Onderwijs in relatie tot P2P/Creative Commons

Creative Commons (CC) is een oorspronkelijk Amerikaans project ter bevordering van open inhoud, dit houdt in dat creatieve werken onder een meer vrije licentie gepubliceerd worden (Wikipedia, 2014). Zo is het creatieve werk open voor anderen en kunnen zij het delen, gebruiken en er zelfs op voort bouwen (Creative Commons, n.d.).

Creative Commons en P2P

Het internet wordt gezien als een plek waar universele toegang tot onderwijs, cultuur en wetenschappelijk onderzoek mogelijk gemaakt wordt. Toch wordt deze universele toegang vaak belemmerd door ons wettelijk en sociaal systeem, o.a. onder de vorm van het auteursrecht. Door dat auteursrecht zijn sommige handelingen zoals kopiëren, plakken, bewerken en publiceren op het World Wide Web juridisch niet altijd toegestaan. Creative Commons profileert zich in dat verhaal als een “vrij, publiek en gestandaardiseerd systeem dat een evenwicht creëert tussen de realiteit van het internet en die van de auteursrechtenwetgeving”. De organisatie is dus geen alternatief voor het auteursrecht, maar ze laten toe om de klassieke auteurswetgeving aan te passen aan de specifieke noden van de maker. Dit doen ze door middel van licenties waarbij een creatief werk ofwel voor bepaald gebruik, onder bepaalde voorwaarden toegankelijk kan gemaakt worden ofwel volledig publiek gemaakt wordt (Creative Commons, n.d.).

Wat Creative Commons doet kan je duidelijk kaderen binnen de filosofie van P2P. Deze filosofie correspondeert niet met onze huidige samenleving waarin het door auteursrechten en patenten steeds moeilijker wordt om samen te werken en menselijke kennis te delen. In peer-to-peer staat de samenwerking tussen gelijken aan het gemeen goed, centraal. Het is bovendien geïnspireerd door fenomenen als open source en file sharing en laat dit net de dingen zijn die Creative Commons in de hand werkt. Het feit dat mensen verschillende inhouden met elkaar kunnen delen en hier zelfs op kunnen voortbouwen, maakt dat een initiatief als Creative Commons perfect past binnen de P2P-logica (Bauwens, 2013).

In ‘De wereld redden’ wordt het voorbeeld van Creative Commons tevens aangehaald bij file sharing. Er is een evolutie aan de gang in de manier waarop kenniswerkers zich politiek manifesteren. Een bepaalde subcultuur van mensen gebruikt nieuwe technologie om dingen anders te doen. Er is bijvoorbeeld een grote gemeenschap jonge muziek- en filmliefhebbers die bestanden delen op het internet op bepaalde platformen via torrents. Dit is een systeem om peer-to-peer gegevens uit te wisselen. Een centrale locatie op het internet coördineert downloads, maar levert zelf geen bestanden (Wikipedia, 2014). Dit is het zogenaamde file sharing. Creative Commons zorgt ervoor dat creatieve en wetenschappelijke werken meer toegankelijk zijn voor iedereen (Bauwens, 2013).

Voorbeeld

Enorm veel inhoud op internet zoals wetenschappelijke literatuur en muziek, zijn beschermd met een Creative Commons-licentie.

Electrobel is een online community voor muzikanten die elektronische muziek maken. Hier kunnen muzikanten hun muziek uploaden en delen. Het concept van Electrobel is uniek omdat het gaat om een gemeenschap in de echte wereld. De website is enkel een ontmoetingsplaats. Daarom is de website gelimiteerd tot gebruikers die in hetzelfde land wonen. In België werd de eerste gemeenschap opgestart namelijk Electrobel Belgium and Luxembourg. Er wordt gebruik gemaakt van de CC-licenties om de geüploade muziek vrij en legaal downloadbaar te maken. Onder deze licentie kunnen werken vrij geüpload, verdeeld en gebruikt worden voor niet-commerciële doeleinden. Registratie op de website is niet nodig als je muziek wilt downloaden of als je een opmerking wilt plaatsen, maar je moet je wel registreren als je muziek wil uploaden (Wikipedia, 2014).

Een ander voorbeeld is De Wereld Morgen, een Belgisch online nieuwsplatform. De nieuwswebsite biedt eigenzinnige visies op de actualiteit. Ze onderwerpen ook sommige nieuwsfeiten aan een diepgaande analyse. Daarnaast brengt de site onderwerpen die buiten de grenzen van de populaire media vallen, maar die evenzeer relevant zijn voor het publieke leven. Stemmen die in andere media niet gehoord worden, krijgen hier een plaats. Er wordt bewust geen gebruik gemaakt van gesponsorde artikels of persberichten zoals je die vindt op andere nieuwssites. Ze bieden een alternatief, zonder zich vijandig op te stellen naar andere (meer oppervlakkige en sensationele) media toe. De site staat onder de leiding van een kleine kern professionele journalisten. Daarnaast werken honderden vrijwilligers mee aan het project, op verschillende manieren. Zo kunnen ze aan het werk als auteurs, eindredacteurs, vertalers, administratieve krachten of ze denken gewoon mee. Het aandeel van de vrijwilligers is groot, want jaarlijks werken zo’n 300 geëngageerde mensen mee door een geschreven, gefilmde of gefotografeerde bijdrage te bieden aan de site. Alle inhoud die openbaar wordt gemaakt op de site is beschermd door een CC-licentie (DeWereldMorgen.be, n.d.).

Theoretische duiding

Indien men publiceert met een Creative Commons-licentie is het mogelijk om creatieve werken vrijer beschikbaar te stellen dan bij een traditioneel auteursrecht of copyright. De non-profitorganisatie wil mensen de kans geven om hun kennis en creativiteit met de wereld te delen. Creative Commons bezit een gigantische pool aan creatieve werken waaronder muzieknummers, video’s, wetenschappelijk en academisch materiaal. Dagelijks wordt deze pool meer uitgebreid. De creatieve werken kunnen vrij en legaal publiekelijk gebruikt worden onder de voorwaarden van de CC-auteursrechtenlicenties. De licenties werden ontwikkeld in 2002 (Creative Commons, n.d.).

In 2001 werd het initiatief in leven geroepen door o.a. Lawrence Lessig, die al langer pleitte voor een soepeler auteursrechtensysteem. Onder Creative Commons vallen ook een aantal internationale projecten om licenties van het Engelse en Amerikaanse (auteurs)recht te vertalen naar andere talen en rechtssystemen (Creative Commons, n.d.).

Creative Commons bestaat ook sinds 2006 in België (CC-BE) en handelt op vrije en onafhankelijke basis. Vrijwilligers houden zich bezig met o.a. het bijwerken en actualiseren van licenties, advies geven over het gebruik van de licenties en het beantwoorden van vragen. Ze doen dit aan de hand van workshops, presentaties en on- en offline ondersteuning. Aan de leiding van CC-BE staat Yannick M’hadoun die instaat voor het publieke leiderschap en Séverine Dusollier die gerechtelijk aan de leiding staat. CC-BE vormt een joint venture tussen de Open Knowledge Foundation Belgium (OKFN), Constant VZW en het Centre de recherche information, droit et société van de universiteit van Namen (Wiki Creative Commons, n.d.).

In de wetenschappelijke tekst ‘Users and peers. From citizen science to P2P science’(Delfanti, 2010), bovendien beschermd door een CC-licentie, hebben ze het over het ontstaan van Peer-to-Peer (P2P). Het ontstaan van de veranderde manier waarop we internet gebruiken om kennis te vergaren en te delen staat hiermee in relatie. De kennis op het internet wordt geproduceerd door peers, mensen die niet tot een bepaalde wetenschappelijke kring behoren. Dit fenomeen is ontstaan door het samenvloeien van verschillende technische, sociale en culturele fenomenen. Een voorbeeld van deze fenomenen is het ontstaan van een technische en juridische infrastructuur die online samenwerking mogelijk maakt. Het internet wordt gekarakteriseerd door horizontale verspreiding tussen peers en open protocollen zoals Creative Commons. Dit bevordert de samenwerking en zorgt voor meer vrije verdeling van kennis.

Michaël W. Carroll heeft het in de tekst ‘Creative Commons and the Openness of Open Access’ vooral over het gebruik van Creative Commons in het publiceren van wetenschappelijke teksten in de open-access context. CC is namelijk een project waarin open inhoud bevorderd wordt, zoals eerder vermeld. Hier wordt dieper ingegaan op de notie van open inhoud. Een werk wordt bestempeld als open inhoud als het ten eerste vrij beschikbaar is op het internet. Ten tweede moet het voorzien zijn van een publieke licentie die mildere gebruiksvoorwaarden heeft dan het gebruikelijke auteursrecht. Creative Commons biedt verschillende opties qua licenties om tegemoet te komen aan de noden van copyright-gebruikers. Er is echter één CC-licentie die volgens Carroll het meest passend is in een open-access context, namelijk de Creative Commons Attribution license. De beschrijving van de licentie luidt dat anderen jouw werk mogen vertalen, remixen, plukken en erop mogen verder bouwen en ze mogen het ook verdelen zolang ze je krediet geven voor de originele creatie. Voor een groot aantal wetenschappers, onderwijzers en creators (i.e. alle mensen die iets maken of creëren) is dit een zeer toepasselijke licentie. De standaard auteursrechten worden door deze groep mensen gezien als ongepast, omdat ze het hergebruik van hun werk net in de hand willen werken in plaats van het te verbieden. De vertaling van of het verder bouwen op het originele werk wordt gezien als een zeer sterke meerwaarde. Net daarom ontwikkelde Creative Commons een manier waarop dit allemaal mogelijk is (Carroll, 2013).

Externe linken

Voor meer informatie over het concept auteursrecht, zie http://nl.wikipedia.org/wiki/Auteursrecht.

Indien u zich wil verdiepen in Creative Commons, kan je best deze handleiding met theoretische onderbouwing en praktische suggesties raadplegen op http://www.aliprandi.org/cc-user-guide/aliprandi_cc_user_2.pdf

Wilt u zich meer verdiepen in file sharing, zie http://en.wikipedia.org/wiki/File_sharing.

Meer informatie over de relatie tussen P2P en file sharing vindt u op http://en.wikipedia.org/wiki/Peer-to-peer_file_sharing

Voor meer uitleg bij de Creative Commons-licenties, kan je deze website raadplegen: http://creativecommons.nl/uitleg/

Referenties

Bauwens, M. (2013). De wereld redden: met peer-to-peer naar een postkapitalistische samenleving. Antwerp, Belgium: Houtekiet.

Wikipedia. (2014). BitTorrent. Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/BitTorrent

Carroll, M. W. (2013). Creative Commons and the Openness of Open Access. The New England Journal of Medicine, 368(9), 789-791.

Creative Commons. (2014). Wikipedia. Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Creative_Commons

Wiki Creative Commons.(n.d.). Creative Commons Belgium. Retrieved from https://wiki.creativecommons.org/Belgium

Creative Commons. (n.d.). Creative Commons: over CC. Retrieved from http://www.creativecommons.be/nl/frontpage

Delfanti, A. (2010). Users and peers. From citizen science to P2P science. Journal of Science Communication, 9(1), 1-5.

Electrobel. (n.d.). Retrieved from http://en.wikipedia.org/wiki/Electrobel

DeWereldMorgen.be. (n.d.). Over DeWereldMorgen.be (FAQ). Retrieved from http://www.dewereldmorgen.be/info/over-dewereldmorgenbe-faq

Wikipedia. (2014). Vrije kennis. Retrieved from http://nl.wikipedia.org/wiki/Vrije_kennis