Nederlands/Grammatica/Persoonlijke voornaamwoorden/U

U is een formele aanspreekvorm waarbij de gevoelsmatige afstand tussen de spreker en de aangesprokene wordt benadrukt, een persoonlijk voornaamwoord in de tweede persoon.

Oorspronkelijk (in het Middelnederlands) was du het enkelvoud en ghi (de voorloper van gij) het meervoud en de beleefde vorm. Toen du in onbruik raakte en de informele vormen gij en jij steeds vaker werden gebruikt, ontstond er een behoefte aan een nieuwe, beleefde aanspreekvorm. Zo ontstond er in de briefstijl van de 17e eeuw de vorm Uwe Edelheit, vaak afgekort tot Uwe Edt, Uw(e) Ed., U Ed. en U E.. De vorm U E. werd in de 18e en 19e eeuw vaak gebruikt (in deftige kringen). Uit U E. (gesproken uwée, met de klemtoon op de tweede lettergreep) werd Uwe (gesproken uwe, met de klemtoon op de eerste lettergreep) en U. Dit geschiedde ook onder invloed van u, de objectvorm van gij.

In tegenstelling tot andere persoonlijk voornaamwoorden zijn het meervoud en de objectvorm eveneens u. Enkel het bezittelijk voornaamwoord is uw.

Gebruik

In het Nederlands drukt men over het algemeen respect, eerbied of afstand uit door de beleefdheidsvorm te gebruiken. Over het algemeen wordt het als informeel en/of onbeleefd aangevoeld als men een vreemde tutoyeert. Het gebruik van de beleefdheidsvorm is in de meeste gevallen wederzijds, maar dat hoeft niet. In dat geval wordt een verschil, al dan niet groot van aard, uitgedrukt. Een voorbeeld daarvan is een ouder iemand die een aanmerkelijk jongere persoon tutoyeert, terwijl dat andersom niet zo is.

Familiair gebruik

Nederland is vrijwel het enige land waar kinderen 'u' mogen/moeten zeggen tegen de ouders. In de regel gebruiken Nederlanders de vorm 'u' tegen de grootouders en minder vaak tegen ooms en tantes. In Vlaanderen wordt 'u' in de spreektaal vaak tegen familie en vrienden gebruikt, maar alleen als lijdend (Ik zie u graag.) of meewerkend (Ik ga u een boek geven.) voorwerp, niet als onderwerp. U is hier dan vaak niet de beleefdheidsvorm, maar de objectsvorm van gij.

Hoofdlettergebruik

Voorheen werd u, net als Sie in het Duits, altijd met een hoofdletter geschreven. Thans is dit ongebruikelijk. Het Witte Woordenboek geeft aan dat de hoofdletter mogelijk (maar niet verplicht) is voor een vorst of een godheid. Voor "God" wordt binnen het christendom ook het voornaamwoord Gij gebruikt (met hoofdletter).

Bronnen

Wiktionary