Duits/Grammatica/Der Genitiv
De genitief (2e naamval) wordt gebruikt als:
- er een bezitsrelatie wordt uitgedrukt
| Bepaald lidwoord | Onbepaald lidwoord |
| Das Buch des Mannes. (Het boek van de man.) | Das Buch eines Mannes. (Het boek van een man.) |
| Die Jacke der Frau. (De jas van de vrouw.) | Die Jacke einer Frau. (De jas van een vrouw.) |
| Der Vater des Kindes. (De vader van het kind.) | Der Vater eines Kindes. (De vader van een kind.) |
- een van de voor-/achterzetsels uit onderstaande tabel voor het lidwoord of achter het zelfstandig naamwoord staat
| Voorzetsel | Voorbeeld |
| während | Während des Urlaubs. (Tijdens de vakantie.) |
| wegen | Wegen des Wetters. (Vanwege het weer.) |
| (an)statt | Statt des Autos nehmen wir lieber das Fahrrad. (In plaats van de auto nemen wij liever de fiets.) |
| trotz | Trotz der Verletzung, ging er doch. (Ondanks de verwonding, ging hij toch.) |
| Andere voorzetsels 2e naamval zijn: | |
| innerhalb/außerhalb, mittels, infolge en anlässlich. |
Adjectief
[bewerken]We gaan hieronder telkens uit van het adjectief jung (jong):
| M | V | O | Mv | |
| Geen lidwoord | jungen Mannes | junger Frau | jungen Kindes | junger Leute |
| Onbepaald lidwoord | eines jungen Mannes | einer jungen Frau | eines jungen Kindes | keiner jungen Leute |
| Bepaald lidwoord | des jungen Mannes | der jungen Frau | des jungen Kindes | der jungen Leute |
Het zelfstandig naamwoord waarop het adjectief betrekking heeft krijgt de uitgang -(e)s als het mannelijk of onzijdig is. De uitgang -es wordt gebruikt bij een woord dat slechts uit één lettergreep bestaat, de -s voor woorden met meerdere lettergrepen. Bijv: des Mannes, des Kindes, maar: des Wetters.
Telwoorden
[bewerken]Telwoorden blijven in beginsel onverbogen in de genitief. In zo'n geval wordt gebruikgemaakt van een constructie met de datief. Bijvoorbeeld: Ein Vater von sieben Kindern of Eine Mutter von zwei Kindern. Het formele Duits kent echter twee bijzondere genitiefvormen voor de telwoorden zwei en drei. Bijvoorbeeld: Ein Vater zweier Kinder en Eine Mutter dreier Kinder. In de Duitse spreektaal worden deze vormen niet gebruikt.
De genitief in de praktijk
[bewerken]Tegenwoordig is het in Duitsland gebruikelijk om in de (informele) spreektaal een datiefconstructie te gebruiken in plaats van de genitief. Een Duitser kan dus net zo goed: Das Haus von meinem Vater zeggen als Das Haus meines Vaters. Het gebruik van de datief waar eigenlijk een genitiefconstructie moet worden gebruikt, wordt echter in het standaard Duits als fout en onverzorgd gezien. Het komt ook een beetje als steenkolenduits over. De voorkeur ligt te allen tijde bij het gebruik van de genitief.
Schema
[bewerken]| Bepaald lidwoord | Onbepaald lidwoord | |
| M | des+s | eines+(e)s |
| V | der | einer |
| O | des +s | eines+(e)s |
Het lidwoord dat bij het zelfstandig naamwoord hoort krijgt bij de mannelijke en onzijdige genitiefvormen een -(e)s op het einde. De -es wordt gebruikt bij woorden van maar één lettergreep.