Leer jezelf ecologisch tuinieren/Dieren

Ecologisch tuinieren

Inleiding
De tuinkalender
Register
Wat zijn planten
Algemene begrippen
Sorteringslijsten
Grondbewerking
Plantkunde
Vermeerderen
Plantenfamilies
Geslachten
Soorten
Plantenziekten
Problemen
Het dierenleven
De moestuin
De kruidentuin
De boomgaard
De siertuin
De speeltuin

Weet je dat...

De rups van de dagpauwoog voornamelijk leeft van het eten van brandnetelblad? In mindere mate wordt ook de hop verkozen. De vlinder komt vooral af op de vlinderstruik.

Dagpauwoog op bloemen van de laurierkers. →

Inleiding

Er wordt veel gesproken over nuttige beestjes (een bij die het stuifmeel verspreidt, een vogel die insecten en slakken eet) en 'schadelijke' insecten. Maar ook die hebben een functie in het geheel van de kringloop. Daarom is hier geen onderscheid gemaakt, maar staat bij de beschrijvingen hoe je vogels lokt om de slakken en rupsen binnen de perken te houden en soms ook weert omdat je toch zelf ook wel een paar aardbeien wilt eten. Kijk bij de remedie tegen bijvoorbeeld insecten wel of het vermelde niet op de lijst 'slechte buren' bij het gewas staat waardoor de groei geremd wordt en dergelijke.

Het (on)nut van insecten.

Insecten zijn er in alle vormen en maten, rond of langwerpig, kruipend of vliegend, en van goed gecamoufleerd tot felgekleurd. Er zijn ongeveer 5000 libellen, 20 000 sprinkhanen, 170 000 vlinders, 82 000 wantsen, 120 000 vliegen en 110 000 bijen en wespensoorten. De kevers zijn de grootste groep met minstens 350 000 soorten. Met name van de vliegen, de vliesvleugeligen en de vlinders zouden de werkelijke aantal soorten nog wel eens enorm veel hoger kunnen liggen.

Sommige insecten leven grotendeels onder water en kunnen goed zwemmen of over het water lopen. Insecten komen overal ter wereld voor, behalve op open zee, en bewonen alle mogelijke niches in de natuur. De meeste soorten insecten leven van planten, maar een groot aantal leeft van andere dieren, vaak andere insecten. De combinatie van hun enorme soortenaantal en grote vormenrijkdom zorgen ervoor dat de insecten een belangrijke schakel zijn in ieder ecosysteem, op mariene ecosystemen na.

De insecteneters waartoe de spitsmuizen en vleermuizen behoren zou bijvoorbeeld niet bestaan zonder insecten. Ook andere groepen dieren zoals reptielen, amfibieën en insectenetende vogels zijn afhankelijk van insecten. Ook zijn veel soorten planten van insecten afhankelijk voor de bestuiving, niet alleen bijen maar ook sommige kevers en vliegen. Ook mensen hebben gemak van insecten. Dankzij insecten zijn producten als honing, zijde en bijenwas beschikbaar en ook spelen insecten een rol in de bestuiving in de natuur. Zelfs voor de bestrijding van insecten worden andere soorten gebruikt, zoals sluipwespen die rupsen doden en een aantal lieveheersbeestjes die bekend staan om hun dieet van bladluizen. Sommige insecten worden als schadelijk beschouwd omdat ze pijnlijk kunnen bijten of steken. De meeste schade ondervindt de mens echter van plantenetende insecten als luizen, rupsen, thripsen en andere zuigende en knagende insecten die hele oogsten kunnen ruïneren. Vaak zijn de larven of nimfen van insecten veel schadelijker omdat ze snel moeten groeien en daardoor zeer vraatzuchtig zijn, bovendien vinden ze in gecultiveerde tuinbouw hun ideale leefomgeving. Boktorren zijn een familie van kevers en meestal onschuldige insecten die leven van kleine hoeveelheden nectar of stuifmeel, ze zijn voornamelijk bezig met de voortplanting. De larven daarentegen kunnen grote schade toebrengen aan dode of levende bomen maar ook aan allerlei houten objecten als kunstwerken en met name steunbalken in oude gebouwen. Er zijn bepaalde insecten die soms een onvoorstelbare schade aan kunnen richten door te zwermen, een voorbeeld is de woestijnsprinkhaan.

Let op

Bij de preventieve en/of nabestrijding met andere gewassen kijk je even op de pagina's van de betreffende gewassen of het geen slechte buren zijn zodat bijvoorbeeld de groei belemmerd wordt.

Aaltje

Omschrijving	Aaltjes zitten onder de grond en tasten de wortels aan. Er zijn ongeveer 2000 plantensoorten die aangetast kunnen worden. In Nederland zijn dit vaak de aardappel en de tomaat. Na infectie worden er gallen op de wortels gevormd, waarin de aaltjes leven en voedingsstoffen uit de plantencellen zuigen. (Zie ook w:Stengelaaltje).
Schade	Afgestorven wortels en misvorming van de stengels, wortels en blad.
Gevoelige planten	Aardappel (aardappelmoeheid), aardbei, bladrammenas, mais, sierplanten (bijv. roos), tomaat.
Preventieve maatregel	Pas combinatieteelt toe en laat geen onkruid woekeren. Zet afrikaantjes en goudsbloem als randbeplanting bij de kwetsbare planten.
Lokkende planten	Je kan ook bladrammenas zaaien om de aaltjes weg te lokken. Door de wortels van de bladrammenas worden de larven uit de cysten gelokt, maar ze kunnen zich hierop niet vermeerderen. Hiervoor moet voor een goed resultaat wel in het voorjaar gezaaid worden, omdat in het najaar de bodemtemperatuur te laag is voor een goede lokking.
Meer info:	Wikipedia: Wortelknobbelaaltje

Aardvlo

Omschrijving	Een aardvlo is geen vlo maar een 2 tot 3 millimeter lang klein kevertje dat echter grote sprongen kan maken doordat het bovenste deel van zijn achterste poten sterk gespierd en verdikt is. Veel soorten hebben een glanzende staalblauwe kleur of zijn zwart met gele strepen. In het begin van de zomer worden boven in de grond de eitjes gelegd. Na het uitkomen vreten de larven aan de plantenwortels, zonder echt schade te veroorzaken of ze kruipen omhoog en maken een 'mijn' in een blad om zich daarin vervolgens vol te eten aan het blad totdat ze groot genoeg zijn om te verpoppen. Hiervoor kruipen de larven weer onder de grond. De kever overwintert in volwassen vorm en veroorzaakt het volgende jaar de schade. Als de luchttemperatuur 18 °C is, komen ze tevoorschijn. Aardvlooien hebben een hekel aan vocht, de aantasting treedt vooral op onder droge omstandigheden, bij bieten van half april tot begin juli.
Schade	Gaten in het blad.
Gevoelige planten	Kruisbloemen zoals kool, koolrabi, radijs, rammenas en rode biet.
Preventieve maatregel	Houdt de grond vochtig. Aardvlooien vermeerderen zich bij droogte. Plant alsem, chrysant, pepermunt, sla, tuinkers, spinazie.
Bestrijding	Bij aantasting tweemaal per week een aftreksel van alsem- of boerenwormkruid spuiten. Gesteentemeel strooien. In geval van nood spuiten met Spruzit.
Meer info:	Wikipedia: Aardvlooien

Appelbloesemkever

Appelspintkever

Omschrijving	De walsvormige, zwarte kever is 3-4 mm lang. Het halsschild is groot en aan de voorkant vernauwt. De basis en de zijkanten zijn kantig gerand. Het halsschild bedekt van bovenaf gezien niet de kop. De voorkant van de kop van de mannelijke kever is plat en behaard, bij het vrouwtje is de voorkant gewelfd en kaal. Het anaalsterniet heeft bij het mannetje een dwarse deuk, bij het vrouwtje zit er een kleine lengte deuk (seksueel dimorfisme). De voorkant heeft geen lengtekiel. De donkerbruine dekschilden hebben twee roodbruine, soorten rijen met puntjes. De rijtjes liggen verder dan de grootte van de puntjes uit elkaar. De naadstrepen van de dekschilden zijn niet ingedrukt. Het achterlijf loopt vanaf het tweede sterniet tot aan het eind schuin omhoog. De schenen van de voorpoten zijn glad en hebben een haakvormige, kromme punt. De derde tarsus is tweedelig.
Schade	De appelspintkever tast verzwakte bomen aan en komt vooral voor op peren (Pyrus) en Prunus-soorten, maar ook op lijsterbes (Sorbus), meidoorn (Crataegus), dwergmispels (Cotoneaster), haagbeuken (Carpinus) en soms ook op iep (Ulmus) en hazelaar (Corylus)-soorten. De kever leeft in de bast van de boom. In de bast zitten talrijke kleine gaatjes. Onder de bast bestaat het vraatbeeld van de kever uit een moedergang met door de larven gemaakte zijdelings weglopende zijgangen. Tijdens de rijpingsvreterij wordt van naburige gezonde bomen de okselknoppen weggevreten.
Gevoelige planten	Amerikaanse vogelkers
Meer info:	Wikipedia: Appelspintkever

Appelzaagwesp

Gevoelige planten	gevoelig
Preventieve maatregel	vooraf
Bestrijding	tijdens

Aspergevlieg

Omschrijving	De aspergevlieg legt in het voorjaar eitjes op de jonge net zichtbare kopjes van de asperge. De larven die uit de eitjes tevoorschijn komen eten verticale gangen en verpoppen in het stengeldeel onder de grond. Er kunnen bij een zware aantasting wel 3- 4 larven in een aspergestengel actief zijn. karakteristiek voor de aspergevlieg zijn de zigzag gestreepte vleugels, de vlieg is ongeveer 6 mm groot en is vooral waarneembaar op windstille avonden. Van deze vlieg komt maar een generatie per jaar voor, na eind juli is de aspergevlieg nauwelijks nog actief.
Schade	De stengel van de asperge kan aangetast worden door de aspergevlieg (Platyparea poeciloptera), waardoor de stengels wat vergroeiïngen vertonen, geel kunnen verkleuren en zelfs af kunnen sterven. Controle of aspergevlieg de boosdoener is kan eenvoudig door afstervende stengels op verschillende plaatsen dwars door te snijden en te kijken of de typische vreetgangetjes van de larven te vinden zijn.
Gevoelige planten	Asperge.
Natuurlijke vijanden	?
Preventieve maatregel	?
Bestrijding	?
Meer info:	Wikipedia: Aspergevlieg

Bastaardrups

Omschrijving	De bastaardrups is de larve van de plantenwespen (Symphyta), zoals de lindebladwesp, kruisbessenbladwesp en vruchtboombladwesp, en is geen echte rups. Er is tussen buik- en borstpoten slechts 1 segment pootloos in plaats van 2 segmenten bij de gewone rups. Er zijn dus drie paar borstpoten en zeven of acht paar achterlijfspoten aanwezig. De bastaardrups heeft een bolronde kop met een oog.
Schade	Sommige jaren komen bastaardrupsen opzetten die de struiken volkomen kaalvreten. Meestal kiezen ze voor de kruisbes. In april leggen de bessenbladwespen witte eitjes op de nerven aan de onderzijde. De larven (3 mm) eten kleine gaatjes in het blad in het hart van de struik, je ziet ze dus vaak te laat. de snel groeiende larven verspreiden zich over de hele plant.
Gevoelige planten	Bessenstruiken, maar ook het blad van bomen.
Natuurlijke vijanden	Vogels
Preventieve maatregel	Er valt vooraf niet veel aan te doen.
Bestrijding	Zodra je iets opmerkt spuiten met een krachtige waterstraal of leg papier onder de struik en schudt ze eruit. Helpt het niet dan bestrijden met basalt- of lavameel.
Meer info:	Wikipedia: Bastaardrups Wikijunior: Kriebelbeestjes/Rups

Bastaardsatijnvlinder

Omschrijving	De spanwijdte bedraagt tussen de 36 en 42 millimeter. De vlinder is sneeuwwit met een bruin achterlichaam. De rups is in het begin zeer klein (1 mm dik en 5 mm lang), pikzwart van kleur en lastig te zien. De haren van de rupsen irriteren sterk en kunnen dus beter niet worden aangeraakt.
Schade	Vreetschade aan knoppen en blad. Spinsels aan het blad wemelend van de rupsen.
Gevoelige planten	Appel, kweepeer en pruim.
Natuurlijke vijanden	Sluipwespen en vogels.
Preventieve maatregel	De meidoorn, die de vlinder aantrekt als afleiding planten.
Bestrijding	Spinsels weghalen en de rupsen afschudden (natuurlijk niet vlak bij die fruitbomen want dan kruipen ze er weer in). Met een harde waterstraal de bomen afspuiten of met een zeep-spiritus oplossing bespuiten kan ook. Je kan ook de stam in herfst en voorjaar insmeren met preicobact.
Lokkende planten	Meidoorn.
Meer info:	Wikipedia: Bastaardsatijnvlinder

Bessenglasvlinder

Omschrijving	De bessenglasvlinder (Synanthedon tipuliformis) is een insect uit de familie wesp- of glasvlinders (Sesiidae). De spanwijdte bedraagt 17 tot 20 millimeter. De waardplanten komen uit het geslacht Ribes, maar ook op wilde kardinaalsmuts. De rupsen leven van de bast en het hout van de planten. De soort overwintert als rups meestal in een tak. De vliegtijd is halverwege mei tot en met juli.
Schade	Deze vlinder komt gelukkig niet zo vaak voor. Meer in het binnenland dan in de kuststreken. De metaalblauwe vlinder heeft een ivoorkleurige rups die gangen vreet in het merg van twijgen. De takken verwelken en soms gaat de hele struik eraan.
Gevoelige planten	Vooral bessenstruiken.
Preventieve maatregel	Laat geen snoeistompjes staan. Daarin leggen de vlinders hun eitjes.
Bestrijding	De struik terug snoeien tot op het niet aangetaste hout. Verbrand het aangetaste snoeihout.
Meer info:	Wikipedia: Bessenglasvlinder

Bietenvlieg

Omschrijving	Een vlieg uit de familie van de Anthomyiidae (Bloemvliegen).
Schade	Deze vlieg legt zijn larven in rode biet, spinazie of snijbiet, meestal rond de periode april-mei.
Gevoelige planten	Rode biet, Snijbiet en Spinazie.
Preventieve maatregel	Spuit over het jonge blad een kruidenoplossing, dan lust de larve ze niet meer.
Meer info:	Wikipedia: Bietevlieg

Bladluis

Omschrijving	Bladluizen (Aphidoidea) zijn kleine plantenetende insecten, die zich met stekende en zuigende monddelen (stiletten) passief voeden met sappen uit het floëem (net als een aantal verwante superfamilies, zoals 'witte vlieg' bijvoorbeeld superfamilie Aleurodidae). Er zijn groene, witte, zwarte, gele, rode en paarse bladluizen. Uit de lichamen van sommige soorten worden zelfs knalrode pigmenten, zoals karmijn uit de cochenilleluis gewonnen. Het zachte, peervormige lichaam wordt meestal niet groter dan 5 mm. Aan het achterlijf bevinden zich twee buisvormige organen, waaruit een vloeistof kan worden afgescheiden.
Schade	Bladluizen veroorzaken voornamelijk schade door virusoverdracht, maar ook kan de plant geel worden (chlorosis), groeistoornissen vertonen, verdrogen of zelfs afsterven (necrosis). Bovendien kan de honingdauw een voedingsbodem vormen voor schimmelgroei, die vanwege hun zwarte kleur, 'roetdauw' wordt genoemd.
Natuurlijke vijanden	Het lieveheersbeestje is een uitstekend biologische luisbestrijding. Verder de gaasvlies, oorwormen, zweefvlieg en hun larven, de sluipwesp en loopkevers.
Preventieve maatregel	Plant de goede buren, sommigen daarvan weren de bladluis, ze houden bijvoorbeeld niet van anijs, dille en ui.
Bestrijding	Bladluis kan je bestrijden door met een krachtige waterstraal te spuiten of spuit met een kruidenoplossing, bijvoorbeeld brandnetelgier. Ook kan je 1 kilo rabarberblad een half uur in 2,5 liter water koken en vermengen met 10 gram zachte zeep. Met dit mengsel spuiten. Let hierbij op dat gericht te doen want zeep doodt ook nuttige insecten. Bovendien is rabarberblad ook giftig voor mensen.
Meer info:	Wikipedia: Bladluizen Wikijunior: Kriebelbeestjes/Bladluis

Bloedluis

Omschrijving	De bloedluis is een ectoparasiet van vogels (waaronder pluimvee, waardoor de schade die de mijt oplevert voor de mens economisch van belang is). Ook kunnen ze voorkomen op huisdieren zoals katten, konijnen en knaagdieren zoals de hamster, muis of gerbil. De mijten voeden zich 's nachts met het bloed van rustende en slapende vogels. Overdag verbergen ze zich uit het zicht en licht waar ze paren en eieren leggen. Onder gunstige omstandigheden duurt de voortplantingscyclus 7 dagen en is een explosieve groei van de populatie in korte tijd mogelijk, wat een negatief effect heeft op de aangetaste vogelpopulatie. Bloedluizen kunnen tot 10 maanden overleven in een leeg vogelverblijf, vandaar dat het ontsmetten van dit soort hokken zorgvuldig dient te gebeuren. Het hok moet dusdanig ontworpen zijn dat er weinig plaatsen zijn waar de bloedluizen kunnen verblijven. Dermansyssus gallinae voedt zich ook met het bloed van zoogdieren, waaronder mensen. De mijten hebben echter vogelbloed nodig om zich voort te kunnen planten.
Schade	Verspreid een schimmel die zorgt voor vruchtboomkanker.
Gevoelige planten	Appelboom. Soms boon, broccoli, iep, meidoorn, peer, roos.
Natuurlijke vijanden	Sluipwespen.
Preventieve maatregel	Kies resistente soorten. Zaai oost-indische kers onder vruchtbomen en naast broccoli. Naast de rozen lavendel en bij de bonen bonenkruid.
Bestrijding	Borstel de schors af en snoei zieke takken. Spuit met een extract van varens of een zeep-spiritus oplossing.
Meer info:	Wikipedia: Bloedluis

Bonenkever

Omschrijving	De bonenkever (Bruchus rufimanus) is een keversoort uit de familie bladhaantjes (Chrysomelidae).
Gevoelige planten	Bonen.
Preventieve maatregel	Plant aardappelen tussen de bonen.
Bestrijding	Laat tijdens de vorst de bonen nog enkele dagen hangen.
Meer info:	Wikipedia: Bonenkever Wikijunior: Kriebelbeestjes/Bonenkever

Bonte bessenvlinder

Omschrijving	De bonte bessenvlinder (Abraxas grossulariata) of Harlekijn is een nachtvlinder uit de familie Geometridae, de spanners. De soort heeft een voorvleugellengte van 18 tot 25 millimeter. Als leefgebied geeft de vlinder de voorkeur aan vochtige bossen, houtwallen, tuinen en heide en is algemeen in Nederland en België. De vliegtijd is van mei tot en met augustus. Bij zonnig weer zijn ze waar te nemen rond kruisbessen- en frambozenstruiken. Op deze struiken leven ook de rupsen in grote aantallen, maar ook andere struiken en loofbomen worden als waardplanten gebruikt. Ze overwinteren er van augustus tot juni. De tot ruim drie centimeter lange rupsen worden ook wel gezien op kardinaalsmuts, vogelkers en hazelaar. Kenmerkend voor deze soort is dat alle stadia, zowel rups, pop als imago dezelfde waarschuwingskleuren hebben. Zij worden hierdoor niet door vogels gegeten. De bonte bessenvlinder lijkt qua uiterlijk en grootte enigszins op de brandnetelmot, bij de laatste ontbreekt echter de gele vlekkenstreep over de vleugels.
Schade	Vroeg in het voorjaar (april) vreten de rupsen van deze vlinder aan knoppen, blad en jonge vruchtjes. Bij een plaag vreten ze de hele takken kaal. De rupsen hebben een witte bovenkant met zwarte vierkanten en een gele buik, ze zien er opvallend hetzelfde uit als de vlinder. De jonge rups overwintert op de struik. Er is elk jaar maar een generatie.
Gevoelige planten	Bessenstruiken.
Bestrijding	De rups kan alleen (bij ernstige aantasting) met een biologisch bestrijdingsmiddel worden bestreden.
Meer info:	Wikipedia: Bonte bessenvlinder

Bij

Omschrijving	Er bestaan meer dan 300 soorten bijen, bruingestreept achterlijf, behaard lijf, kleiner dan hommel.
Schade	Aan gewassen soms bladvraat, ook een nest kan op een ongelukkige plek zitten. Sommige mensen krijgen een allergische reactie van een steek en moeten direct naar een arts. De zijdebij kan schade aanbrengen aan zandsteen gemetselde muren.
Nut	Bijen produceren honing en was, dat is echter niet hun belangrijkste taak. De bijen bestuiven de bloemen van alle planten die zij bezoeken. Daarom zien we vaak bij fruittelers bijenkasten. Doordat de bloemen bestoven worden, zullen er meer en betere vruchten aan de bomen groeien. Het bijzondere van de honingbij is dat zij plantvast is. Dat wil zeggen een bij vliegt altijd maar op één soort plant, pas als de bloemen van die plant geen honing meer geven zoekt zij een andere plant. Zet de kruiden dus in grote groepen bij elkaar. Op deze wijze ontstaat altijd een bestuiving met het stuifmeel van dezelfde soort plant.
Gevoelige planten	Bevrucht bijna alle fruitbomen, planten en bloemen.
Natuurlijke vijanden	Vogels.
Preventieve maatregel	Waar geen bloemen zijn, daar zijn ook weinig bijen.
Bestrijding	Laat een imker het nest verwijderen, geen gif strooien!
Lokkende planten	Aardpeer, basilicum, bieslook, boerenwormkruid, bonenkruid, borago, bosandoorn, citroenmelisse, damastbloem, dille, dopheide, dropplant, echte kervel, ezelsoor, grootbloemige lavatera, guldenroede, hondsdraf, hysop,incarnaatklaver, kattenkruid, knoopkruid, koriander, lavendel, longkruid, marjolein, munt, paardenbloem, phacelia, ruig klokje, oregano, rozemarijn, salie, sporkehout, tijm, welriekende lathyrus en zonnebloem.
Meer info:	Wikipedia: Honingbij Wikijunior: Kriebelbeestjes/Bij

Bijenkast

Het meest eenvoudige is een 'bijenhotel'. Neem een blok hout (bijv. een stuk boomstam) en boor daar gaten in van 10 cm diep (niet door en door). Boor gaten met een dikte tussen 2 en 12 mm. Hang dit blok op een beschutte plek in een boom. Voor uitgebreide bijenklossen en bijenkorven zie Bijenkorf.

Brandnetelmot

Omschrijving	De brandnetelmot of bonte brandnetelroller is een dagactieve nachtvlinder uit de familie Crambidae, de grasmotten. Met een spanwijdte van 24 tot 28 millimeter is het een vrij grote vlinder uit de familie van de lichtmotten. De vliegtijd van de brandnetelmot is juni en juli. De bonte brandnetelroller lijkt enigszins op de bonte bessenvlinder, deze laatste heeft echter een duidelijke gele vlekkenbaan over de vleugels.
Gevoelige planten	andoorn en munt.
Lokkende planten	De waardplant voor de vlinder is voornamelijk de brandnetel.
Meer info:	Wikipedia: Brandnetelmot

Cicaden

Omschrijving	Veel soorten blijven erg klein en de cicaden zijn niet zo bekend als andere halfvleugeligen, zoals de bladluizen en de wantsen. Toch zijn de cicaden bij het grote publiek bekend door de op spuug gelijkende schuimnesten waarin de larvale stadia van een aantal soorten cicaden zich ontwikkelt. Dergelijke nesten worden wel koekoeksspuug genoemd en kunnen worden aangetroffen op verschillende wilde en gecultiveerde planten. Andere cicaden eten als larve van plantenwortels en leven ondergronds, ze zijn hierdoor moeilijk zichtbaar.
Schade	Naast de directe schade die veroorzaakt wordt door het zuigen van plantensappen kunnen cicaden ook plantenziektes verspreiden. Cicaden zijn verwant aan de plantenluizen en zijn in staat enkele honderden meters per dag af te leggen, van veld naar veld. Ook verspreiden ze stoffen die bladgroen afbreken en stoffen die het voedseltransport van een plant verhinderen. Cicaden zijn in de bloemen- en plantenteelt berucht om de schade die ze kunnen veroorzaken; meestal witte of bruine 'brandachtige plekjes', doordat de dieren het bladgroen uit het blad zuigen.
Gevoelige planten	De koekoeksbloem, een favoriete plant van veel schuimbeestjes, heeft hieraan zijn naam te danken en de pinksterbloem werd vroeger wel schuimkruid genoemd vanwege de voorkeur van de cicaden als voedselplant.
Natuurlijke vijanden	Ze vallen ten prooi aan onder andere kleine zoogdieren, vogels, reptielen en amfibieën. Ook vele ongewervelde dieren jagen op cicaden zoals spinnen, wantsen en sluipwespen. Sommige roofwantsen zuigen de nimfen uit door het schuim heen, en graafwespen zoeken gericht naar spuug en nemen de larve mee naar het hol voor het nageslacht.
Preventieve maatregel	De chrysant weert de cicade.
Meer info:	Wikipedia: Cicaden

Coloradokever

Omschrijving	De coloradokever behoort tot de familie van de bladhaantjes (Chrysomelidae) en is een gemakkelijk herkenbare zwart-geel gestreepte kever die oorspronkelijk afkomstig is uit zuidelijk Noord-Amerika, waarschijnlijk Mexico (niet Colorado). De kever is ongeveer 10 mm lang en 7 mm breed en geel/oranje met tien dikke bruine strepen in de lengte over zijn dekschilden. Op het kopschild zitten zwarte vlekken. Coloradokevers leggen gedurende twee tot drie weken hun eitjes op de onderkant van de bladeren. De eitjes zijn oranje-geel, ongeveer 1-2 mm lang. De eilegsels bestaan uit 15 tot 80 eitjes, die met de punt aan het blad gekleefd keurig naast elkaar staan.
Schade	Het blad wordt tot op de stengel afgevreten.
Gevoelige planten	Aardappel, soms bilzekruid, tomaat en wolfskers
Preventieve maatregel	Plant bonen of erwten om coloradokever te weren. Ook dovenetel en Mierikswortel weren de kever. Het blad met gesteentenmeel bestuiven, brandnetelgier spuiten.
Bestrijding	Kevers en larven vangen. Afhankelijk van de temperatuur komen de larven na 5 tot 21 dagen uit de eitjes. De jonge grijsachtige larven eten eerst de resten van de eischaal op en verkleuren na enkele dagen naar lichtrood, wat later overgaat in een donkerrode kleur. De larven hebben zoals alle keverlarven drie paar borstpoten. De kop van de larve heeft een duidelijke zwarte kleur. Op het dikke achterlijf zitten aan elke kant van het lijf twee rijen bruine vlekjes. Deze vlek zit op elk lichaamssegment rondom de ademshalingsopening (stigma). De larven vervellen in drie tot vijf weken drie keer. Na de laatste vervelling zijn ze oranje-rood gekleurd. Als ze genoeg gegeten hebben laten ze zich op de grond vallen en kruipen ze de grond in. Bij sterke aantasting spuiten met Spruzit.
Meer info:	Wikipedia: Coloradokever

Engerling

Omschrijving	Een engerling heeft een karakteristiek uiterlijk; een duidelijk 'C'- vormig gekromd rups-achtig lichaam met een zakvormig verdikt achterlijf. De meeste soorten hebben een harde oranjebruine kop en de kleur van het lijf is geelwit. Aan de zijkanten zitten ademopeningen. De larve verblijft een of meerdere jaren in de grond alvorens zich te verpoppen. Engerlingen leven 3 jaar in de grond, het vierde jaar vliegt de meikever uit.
Schade	Afgevreten wortels. Engerlingen vreten aan de ondergrondse delen van de grasplant. In de periode tussen juli en september kan de vraatschade zulke vormen aannemen dat hele delen van het gazon afsterven. Ook andere gewassen kunnen doodgaan ten gevolge van de schade die aan de wortels worden toegebracht.
Gevoelige planten	Aardbei, roos, sla en gras.
Natuurlijke vijanden	Egels, spreeuwen, mollen, mussen en spitsmuizen.
Preventieve maatregel	Plant knoflook. Houd de grond los door te hakken.
Bestrijding	Tuin spitten
Lokkende planten	Gebruik sla als lokplant.
Meer info:	Wikipedia: Engerling

Erwtenpeulboorder

Omschrijving	De erwtenbladroller (Cydia nigricana) is een nachtvlinder uit de familie Tortricidae, de bladrollers. De spanwijdte van de vlinder bedraagt tussen de 12 en 16 millimeter. De soort overwintert als rups. Het diertje komt verspreid over Europa voor.
Schade	De erwtenpeulboorder is de larve van de nachtvlinder en veroorzaakt vreetschade aan peulen en zaden. Deze larve kan de peulen aantasten door een gaatje in de peulwand te boren en vervolgens de erwten aan te tasten.
Gevoelige planten	Bonen en erwten maar ook lathyrus en wikke.
Preventieve maatregel	Vermijd de vliegtijd (mei-juni) door vroeg of laat te zaaien. Combinatieteelt met tomaat wil ook wel helpen. Spuit met een kruidenextract als de bloei van de erwt begint.
Bestrijding	Strooi maerl bij de planten. Tegen het eind van de bloeitijd in de avond spuiten met Spruzit.
Meer info:	Wikipedia: Erwtenpeulboorder

Frambozenkever

Omschrijving	De lengte van de kever is ongeveer 5 millimeter, de kleur is lichtbruin. Opvallend is de lichte, sliertige beharing over het hele lichaam. De kop is wat omlaag gebogen, de tasters zijn 11-ledig en eindigen in een knotsvormige verdikking. De larve is rupsachtig van vorm en wit van kleur, heeft zes pootjes aan de voorzijde van het lichaam en donkere vlekken aan de bovenzijde. De larve wordt iets langer dan de kever: tot 7 mm.
Schade	Eet bloemknoppen, blaadjes en stuifmeel.
Gevoelige planten	Braam, framboos, loganbes. De volwassen kever vreet aan de bloemknoppen, jonge blaadjes en stuifmeel van frambozen-, bramen- en loganbesplanten, vooral bij warmer weer als de planten in bloei staan. De larven eten de bloembodems van vruchten, waardoor deze ernstig aangetast raken. Na ongever 7 weken stopt de larve met eten en verpopt zich onder de grond. De pop overwintert om in de lente als kever weer tevoorschijn te komen. Er is één generatie per jaar. De kevers zijn van april tot augustus te zien; de larven tot in september.
Preventieve maatregel	Leg kleine stukjes (10cm) van het eigen snoeihout binnen het wortelbereik van de planten. Geef ook goede compost.
Meer info:	Wikipedia: Frambozenkever

Fruitmot

Omschrijving	De fruitmot (Cydia pomonella), ook wel appelbladroller, is een nachtvlinder uit de familie Tortricidae, de bladrollers. De spanwijdte van de vlinder bedraagt tussen de 14 en 22 millimeter. De soort overwintert als rups en vliegt van mei tot halverwege augustus.
Schade	Eerst kleine eitjes op de vrucht, dan maken de rupsen gangen in het vruchtvlees en het klokhuis. Je ziet uitwerpselen bij het gaatje. De vlinder kan zich ontwikkelen als plaaginsect in de fruitteelt.
Gevoelige planten	Appel, ficus, kastanje, kweepeer, meelbes, peer en prunus.
Natuurlijke vijanden	Vleermuizen, vogels en sluipwespen.
Preventieve maatregel	Afgevallen fruit direct weghalen en het schors onderhouden. Maak kragen van karton om de stam op 20 cm boven de grond als val waar de rupsen in de winter onder kruipen zodat je ze kunt weghalen.
Bestrijding	Alsem- of boerenwormkruidthee spuiten. Spuiten met groene zeep oplossing.
Meer info:	Wikipedia: Fruitmot

Fruitvlieg

Omschrijving	Drosophila is een geslacht van kleine vliegjes dat meestal als 'fruitvliegjes' wordt aangeduid. Fruitvliegjes leggen hun eitjes op (over)rijp fruit, opdat larven genoeg te eten hebben. De vliegjes komen van buiten op het rijpe fruit af, maar zijn daarna moeilijk weer kwijt te raken.
Gevoelige planten	Fruitbomen.
Preventieve maatregel	Plant citroenkruid rond de stam. In huis komen wanneer fruit wordt bewaard al gauw fruitvliegjes voor, met name bij hogere temperaturen. Omdat deze zich razendsnel voortplanten moeten maatregelen genomen worden, zoals het opslaan van fruitafval in middelen die niet toegankelijk zijn voor de vliegjes (bijvoorbeeld goed dichtgedraaide plastic zakken). Ook fruit met rotte(nde) plekjes moet dan onbereikbaar gemaakt worden.
Meer info:	Wikipedia: Drosophila (dier)

Fruitspintmijt

Zie Spint (mijt)

Gans

Omschrijving	Ganzen zijn grote, zwaargebouwde watervogels uit de familie Anatidae (zwanen, ganzen en eenden). Hierbinnen behoren ze tot de onderfamilie Anserinae (zwanen en ganzen). Ganzen zijn gespecialiseerd in het grazen en leven meer op het land dan andere Anatidae. Daarvoor hebben ze sterke, vrij lange poten, die midden onder het lichaam geplaatst zijn. Hierdoor kunnen ze goed lopen. In Europa leven twee geslachten: Anser (Grijze ganzen) en Branta (Zwart-witte ganzen).
Nut	Ganzen zijn zeer waaks en kunnen lelijk met hun vleugels slaan. Bij naderend gevaar zullen ganzen luid gakken. Om deze reden werden ganzen vroeger als waakvogel gehouden.
Meer info:	Wikipedia: Gans Wikibooks: Huisdierengids gans

Geit

Schade	Zij eet graag gras, kruiden, groenten, plantenscheuten, bladeren en boomschors. Dus je moet je (moes)tuin wel goed afschermen
Nut	Voor mensen die allergisch zijn voor koeienmelk is geitenmelk meestal een goede vervanger. De melk bevat ongeveer hetzelfde vet- en eiwitgehalte als koeienmelk. Geitenmelk is lichter verteerbaar. Een geit geeft gemiddeld drie liter melk per dag. Slechts een beperkt aantal rassen wordt voor de wol gehouden, het bekendste is de Angorageit.
Meer info:	Wikipedia: Geit Wikibooks: Huisdierengids geit

Haas

Omschrijving	De haas is een grote haasachtige met een langwerpig lichaam, zeer lange oren en lange poten. De achterpoten zijn langer en krachtiger dan de voorpoten. Iedere poot heeft vijf tenen en behaarde zoolkussens.
Schade	De haas leeft voornamelijk van grassen en kruiden als klaver, kruisbloemigen en paardenbloemen, aangevuld met knoppen, zaden, twijgen, wortels en landbouwgewassen als bieten, koolplanten, wortelen en granen. Daarnaast eet hij ook schors, paddenstoelen en vruchten als appels en bessen. De haas heeft een voorkeur voor wilde kruiden boven gecultiveerde.[3] 's Zomers eet hij voornamelijk kruiden, wortels en scheuten, 's winters voornamelijk grassen, knollen, kool, knoppen, zaden en twijgen. In strenge winters eet hij tevens schors. Hierbij kunnen ze veel schade toebrengen aan jonge bomen.
Gevoelige planten	Zie schade.
Natuurlijke vijanden	Verschillende roofdieren.
Preventieve maatregel	Weren door kamille en/of ui.
Meer info:	Wikipedia: Haas (dier)

Hond

Omschrijving	De hond (Canis lupus familiaris) is een gedomesticeerde ondersoort van de wolf. De hond is een roofdier uit de familie van de hondachtigen (Canidae). De hond komt op alle continenten voor, meestal in gezelschap van de mens. Al sinds duizenden jaren wordt de hond gebruikt voor bewakingstaken, bij de jacht, als herdershond en als trekdier.
Preventieve maatregel	Honden kunnen geweerd worden met wijnruit.
Meer info:	Wikipedia: Hond Wikibooks: Huisdierengids_hond

Kakkerlak

Omschrijving	De kakkerlakken (Blattodea) vormen een orde van insecten, die oppervlakkig enigszins lijken op kevers maar hiervan toch sterk verschillen, onder andere door het ontbreken van een volledige gedaanteverwisseling. Bidsprinkhanen en termieten zijn sterker verwant aan de kakkerlakken dan andere insectenorden. Er zijn 4690 soorten kakkerlakken beschreven, waarvan er ongeveer twintig wel eens als plaag kunnen voorkomen. In Nederland komen in huizen de Duitse en de Amerikaanse kakkerlak nog wel eens voor als plaag.
Schade	De snelheid van ontwikkeling hangt af van de omgeving, vooral de temperatuur en het voedselaanbod: het voorkomen van kakkerlakken in een huis kan een teken zijn van te wensen overlatende hygiëne, zoals rondslingerende etensresten. Een vrouwelijke kakkerlak draagt ongeveer dertig kakkerlakken in een eipakket die na 3 à 5 weken van het lichaam worden afgezet. Hoewel kakkerlakken zelf voor de mens onschadelijk zijn, kunnen ze bacteriën en ziektes overbrengen door van voedsel te eten, er hun behoefte op te doen of eroverheen te lopen.
Natuurlijke vijanden	Kikker.
Bestrijding	Kakkerlakkenplagen in huis kunnen moeilijk te bestrijden zijn, omdat de kakkerlakken in spleten wegkruipen en verbazend goed tegen de meest gebruikte gifstoffen kunnen. Door massaal en preventief gebruik van bestrijdingsmiddelen treedt namelijk resistentie op. Een andere, zeer efficiënte en niet-giftige methode is de zogenaamde "Vegas roach trap". Deze bestaat eenvoudigweg uit een glazen pot met nauwere opening (bijvoorbeeld een groentepot), gedeeltelijk gevuld met koffiedik (en eventueel water) of bier. De buitenkant van de pot kan desnoods worden bedekt met ruw plakband, zodat de kakkerlakken makkelijker naar binnen kunnen klimmen. De "Vegas roach trap" is in zoverre insectvriendelijk, dat andere insecten niet aangetrokken worden.
Meer info:	Wikipedia: Kakkerlak

Kat

Omschrijving	De kat of huiskat (Felis catus) is een van de oudste huisdieren van de mens. De gedomesticeerde kat behoort tot de familie der katachtigen (Felidae). De oude soortnaam was Felis domesticus, tegenwoordig is deze vervangen door Felis catus. In het Nederlands wordt ook het woord poes gebruikt, soms meer specifiek in het geval van een vrouwelijke kat. Eind 2009 waren in Nederland ongeveer 3,6 miljoen katten aanwezig. De neiging om langdurig met de gewonde prooi te spelen wordt bij alle katachtigen waargenomen, ook bij de gedomesticeerde kat. Het is een middel om de prooi onschadelijk te maken zonder zelf verwondingen op te lopen als deze zich door bijten verdedigt.
Schade	Katten zijn vijanden van (kleine) vogels.
Nut	Katten zijn nuttige beesten bij het bestrijden van muizen en ratten.
Lokkende planten	Om katten te lokken kan je valeriaan planten.
Meer info:	Wikipedia: Kat (dier) Wikibooks: Huisdierengids kat Wikijunior: Katachtigen

Kersenvlieg

Omschrijving	De europese kersenboorvlieg (Rhagoletis cerasi), ook wel simpelweg kersenvlieg genoemd, is een tweevleugelige uit de familie van de boorvliegen (Tephritidae). Het is een plaaginsect dat schade veroorzaakt in de kersenteelt. De soort komt voor in Europa. De europese kersenboorvlieg wordt 3,5 tot 5 millimeter lang. De vleugels hebben een opvallende zwarte tekening, bestaande uit drie dikke dwarslijnen waarvan de buitenste doorloopt langs de vleugelrand en een klein voor deze soort dwarsstreepje tegen de vleugelrand tussen de twee buitenste dikke dwarslijnen. Op het borststuk bevindt zich een opvallende oranjegele vlek.
Schade	De soort vliegt van juni tot augustus. Het vrouwtje legt 50 tot 80 eitjes een voor een in bijna rijpe vruchten. Na 5 tot 12 dagen sluipt de made uit en eet van het vruchtvlees. Na 30 dagen is de made volgroeid en verpopt in de grond. De pop overwintert, soms 2 of 3 keer.
Gevoelige planten	Gebruikt de zure kers en zoete kers (zie Kers) als waardplanten. In de teelt van deze soorten kan het insect een plaag zijn. Daarnaast is de soort ook voorkomend op de vruchten van de sneeuwbes, de rode kamperfoelie en de tartaarse kamperfoelie.
Preventieve maatregel	Twee keer per jaar spuiten met kruidenoplossing en/of maerl.
Meer info:	Wikipedia: Europese kersenboorvlieg

Kever

Meer info:	Wikipedia: Kevers

Kikker

Omschrijving	Kikkers (Anura) zijn een van de drie groepen van amfibieën, naast de salamanders (Caudata) en de wormsalamanders (Gymnophiona). Kikkers zijn ook de grootste groep; van de ongeveer 7150 soorten amfibieën behoort ruim 88% tot de kikkers. Er zijn tegenwoordig ongeveer 6300 verschillende soorten beschreven. Kikkers hebben een vrijwel wereldwijde verspreiding en leven in uiteenlopende habitats.
Nut	Kikkers eten veel plaaginsecten als vliegen en muggen, krekels, slakken en kakkerlakken en ruimen grote hoeveelheden insecten op.
Natuurlijke vijanden	Reigers en slangen.
Preventieve maatregel	Als je geen kikkers in de tuin wilt (hoezo niet?) zorgen dat er geen rommelhoekjes of struiken zijn.
Lokkende planten	Struiken.
Meer info:	Wikipedia: Kikkers

Kip

Omschrijving	De kip (Gallus gallus domesticus) is een zeer bekende gedomesticeerde vogel uit de familie van de fazantachtigen (Phasianidae) die weer behoort tot de orde Hoendervogels (Galliformes). De kip is de meest voorkomende vogelsoort ter wereld. Met 52 miljard kippen zijn er ruim 7 kippen voor elke mens.
Schade	Kippen kunnen in de (moes)tuin veel schade aanrichten. Op zoek naar voedsel woelen ze de grond om zodat jonge planten vernield worden.
Nut	Kippen eten ook slakken.
Meer info:	Wikipedia: Kip (vogel) Wikibooks: Huisdierengids kip

Klerenmot

Omschrijving	Van nature leeft de rups van de kleermot in oude vogelnesten en holen van zoogdieren, of wespennesten. De rupsen leven ook binnenshuis en eten van verschillende soorten organische materialen zoals wol en haar, bont, leer, en veren, zijde, maar ook katoen en linnen. Het vrouwtje legt 50-90 eieren, meestal op de plaats waar ze zelf is uitgekomen.
Schade	De rupsen leven ook binnenshuis en eten van verschillende soorten organische materialen zoals wol en haar, bont, leer, en veren, zijde, maar ook katoen en linnen.
Preventieve maatregel	Leg echte lavendel tussen genoemde materialen.
Meer info:	Wikipedia: Klerenmot

Konijn

Omschrijving	Het konijn (Oryctolagus cuniculus) is een zoogdier, behorende tot de orde der haasachtigen (Lagomorpha). Het is de enige soort uit het geslacht Oryctolagus. Het konijn wordt veelvuldig gehouden als huisdier. Konijnen zijn heel kwetsbaar voor ziekten en dan vooral voor myxomatose en rabbit haemorrhagic disease (RHD), twee virusziekten.
Schade	Het konijn leeft van plantaardig voedsel. Zij zullen daarom uit de (moes/sier)tuin moeten worden geweerd.
Gevoelige planten	Het konijn leeft van een grote variatie aan plantaardig voedsel: grassen, kruiden, loten, knollen, bast en akkergewassen als graan en kool.
Natuurlijke vijanden	Vossen.
Preventieve maatregel	Konijnen houden niet van kamille en uien.
Meer info:	Wikipedia: Konijn

Koolrups

Omschrijving	De koolrups komt uit het eitje van het koolwitje. De rupsen kunnen een ware plaag vormen bij de teelt van kool. De rups weert zich tegen vijanden door uit de koolplanten zwavel in zijn lichaam op te slaan in de vorm van glucosinolaten. Deze verbindingen zijn niet schadelijk voor de plant, maar veranderen in vervelende en/of gevaarlijke vluchtige stoffen als een rups aan de plant eet.
Schade	In korte tijd kunnen ze door hun vraat veel schade toebrengen aan koolplanten.
Gevoelige planten	De vlinder legt zijn eitjes in groepjes op de onderkant van de bladeren van onder andere kruisbloemigen zoals boerenkool en spruitkool.
Preventieve maatregel	Gemaaid gras weert de koolrups.
Bestrijding	De rupsen kunnen geparasiteerd worden door de sluipwesp Apanteles glomeratus, die haar eitjes in de rups afzet, waardoor het nageslacht verzekerd is van een flink lunchpakket. De larven eten de rups van binnenuit op. Een ander, minuscuul sluipwespje (de slechts 0,5 mm kleine Trichogramma brassicae) herkent een geurstof die mannetjes van het koolwitje op zojuist bevruchte vrouwtjes achterlaten en lift dan op de vrouwtjesvlinder mee totdat deze haar eitjes legt. Vervolgens stapt het wespje af en legt haar eigen eitjes weer in die van de vlinder. Na circa tien dagen komen in plaats van kleine rupsjes dan nieuwe sluipwespjes uit de eitjes gekropen. Dit gegeven biedt ook perspectieven voor biologische bestrijding van de rupsen.
Meer info:	Wikipedia: Koolrups

Koolvlieg

Omschrijving	De koolvliegen (Delia radicum synoniemen Delia brassicae, Chortophila brassicae en Delia floralis komen voor op kruisbloemigen die mosterdolie of mosterdolieglucoside bevatten. De koolvlieg komt van nature voor in Europa. De koolvlieg Delia radicum lijkt op de huisvlieg, is 4-7 mm lang en heeft een licht- tot donkergrijze kleur.
Schade	Vreetschade van de maden aan wortels en stengelhals. Het blad wordt slap en sterft af. De koolvlieg overleeft de winter als pop in de grond. De pop is vier tot acht mm lang, glad, ellipsvormig en geel tot kastanjebruin van kleur. Als de bodemtemperatuur in het voorjaar op 5 tot 8 cm diepte een temperatuur van ongeveer 15°C heeft bereikt kruipen de vliegen uit de pop. Meestal is dit omstreeks half april. Drie tot zeven dagen later begint de eiafzetting en kan drie tot vijf weken (tot eind mei) doorgaan. Een eitje is 1 mm groot en worden per stuk of in groepjes van 2 tot 30 eitjes afgezet. De made ontwikkelt zich in 15 tot 37 dagen, waarna deze zich gaat verpoppen. Bij de tweede en derde vlucht is de periode van eiafzetting langer (eind juni – begin oktober) en worden er minder eitjes afgezet. De tweede vlucht is van eind juni tot begin juli en de derde vanaf augustus.
Gevoelige planten	Kool, radijs en rammanas.
Preventieve maatregel	Plant kool buiten de vluchttijd van de koolvlieg (eind april tot begin mei. Zet jonge planten diep in de aarde en plant tomaat in de buurt. De koolvlieg kan bestreden worden door koolkragen of insectengaas te gebruiken. Koolkragen zijn te maken door ronde stukken uit oude autobinnenbanden te knippen en op de grond rond de stengel vast te maken. Leg stukjes rabarbersteel bij de kwetsbare planten. Ook kan je de stengel insmeren met kruidengier, bestrooien met gesteentenmeel of as. Verbrand de aangetaste planten.
Bestrijding	Spuit met een zeep-spiritus oplossing en strooi Maërl.
Meer info:	Wikipedia: Koolvlieg

Koolwitje

Omschrijving	Het groot koolwitje (Pieris brassicae) is een dagvlinder uit de familie Pieridae, de witjes en heeft een spanwijdte 60-70 millimeter. De generaties verschillen van elkaar doordat de eerste generatie vrouwtjes twee duidelijk zwarte stippen heeft, terwijl die bij de tweede generatie zijn versmolten tot een zwarte band op de voorvleugel. De mannetjes van de eerste generatie hebben een donkere vleugeltip en twee grijze stippen en bij de tweede generatie zijn die twee stippen zwart. Het klein koolwitje of knollenwitje (Pieris rapae) is een dagvlinder uit de familie witjes (Pieridae) en is te herkennen aan bijna geheel witte vleugels met een paar zwarte vlekken en op de aderen groene bestuiving. Verder bezoekt de tuin nog het klein geaderd witje (Pieris napi). Deze heeft een scherpe zwarte tekening op en om de vleugeladers en legt eitjes het liefst op wilde kruisbloemigen in plaats van koolplanten.
Schade	Het groot koolwitje legt eitjes in hoopjes bij elkaar. Er komen tientallen rupsen uit. Blad wordt door de rupsen tot op de nerf opgevreten. Het klein kool witje legt evenveel eitjes, maar slecht 1 per plant en zal dus meer planten aantasten.
Gevoelige planten	Kool, mierikswortel en radijs.
Natuurlijke vijanden	Sluipwespen, lieveheersbeestjes en hooiwagens.
Preventieve maatregel	Combinatieteelt van kool met bijvoet, brandnetel, dille, citroenkruid, pepermunt, rozemarijn, salie, selderie, spinazie, tomaat, tijm. Bodem bedekken met ligustertakken.
Bestrijding	Alsemthee en tomatenbladaftreksel spuiten. Rupsen vangen. Eventueel zeep-spiritusoplossing spuiten.
Lokkende planten	Brandnetel, herderstasje, judaspenning
Meer info:	Wikipedia: Koolwitje

Libel

Meer info:	Wikipedia: Echte libellen Wikijunior: Kriebelbeestjes/Libel

Lieveheersbeestje

Nut	Bestrijding van luis. Alle lieveheersbeestjes zijn in België beschermd bij Koninklijk Besluit van 22-9-1980. Dit betekent dat het verboden is om ze te doden, te bejagen, te vangen of in gevangenschap te houden, ongeacht het ontwikkelingsstadium; hun woon- of schuilplaats te beschadigen of met opzet te verstoren of ze levend of dood, onder welke vorm ook, te vervoeren, te verhandelen of kosteloos of tegen betaling af te staan.
Meer info:	Wikipedia: Lieveheersbeestje

Loopkever

Nut	Enkele soorten voeden zich met graszaden, maar de meeste zijn carnivoor en voeden zich met larven, slakjes, wormen, spinnen en andere insecten, voor een belangrijk deel aan de wortels knagende plaaginsecten.
Natuurlijke vijanden	Grotere spinnen en loopkevers, spitsmuizen, egels, hagedissen en insectenetende vogels.
Meer info:	Wikipedia: Loopkevers

Meikever

Schade	Eten van jong boomblad. Zie verder engerling.
Meer info:	Wikipedia: Meikever

Mier

Schade	Afgebeten wortels en stengels. Opgegraven zaad. Helpen van bladluizen in ruil voor melk (een zoete honingdauw).
Nut	Alleen als mieren een plaag gaan vormen, ga je ze bestrijden. Mieren hebben ook een nuttige functie doordat ze soms schimmels eten.
Gevoelige planten	Roos.
Preventieve maatregel	Mieren hebben een hekel aan boerenwormkruid, goudsbloem, lavendel, marjolein en tijm. Ook kan je de bodem mulchen met tomatenblad, varens, veldsla. Plant lavendel bij de rozen.
Bestrijding	Plantengier spuiten.
Meer info:	Wikipedia: Mieren

Miljoenpoot

Schade	Vraat aan planten en vruchten.
Nut	Miljoenpoten spelen een belangrijke rol in een ecosysteem door het opruimen van grote hoeveelheden dood plantaardig materiaal.
Gevoelige planten	Aardbei, bloemen en komkommer.
Natuurlijke vijanden	Egel, kevers, kikkers, mollen en vogels.
Preventieve maatregel	Bij langdurig nat weer kan een schadelijke vermeerdering optreden van miljoenpoten. Stuif gesteentenmeel op de planten.
Bestrijding	Met halve aardappels of omgekeerde bloempotten kan je ze vangen en ergens loslaten waar ze geen kwaad kunnen doen.
Meer info:	Wikipedia: Miljoenpoot

Mol

Omschrijving	De lichaamslengte van een mol varieert van 11 tot 16 cm en het gewicht ligt tussen de 30 en 130 gram. Het wijfje is iets kleiner dan het mannetje. De mol heeft een korte zwartfluwelen vacht waarmee hij, dankzij een speciale plaatsing van de haren in de huid, even gemakkelijk voor- als achterwaarts door de gangen kan bewegen. Bij de meeste zoogdieren zijn de haren in een bepaalde richting geplaatst, meestal naar achteren, maar bij de mol kunnen de haren in de huidaanhechting kantelen, zodat ze niet blijven steken in de gangwanden als de mol achteruit krabbelt. Kenmerkend voor de mol zijn de tot grote graafhanden omgevormde voorpoten, met elk vijf vingers met puntige nagels en een duimpje, waarmee het dier de ondergrondse gangen graaft. Er worden zowel oppervlakkige gangen (de jaaggangen of mollenritten) als dieper gelegen gangen gegraven (tot op een diepte van 120 cm). De mol heeft kleine, slecht ontwikkelde ogen met een diameter van slechts één millimeter; hij is echter niet blind. Zijn belangrijkste zintuig is zijn spitse roze snuit die gevoelige snorharen en tastzenuwen bevat. Zijn kleine staartje (20-40 mm) wijst altijd omhoog. De mol is ook een goede zwemmer. Hij is zowel overdag als 's nachts actief.
Nut	Regenwormen zijn het belangrijkste voedsel van de mol. Daarnaast eet hij bijna alle andere dieren die hij in zijn gangen aantreft. Engerlingen, maden en andere insectenlarven, duizend- & miljoenpoten, naaktslakken en andere weekdieren, enzovoort. Soms grijpt hij ook een gewerveld dier, zoals een kikker. De mol moet per dag 40 tot 50 gram aan voedsel binnenkrijgen. In de herfst en winter legt hij voedselvoorraden aan. Daarvoor bijt hij de kop van regenwormen af, zodat ze verlamd raken. De mol verlaat zelden zijn gangenstelsel. Alleen om een nieuw territorium te zoeken, en een enkele keer om bovengronds insecten te vangen.
Natuurlijke vijanden	Onder de grond heeft de mol geen natuurlijke vijanden, alleen zijn eigen soortgenoten. Boven de grond wordt de mol bejaagd door onder andere de uil, de buizerd, de blauwe reiger, de ooievaar, de wezel, de hermelijn en de vos. Andere doodsoorzaken zijn honger door droogte en verdrinking door overstromingen.
Preventieve maatregel	Keizerskroon planten (ruikt naar vossen.
Bestrijding	Halfgekookte ui met water over de molshoop of in de gang gieten (alleen bij overlast, mollen horen thuis in de bio/eko tuin).
Meer info:	Wikipedia: Mol

Muis

Schade	De rosse woelmuizen eten plantaardig voedsel als zachte zaden, vlezige vruchten, bladeren, kruiden en boomschors (tot op vijf meter hoogte), aangevuld met paddenstoelen, mossen, wortels, knoppen en gras. Verder wormen en die zijn weer nuttig voor de tuin.
Nut	Nuttig zijn ze ook want ook insecten en slakken staan op de menulijst.
Natuurlijke vijanden	Uil, vos en wezel.
Preventieve maatregel	Leg gedroogde stukjes zonnebloem voor de bloei in het muizengat. Plant witte klaver om bomen en keizerskroon of wolfsmelk als randbeplanting. Muizen houden ook niet van knoflook, narcis en hondstong. Plant narcissen rond (fruit)bomen.
Bestrijding	Het is de vraag of je deze leuke beestjes moet bestrijden zolang het geen plaag is.
Meer info:	Wikipedia: Rosse woelmuis

Pad

Nut	Padden eten slakken.
Meer info:	Wikipedia: Gewone pad Wikijunior: Pad

Paddenpoel

Perzikbladwesp

Gevoelige planten	gevoelig
Preventieve maatregel	vooraf
Bestrijding	tijdens

Pissebed

Schade	Afgeknaagde kiemplanten en vreetgaten in blad, stengel en wortels van planten.
Gevoelige planten	Kiemend zaad.
Natuurlijke vijanden	Spitsmuis.
Preventieve maatregel	Laat geen rottende delen liggen en verstuif gesteentenmeel.
Bestrijding	Je kan vallen uitzetten van uitgeholde aardappels en vochtige jute zakken.
Meer info:	Wikipedia: Landpissebedden Wikijunior: Pissebed

Pompoenkever

Preventieve maatregel	Plant oost-Indische kers bij pompoen.
Lokkende planten	Pompoen.

Preimot

Omschrijving	Een nachtvlindertje, dat ook eitjes afzet op de prei en waarvan de larven zich in de prei vreten. De larven vreten aan het binnenste blad, terwijl ze de bladhuid ongemoeid laten. Je ziet dan 'vensters' in het blad, waarin de larven zich bewegen. Later worden dat witte strepen, die kunnen gaan scheuren en het blad een rafelig uiterlijk geven.
Schade	Aan het blad zijn sporen van vraat te zien en er zijn gangen in de plant. De hartbladeren sterven af.
Gevoelige planten	Prei en ui.
Preventieve maatregel	Combinatieteelt met selderie en wortel. Gieten met heermoesgier bij de planten.
Bestrijding	Het zieke blad afsnijden. Spuiten met heermoesgier. Ter bestrijding is ook insectengaas effectief. De eitjes worden voornamelijk op het bovenste blad afgezet.
Meer info:	Wikipedia: Preimot

Preivlieg

Preivlieg veroorzaakt knobbeltjes op de steel van de prei, verwijder de aangetaste planten en vernietig ze.

Pruimenmot

Schade	Gaatjes in het vel van de pruim en vreetsporen binnenin. Verder uitwerpselen in de gangen en pruimen die afvallen.
Gevoelige planten	Pruim.
Natuurlijke vijanden	vogels.
Preventieve maatregel	Zieke vruchten oprapen en verwijderen.
Meer info:	Wikipedia: Pruimenmot

Regenworm

Gevoelige planten	gevoelig
Preventieve maatregel	vooraf
Bestrijding	tijdens

Ritnaald

Schade	Afgevreten wortels en jonge planten. In aardappel en wortel zichtbare gaten.
Gevoelige planten	Aardappel, sla.
Natuurlijke vijanden	Loopkever, mol, pad, spitsmuis en vogels.
Preventieve maatregel	Houd de grond goed los.
Bestrijding	Vallen maken van halve aardappel of wortel. Gebruik sla als lokplant die je, als ze verwelkt, voorzichtig uitgraaft en de ritnaalden vangt en aan de vogels voert.
Meer info:	Wikipedia: Ritnaald

Rozemarijngoudhaantje

Omschrijving	Het rozemarijngoudhaantje (Chrysolina americana) is een keversoort uit de familie bladhaantjes (Chrysomelidae). De soort komt in Nederland en België voor als exoot en is oorspronkelijk afkomstig uit Zuid-Europa. Het dier is overdag actief en kan tot acht millimeter groot worden. Opvallend zijn de kleurrijke en glimmende dekschilden. Hieronder liggen de vleugels, maar deze zijn te kort om mee te kunnen vliegen. De antennes bestaan uit elf geledingen. Bij gevaar gedraagt het rozemarijngoudhaantje zich alsof het dood is en trekt het de pootjes en antennes in. Ei-afzet begint vaak aan het eind van de zomer. De eitjes zijn ongeveer twee millimeter en langwerpig; ze worden aan de onderkant van de bladeren afgezet. De larven komen ongeveer tien dagen na de ei afzet uit. Afhankelijk van de temperatuur voeden de larven zich gedurende een paar weken, waarna ze zich op de grond laten vallen om te verpoppen. De larven zijn grijzig wit met vijf donkere strepen in de lengte; ze zijn vijf tot acht millimeter lang.
Schade	De larve is grijszwart en voedt zich met de bladeren van genoemde planten. De schade is te herkennen aan de vraat aan de toppen van de planten, die dan bruin worden.
Gevoelige planten	Rozemarijn, Lavendel, Tijm en Salie.
Natuurlijke vijanden	Zover bekend hebben rozemarijngoudhaantjes nog geen natuurlijke vijanden in Nederland.
Meer info:	Wikipedia: Rozemarijngoudhaantje

Rups

Gevoelige planten	Veel planten zijn gevoelig voor rupsenvraat.
Natuurlijke vijanden	Vogels.
Preventieve maatregel	Twee keer per jaar spuiten met kruidenoplossing en/of maerl.
Bestrijding	Vogels lokken.
Lokkende planten	Veel rupsen hebben een favoriete plant. Zo laat wat brandnetels staan om het koolwitje weg te lokken van je koolgewassen.
Meer info:	Wikipedia: Rups

Schaap

Omschrijving	Het schaap (Ovis aries) is een evenhoevig zoogdier, dat door de mens is gedomesticeerd om onder andere wol te leveren. Het is een herkauwer, nauw verwant met de geit. De soort behoort tot het geslacht Ovis, waar ook de moeflon en het dikhoornschaap toe behoren. Het mannetje wordt ram genoemd, het vrouwtje is een ooi en het jong een lam. Een schaap is bij uitstek een kuddedier en kan slecht tegen alleen zijn.
Meer info:	Wikipedia: Schaap_(dier) Wikibooks: Portaal:Huisdierengids

Schildluis

Schade	Er blijven korsten van harde schildjes van de luis op de takken en stammen achter. Verder is er zuigschade.
Gevoelige planten	Vruchtbomen vooral appel, peer en perzik. Verder roos.
Preventieve maatregel	Stammen insmeren met Preicobact.
Bestrijding	Stammen afborstelen.
Meer info:	Wikipedia: Schildluizen

Slak

Schade	Het menu bestaat voornamelijk uit jonge, groene planten of scheuten, wat schade veroorzaakt aan planten.
Nut	Veel soorten (zoals huisjesslakken behalve enkele grotere zoals de segrijnslak) zijn belangrijke opruimers die ten onrechte als schadelijk worden gezien.
Gevoelige planten	Alle jonge planten.
Natuurlijke vijanden	Vogels (merels en lijsters), kippen, egels, kikkers en padden.
Preventieve maatregel	Slakken houden niet van dennennaalden, houtskool, fijngemaakte schelpen en eierschalen, grind, zaagsel, hulstblad, koffiedik, rottend eikenblad en eikenschors. Strooi die tussen je dierbare plantjes. Afwerende planten zijn verder alsem (theeaftreksel van blad en knoppen), hysop, knoflook, mosterd, heermoes (1kopje verse gehakt blad op 1 ltr water, 20 min. koken, zeven en spuiten), oost-indische kers, salie, tomaat, tijm, ui.
Bestrijding	Graaf een conservenblikje met een bodem bier in de grond, de slak wordt daardoor aangetrokken, valt erin en verdrinkt. Dierenvrienden kunnen merels en andere slakkenetende vogels (vooral Franse ;-) lokken. Regelmatig schoffelen helpt ook. Slakken houden niet van losse, droge grond. Geen zout gebruiken, dat is ook slecht voor de planten.
Meer info:	Wikipedia: Slak

Spint (mijt)

Schade	Bij 'Rode spint' zijn onder tegen het blad mijtenkolonies te zien en treedt een bruinachtige verkleurig op, het weefsel valt weg en het blad valt af. Bij gewone spintmijt zijn er kleine witte vlekken en fijn spinsel aan de onderzijde van het blad. Bij aardbei is een misvorming van het blad, bloemen en knoppen te zien.
Gevoelige planten	Aardbei, boon, chrysanten, hennep, hortensia, komkommer, paprika, passiebloem, pompoen, vruchtbomen en kasculturen.
Natuurlijke vijanden	Roofmijt en roofwants.
Preventieve maatregel	Alle biologische verzorging helpt preventief. Geef compost en gesteentenmeel. Een kruidenoplossing van brandnetel en heermoes helpt ook evenals mulchen. Aardbei in mengteelt met ui en knoflook. Kassen luchten, ook 'koude' kassen of bakken moeten af en toe gelucht worden.
Bestrijding	Zieke plantdelen vernietig je. Spuit met een koude watrestraal in de zon de aangetaste plant af en behandel daarna met de kruidenoplossing. Indien ernstig kan ook een Zeep-spiritus oplossing worden gespoten.
Meer info:	Wikipedia: Spint (mijt)

Thrips

Schade	Lichte vlekken op het blad, onderkant ziet er vies uit. Tripsen voeden zich met sappen uit cellen van verscheidene soorten planten en dieren door gaatjes in de cel te prikken en de inhoud op te zuigen.
Nut	Andere soorten tripsen voeden zich met sappen uit andere insecten of mijten en worden nuttig bevonden.
Gevoelige planten	Erwt en ui. Vooral bij warm weer.
Preventieve maatregel	Zorg voor teeltwisseling en luchtige standplaatsen. Houd de gewassen gelijkmatig vochtig en zaai vroeg in het jaar.
Meer info:	Wikipedia: Tripsen

Uienvlieg

Schade	De maden vreten de bollen en het blad van binnenuit aan waarna rotting volgt.
Gevoelige planten	Knoflook, prei en ui.
Preventieve maatregel	Cominatieteelt met wortel. Vermijd gebruik van stinkende mest. Vermijd zaai tijdens de vlucht van de vlieg (april/mei).
Bestrijding	Stuif gesteentenmeel over de pootuitjes en gebruik kruidenthee van alsem en boerenwormkruid. Aangetaste planten verbranden.
Meer info:	Wikipedia: Uienvlieg

Valse meeldauw

Zie Meeldauw

Veenmol

Schade	Afgevreten wortels en knollen.
Nut	Soms ook nuttig, eet andere insecten, maar ook de wormen.
Gevoelige planten	Vooral jonge zaaisels in de bak of kas.
Natuurlijke vijanden	Merel, mol, spitsmuis, spreeuw.
Preventieve maatregel	Gangen opgraven en de nesten vernielen om plagen te voorkomen. Een glas ingraven tot de rand helpt om ze te vangen. Ze vallen er in en kunnen er niet meer uit klimmen.
Meer info:	Wikipedia: Veenmol

Vleermuis

Omschrijving	De watervleermuis en de meervleermuis zijn vooral algemeen bekend in Nederland
Nut	eet insecten als muggen, kevers, motten
Gevoelige planten	gevoelig
Preventieve maatregel	vooraf
Bestrijding	tijdens 'x' Beschermd diersoort in heel Nederland en België, niet verstoren, zieke melden bij een vleermuisopvangcentrum, dode bij een onderzoekscentrum, niet met handen aanraken vanwege virussen, slapende vleermuizen laten zitten

Vlieg

Preventieve maatregel	Plant basilicum, boerenwormkruid, zegekruid en notenbomen om vliegen te weren. Vooral een walnoot bij het terras is aan te bevelen. Ook (takken van) vlier helpt vliegen verdrijven.
Meer info:	Wikipedia: Vlieg Wikijunior: Kriebelbeestjes/Vlieg

Vlinder

Omschrijving	Vlinders hebben vrijwel alle dezelfde lichaamsbouw maar kennen een grote variatie in de vorm en grootte van de vleugels, ook de vleugelkleuren en -patronen verschillen vaak per soort. De rupsen kennen eveneens een enorme diversiteit aan vormen en zijn vaak goed van elkaar te onderscheiden. Veel vlinders zijn gemakkelijk als zodanig te herkennen maar er zijn uitzonderingen. Zo zijn er ongevleugelde soorten en zijn er soorten die niet beschikken over de voor vlinders zo kenmerkende roltong. Hier vind je meer informatie over vlinders of hier Vlindertuin Informatie over hoe een Nederlandse tuin aantrekkelijk kan worden gemaakt voor vlinders.
Schade	Alleen als rups kan de vlinder soms (grote) schade aanrichten.
Nut	Vlinders zorgen voor bestuiving.
Gevoelige planten	Veel planten (bloemen} lokken door de aanwezige nectar een veelheid aan vlinders.
Natuurlijke vijanden	Zie vijanden op Wikipedia.
Lokkende planten	Gele mosterd
Meer info:	Wikipedia: Vlinders

Vruchtbladroller

Gevoelige planten	gevoelig
Preventieve maatregel	vooraf
Bestrijding	tijdens

Vogel

Schade	In sommige periodes zijn vogels lastig omdat de vruchten opeten die we eigenlijk voor onszelf bestemd hebben.
Nut	Vogels zijn leuk om naar te kijken, we genieten van hun zang, ze vespreiden (soms over grote afstand) zaden en veel vogels eten een enorme hoeveelheid (schadelijke en hinderlijke) insecten en andere beesten. Je lokt ze dus door te zorgen dat ze kunnen nestelen. Maak onderkomens zoals vogelhuisjes.
Gevoelige planten	Vooral gewassen met zacht, rijp fruit (kersen, bessen, druiven, e.d.) zijn het doelwit.
Preventieve maatregel	Lang voordat de vruchten rijp zijn kan je stukjes aluminiumfolie, trildraad of zwarte garendraden in de struiken hangen. Vogelnetten helpen het best, maar deze zijn helaas moeilijk bij bomen als bijvoorbeeld de kersenboom. Voor aardbeien en bessen kun je het beste een soort kooi maken. Span de netten strak over een houten geraamte zodat de vogels niet verstrikt raken. Vooral zwarte of groene netten zijn af te raden, blauwe zijn beter omdat de vogels dat vanuit de lucht aanzien voor water en dus niet zullen landen (en nu maar hopen dat de reiger niet op je aardbeiennetje land. Kattekruid lokt katten wat ook vogels afschrikt al wordt er dan soms wel een gegrepen.
Bestrijding	Vogels bestrijd je natuurlijk niet.
Meer info:	Wikipedia: Vogels

Wesp

Nut	Bestuiving
Lokkende planten	Paarse wespenorchis
Meer info:	Wikipedia: Wespen

Wittevlieg

Schade	Zuigvlekken aan het blad en roetdauw door afscheiding. Waar te nemen door kolonies witte, gevleugelde insecten aan de onderzijde van het blad.
Gevoelige planten	Vooral in de bak of kas bij tomaten en komkommer, buiten op kool.
Natuurlijke vijanden	Sluipwesp.
Preventieve maatregel	De bak en kas regelmatig goed luchten. Zaai afrikaantjes.
Bestrijding	Spuiten met brandnetelaftreksel en koud water.
Meer info:	Wikipedia: Witte vlieg

Woelrat

Preventieve maatregel	Plant narcissen rond (fruit)bomen.
Meer info:	Wikipedia: Woelrat

Wolluis

Schade	Planten groeien niet, blad wordt geel en valt af.
Gevoelige planten	Bijna alle planten.
Preventieve maatregel	Lok lieveheersbeestje en sluipwesp. Laat oostindische kers tegen de stam van een boom opklimmen.
Meer info:	Wikipedia: Wolluis

Wortelvlieg

Schade	Roodbruine vraatgangen in wortels die gaan stinken terwijl het blad verkleurt en afsterft.
Gevoelige planten	Vooral wortels en soms ook dille, karwij, kervel, peterselie, selderie.
Preventieve maatregel	Zorg voor cominatie met ui en een winderige open plek. Gebruik geen stalmest en zaai vroeg. Ook salie weert de wortelvlieg.
Bestrijding	Je kan sterk ruikende kruiden zoals boerenwormkruid, dille of lavendel tussen de rijen leggen. Verder begieten met een kruidenaftreksel van knoflook en uienschillen.
Meer info:	Wikipedia: Wortelvlieg

Zwarte luis

Gevoelige planten	Gewone goudsbloem
Preventieve maatregel	vooraf
Bestrijding	tijdens
Meer info:	Wikipedia: Zwarte luis