Italiaans/Les01

<Inhoudsopgave - Inleiding - Les 1 - Les 2>

Onderwerp

In les 1 (Lezione Uno of La prima lezione) van de cursus Italiaans worden alfabet, uitspraak en klemtoon behandeld. Er komt geen toets over les 1, maar dit is wel zeer belangrijke stof.

Alfabet met uitspraak

Hoofdletter	Kleine letter	Naam	Uitspraak
A	a	a	aa
B	b	bi	bie
C	c	ci	tsjie
D	d	di	die
E	e	e	ee
F	f	effe	effe
G	g	gi	dzjie
H	h	acca	acca
I	i	i	ie
J	j	i lunga	ie loenga
K	k	kappa	kappa
L	l	elle	elle
M	m	emme	emme
N	n	enne	enne
O	o	o	oo
P	p	pi	pie
Q	q	qu	koe
R	r	erre	erre
S	s	esse	esse
T	t	ti	tie
U	u	u	oe
V	v	vu	voe
W	w	vu doppio doppia vu	voe doppio doppia voe
X	x	ics	ieks
Y	y	ypsilon i greca	iepsielon ie greka
Z	z	zeta	dzèta

Merk op:

• Aan de klank van sommige letters wordt ie toegevoegd: B (uitspraak 'bie'), C('tjsie'), D ('die'), P ('pie'), T (tie), X (ieks').
• De meeste woorden in het Italiaans eindigen met een klinker.
• Enkele benamingen van letters zijn afgeleid uit het Grieks, zoals 'kappa'(K) en 'zeta'(Z).
• De y heeft twee benamingen, ypsilon ( uitspraak 'iepsielon', Nederlands: 'ypsilon') en 'i greca' ('Griekse i', uitspraak: 'ie greeka', Nederlands: 'i-grec').
• De w heet doppia v (uitspraak: doppie-ja woe, dubbele v), vergelijkbaar met het Franse 'double v' en het Engelse 'double u'.
• De letters kunnen tenzij boven anders aangegeven, zowel mannelijk als vrouwelijk zijn! Dus we mogen bijvoorbeeld zowel 'la b' (uitspraak la bie) als 'il b' (uitspraak iel bie) zeggen. Er bestaat een voorkeur voor de vrouwelijke letter, dus la b. La lettera (de letter) is ook vrouwelijk.

Van oorsprong Italiaanse woorden worden geschreven met maar 21 letters. De k, w, x, y in vreemde woorden worden zoveel mogelijk vervangen door respectievelijk c, v, s en i. Bijvoorbeeld capoc (kapok), chilometro (kilometer, chi= kie omdat zonder h ci = tsjie), vodca (wodka), senofobia (xenofobie) maar yogurt (yoghurt). De j wordt niet meer gebruikt in de moderne spelling van Italiaanse woorden.

Uitspraak

De uitspraak van het Italiaans is vrij consequent. De Italiaanse spelling volgt de uitspraak zo veel mogelijk (is bijna fonetisch), met als extreem voorbeeld cesperiano = Shakespeariaans (naar de Engelse schrijver/dichter Shakespeare).

De klemtoon van volgende afwijkende combinaties is vet aangegeven.

• ce = tsje, voorbeeld cerco (ik zoek, uitspraak tsjerko, met korte o)
• ci = tsjie, voorbeeld cioccolata (chocolade, uitspraak tsjokkolata), città (stad), ciao (hoi tegen vrienden, kinderen en toeristen, [tsjiaw])
• ge = dsje, voorbeeld Gerardo (Gerard, uitspraak Dsjerardo, met korte o)
• gi = dzjie, voorbeeld mangiare (eten), girare (afslaan, draaien, uitspraak dsjirare)
  

Wanneer er tussen de 'c' en de 'i' of de 'g' en de 'i' een 'h' wordt geplaatst, ontstaat een keelklank:

• chi, che, ca, co,... = ki, ke, ka, ko,...
  
• ghi, ghe, ga, go,... = gi, ge, ga, go,... (voorbeeld: ghetto, met gh zoals de Franse, Engelse en Duitse G.
  

voorbeeld ghiaccio (ijs = bevroren water, gi-ja-tsjoh)), chiacchierare (babbelen, uitspraak 'kijakjerare'). De g heeft nooit de harde raspende klank zoals in de meeste delen van Nederland, maar klinkt als in het Franse garçon (jongen).

Uit de regels voor ce en ci volgen:

• sce = sje, voorbeeld conoscere (weten, kennen, leren kennen, konosjere)
• sci = sji, voorbeeld lo sciopero (de staking, lo sjiopero, met korte o)

Verder

• gli = lji, voorbeeld tagliatelle (de tagliatelle, tal-jia-telle)

Opgepast voor dubbele klinkers: Nederlandse tweeklanken zijn dit niet in het Italiaans. Een Nederlandse naam als 'De Ruiter' wordt in het Italiaans uitgesproken als 'Dee Roe-ie-ter'. 'Huygens' wordt 'Hoe-ie-djens'. Wel consequent!

• ae = a-e, voorbeeld maestro, 'ma-es-tro', niet 'maistro'!
• ie = ie-e, voorbeeld grazie (dank je/u, 'gra-tsie-je')
• ui = oe-ie, voorbeeld gratuito (gratis, 'graa-toe-ieto').
• eu = e-oe, 'ew' voorbeeld Europa ('Ewropa', 'èh-woe-ro-pa'), euro ('èwro')

Om de uitspraak van de letter c makkelijk te onthouden is er een ezelsbruggetje: Kaa, Koo, Koe, TSJe, TSJie (ca, co, cu, ce, ci). De C klinkt altijd als een K , tenzij er een e of i na komt, dan spreek je de c uit als "tsj".
Dus als er na de c bijvoorbeeld een a staat spreek je de c uit als k. Maar als er na de c een e of i komt, spreek je de c uit als tsj. Anders gezegd de C klinkt altijd als een K , behalve als er een e of i komt.

De uitspraak van de r is de klassiek Nederlandse r relatief voorop de tong, dus zeker niet de brouwende "ar" met keelklank zoals in de Amsterdamse en Gooise dialecten in de media, bij jonge vrouwen en in het Engels/Amerikaans.

• verrassend is lo jazz (de jazz) met uitspraak 'djets'.

Klemtoon

Meestal moet men uit het hoofd leren waar de klemtoon (vet aangegeven) in het woord ligt, over het algemeen ligt de klemtoon op de voorlaatste lettergreep, maar ook vaak op de twee na laatste lettergreep. Voor sommige zaken zijn er regels, bijvoorbeeld bij de werkwoorden.

Voorbeeld: 'parlare' (spreken, praten) in de onvoltooid tegenwoordige tijd

parlo (ik spreek), parli (jij spreekt), parla (zij/hij/het spreekt) & parlano (zij spreken)
In het enkelvoud en de 3de persoon meervoud ligt de klemtoon altijd op de eerste lettergreep bij de regelmatige werkwoorden op -are, -ire en -ere.
Maar parliamo (wij spreken), parlate (jullie spreken)

Als de klemtoon op de laatste lettergreep valt, wordt dit door een accent aangegeven, voorbeeld qualità, kwaliteit. Vaak komt de klemtoon op de derde lettergreep van achteren, voorbeeld formula, 'for-moe-la', formule. Nederlanders leggen vaak deze klemtoon verkeerd, bijvoorbeeld op de klassieke muziekzender Radio 4.

Net als in het Nederlands, zijn er in het Italiaans woorden waarvan de klemtoon in het spraakgebruik aan het verschuiven is. Zo kun je tegenwoordig naast "soddisfa" ook "soddisfa" (betekenis "hij/zij/het voldoet, is bevredigend") horen.

<Inhoudsopgave - Inleiding - Les 1 - Les 2>