: https://www.princeton.edu/~achaney/tmve/wiki100k/docs/Chemical_affinity.html

Voeling met iets kan ervoor zorgen dat men zich hier (meer) voor inzet. Onderstaande link leidt naar een boeiend artikel over hoe affiniteit kan leiden tot participatie: http://www.socius.be/tiki-download_item_attachment.php?attId=247

In de marketingwereld linkt men soms producten aan affiniteitsgemeenschappen (het betreft dan vooral goede doelen) in de veronderstelling dat deze dan aantrekkelijker worden voor de consument. Een onderzoek naar de effectiviteit hiervan: http://www.emeraldinsight.com.kuleuven.ezproxy.kuleuven.be/doi/full/10.1108/03090560810840943

Een artikel dat nog dieper ingaat op de (na)werking van actiegroepen: http://organizingforpower.org/wp-content/uploads/2013/03/chi-por-34-67-reduced.pdf.

Referenties

Activisten vernielen omstreden aardappelveld. (2011, May 29). Deredactie.be. Retrieved from: http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/regio/oostvlaanderen/1.1034648

Ademloos. (n.d.). Ademloos is ontstaan uit de verontwaardiging van een medicus. Retrieved from: http://www.ademloos.be/gezondheid/ademloos

Bauwens, M., & Lievens, J. (2013). De wereld redden: Met peer to peer naar een postkapitalistische samenleving. Antwerpen, Belgium: Houtekiet.

De Haan, J. (2008). Sociale cohesie: het thema van dit Sociaal en Cultureel Rapport. In P. Schnabel, R. Bijl, & J. de Hart (Eds), Betrekkelijke betrokkenheid: Studies in sociale cohesie. (pp. 365-388). Den Haag, The Netherlands: Sociaal en Cultureel Planbureau.

Field liberation. (n.d.). Veldbevrijders? Retrieved from: http://www.fieldliberation.org/about/actions/

Laermans, R. (2012). De maatschappij van de sociologie. Amsterdam, The Netherlands: Uitgeverij Boom.

Vlaanderen.be (n.d.). Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel. Retrieved from: http://www.vlaanderen.be/nl/contact/adressengids/vlaamse-overheid/administratieve-diensten-van-de-vlaamse-overheid/beleidsdomein-mobiliteit-en-openbare-werken/beheersmaatschappij-antwerpen-mobiel

Wikipedia. (2014). Affinity Groups. Retrieved November 21, 2014, from: https://en.wikipedia.org/wiki/Affinity_group

Wikipedia. (2014). Peer-to-peer. Retrieved November 29, 2014, from: http://nl.wikipedia.org/wiki/Peer-to-peer

Wikispeed. (n.d.). Who we are. Retrieved from: http://wikispeed.org/join-the-team/who-we-are/

Zeelandia. (n.d). Wat is genetische modificatie? Retrieved from: http://www.zeelandia.nl/service/voedings-informatie/gmo/wat-is-genetische-modificatie