Nederlands/Grammatica/Zelfstandige naamwoorden/Verkleinwoord

Uit Wikibooks

Inleiding[bewerken]

Lezen[bewerken]

Schrijven[bewerken]

Spreken en luisteren[bewerken]

Grammatica[bewerken]

Spelling[bewerken]

Toets[bewerken]

Fictie[bewerken]

Toetsenbank Nederlands[bewerken]

Centraal Schriftelijk Eindexamen[bewerken]


Een verkleinwoord of diminutief is een zelfstandig naamwoord in de "verkleinde" vorm, dat wil zeggen met het achtervoegsel -je.

Bijvoorbeeld:

huis - huisje
kop - kopje
tafel - tafeltje
maan - maantje
man - mannetje
klas - klasje
glas - glaasje
schip - scheepje
meid - meisje
jongen - jongetje
zin - zinnetje

Soms verandert er door het toevoegen van het achtervoegsel -je tevens iets aan het grondwoord. Dit betreft dan meestal alleen de slotklank (zie ook "Regels"):

café => cafeetje

koning => koninkje

Regels[bewerken]

Verkleinwoorden worden gevormd door een vijftal achtervoegsels, dit zijn: -je, -tje, -etje, -pje en -kje. Welk achtervoegsel wordt toegevoegd aan de stam van het zelfstandig naamwoord om tot het verkleinwoord te komen is afhankelijk van de finale letter van het grondwoord van het zelfstandig naamwoord en in een aantal gevallen ook de voorgaande klinker.

Suffix IPA Letters Opmerkingen Voorbeeld Diminutief
-je t d / t bad badje
f f straf strafje
ɣ / χ g / ch dag dagje
k k dak dakje
p p schaap schaapje
s s kaas kaasje
ks x fax faxje
-tje a Dit is een lange klinker vla vlaatje
e Dit is een lange klinker zee zeetje
i / iː ie / y Dit is een lange klinker knie knietje
o / eau Dit is een lange klinker bureau bureautje
y u Dit is een lange klinker menu menuutje
l l Wanneer voorafgegaan door een lange klinker paal paaltje
n n Wanneer voorafgegaan door een lange klinker baan baantje
r / ɾ / ʁ r Wanneer voorafgegaan door een lange klinker haar haartje
-etje l l Wanneer voorafgegaan door een korte klinker bal balletje
m m Wanneer voorafgegaan door een korte klinker dam dammetje
n n Wanneer voorafgegaan door een korte klinker kan kannetje
r / ɾ / ʁ r Wanneer voorafgegaan door een korte klinker kar karretje
ŋ ng Wanneer voorafgegaan door een korte klinker slang slangetje
-pje m m Wanneer voorafgegaan door een lange klinker boom boompje
raam raampje
zeem zeempje
-kje ɪŋ ing Wanneer een zelfstandig naamwoord meer dan één lettergreep bevat en de klemtoon ligt op de lettergreep voor de -ing uitgang zal de diminutiefsuffix -kje zijn. De ng zal worden vervangen door het cluster -nkje. woning woninkje
mening meninkje
pudding puddinkje
haring harinkje


  • Als het grondwoord eindigt op , eindigt de verkleinde vorm op -eetje, zoals al eerder genoemd: caf-eetje. Meestal betreft het hier leenwoorden uit het Frans.
  • Als het grondwoord eindigt op -ing en de voorgaande lettergreep beklemtoond is, eindigt de verkleinde vorm op -inkje, zoals in de eerder genoemde voorbeelden: kon-inkje, of: pal-inkje.
  • Als in het grondwoord ook de lettergreep vóór -ng niet beklemtoond is, eindigt de verkleinde vorm op -etje:
ding - dingetje
ring - ringetje
slang - slangetje
tang - tangetje
handeling - handelingetje
wandeling - wandelingetje
  • Bij sommige woorden met -a treedt in de verkleinde vorm verlenging van deze klinker op:
glas - glaasje
vat - vaatje

Geslacht[bewerken]

Het grammaticale geslacht van verkleinwoorden is altijd gelijk aan het grondwoord, maar wordt te allen tijde voorafgegaan door het onzijdige lidwoord het, ongeacht het geslacht van het grondwoord:

de man - het mannetje
de vrouw - het vrouwtje
de auto - het autootje
de fiets - het fietsje

Bijzondere gevallen[bewerken]

Soms bestaat alleen het verkleinwoord als zelfstandig naamwoord:

uitje (van wij gaan uit).

Verkleinwoorden worden soms gevormd naar een ontelbaar grondwoord. Denk aan: bier, ijs, wijn, thee, etc. Door van het ontelbare woord een diminutief te maken is het ineens wel telbaar. De diminutiefsuffix, of ook wel verkleinwoorduitgang, zorgt ervoor dat een woord voor een ontelbare stof kan worden geteld. De betekenis kan soms best afwijken van het grondwoord. Zo heeft men een ander idee bij het woord: 'ijsje' dan bij het woord: 'ijs'.

bier - biertje
ijs - ijsje
wijn - wijntje
thee - theetje
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.