Sociale geschiedenis van het Romeinse rijk/Seksualiteit

18. Seksualiteit

Prostituée in Pompei

Taboes

De christenen hebben het begrip "zonde" aan seksualiteit gekoppeld. Daarvoor bestond deze koppeling niet. Daarom denkt men tegenwoordig soms, dat men in de oudheid de "vrije liefde" kende. De Romeinen kenden echter vele taboes op het gebied van de seksualiteit.

• Men mocht niet vrijen voordat het avond was geworden.
• Het licht moest uit.
• De vrouw mocht niet totaal naakt zijn. Alleen een gevallen vrouw vree zonder bh.
• Een man die zijn vrouw streelde, gold als losbandig en áls hij het deed, dan moest hij het met zijn linkerhand doen.
• Een bloot stukje van zijn vrouw zien, dat mocht alleen per ongeluk, als de maan toevallig juist door het raam scheen.
• Het was niet gepast om met een menstruerende of zwangere vrouw seks te hebben.
• Het was ongelofelijk slecht om met een getrouwde vrouw seks te hebben, met zijn zus, met een vrijgeboren jongen of met een Vestaalse maagd.
• Mannen die hun vrouw oraal bevredigden en mannen die zich door een vrouw lieten nemen, golden als uitermate zwak.

Patriarchaat

Een man kon zich met succes in het openbare leven bewegen, een vrouw kon dat niet. Dat kwam doordat de mannelijke foetus beter in de warmte van de moederschoot was gestoofd. Er zat een hoop ’hitte’ in hem en dat vormde zijn mannelijke energie. Een vrouw had dat minder en had daardoor een zwakker temperament.

De vrouw had een onderdanige rol in de seksuele relatie. Meestal lag de man languit op haar als op een divan. Ze mocht licht geslagen worden in bed. Soms lag de man op zijn rug en bereed de vrouw hem. Dan moest zij al het werk doen en hem genot verschaffen.

Voor een man gold het als sterk om in een relatie de actieve, nemende partij te zijn. De Romeinen waren bang voor maatschappelijke ondergeschiktheid aan een mindere (of aan een vrouw).

Slapheid

In de loop van de tweede eeuw verspreidde zich een nieuwe moraal. Door slapheid, door zichzelf niets te ontzeggen, door te zwelgen in luxe en ontucht (luxuria) zou de man zijn ‘hitte’ en energie verspillen, daardoor zou zijn invloed op het openbare leven afnemen en zou uiteindelijk de maatschappij ten gronde gaan. Voor echte mannelijkheid was het beter om je te onthouden van seksueel verkeer. Seksualiteit op zich werd niet verworpen, maar het was een bron van mogelijke morele corruptie. Teveel eraan toegeven kon leiden tot verwijfdheid en daardoor zijn morele superioriteit uithollen.

De dokters beweerden dat jongeren uitgeput zouden raken door seks voor het huwelijk (de Germanen bedreven pas op latere leeftijd seks). Het was niet zozeer zondig, maar ongezond. Het was volgens de artsen beter om gymnastiek en filosofie te doen. Masturbatie diende vermeden worden want het zou tot een voortijdige rijpheid leiden.

Er waren in Rome en Griekenland perioden dat plezier, dansen en hartstocht veroordeeld werden en het individu een moreel schuldgevoel jegens zichzelf werd aangepraat.

Hartstochtelijke liefde

Hartstochtelijke liefde werd gezien als een grote fout, want dat maakte van een vrije man de slaaf van een vrouw. Hij werd een gek die van alles voor zijn vrouw ging doen. Hij zou sterven als zij hem dit zou bevelen. Op zijn best vond het publiek dit een grappige omkering van de normale gang van zaken. Op zijn slechtst vond men het schandalig. De Romeinen waren bang voor emotionele afhankelijkheid.

De middeleeuwse platonische liefde, waarbij de geliefde verheerlijkt werd maar onbereikbaar bleef: daar hadden de Romeinen nog nooit van gehoord.

Puberteit

Zo gauw de adellijke jongeling een man was geworden, begon een losbandig leven. De samenleving stond daar toegefelijk tegenover. Vijf tot tien jaar lang was hij een rokkenjager, had hij maîtresses, bezocht prostituees en mocht hen zelfs verkrachten. Na het huwelijk was het afgelopen met deze privileges.

Voor het meisje bleef de maagdelijkheid heilig. Als zij een liefdesleven had, moest dat strikt geheim blijven. Zij mocht geen minnaar hebben. Toch verdacht men haar er doorlopend van dat zij een vriend had, want, zo was de redenatie, zij zou de leiding van een man zoeken.

Huwelijksnacht

De huwelijksnacht was meestal onprettig voor de vrouw. Vaak was zij nog erg jong. Vaak bleef zij maagd tot aan haar huwelijk. Haar man was gewend zijn slavinnen te verkrachten. Soms weerhield hij zich ervan om haar de eerste nacht te ontmaagden (uit respect voor haar verlegenheid) maar dan mocht hij (ter compensatie) sodomie met haar bedrijven. Als de echtgenote zwanger was, onthield zij zich van seksueel verkeer tijdens haar hele zwangerschap.

Ius primae noctis

Als een grootgrondbezitter zijn boerderij bezocht, dan stond de rentmeester zijn vriendin aan hem af voor de nacht. De meester mocht overigens elke slavin ontmaagden ("ius primae noctis").

Naaktheid

Vrouwen met status maakten zich veel zorgen over de schande die het kon veroorzaken om door een verkeerde persoon bloot gezien te worden. Hun eigen man mocht hen niet naakt zien en andere vrije mannen of notabelen zeker niet. Naaktheid in de aanwezigheid van slaven was onbelangrijk. Het was net zo onbelangrijk als naaktheid in de buurt van dieren. Volkse vrouwen hadden geen moeite om hun ontblote lichaam te laten zien. Maar op een gegeven moment begonnen de aristocratische Romeinen zich aan naaktheid te storen. Dat was niet uit een gevoel van schaamte, want de aristocraten bedreven naakt sport en in de publieke badhuizen verkeerden ze naakt met hun gelijken, hun ondergeschikten en slaven. Het was omdat in de loop van de tweede en derde eeuw de Romeinen een groeiende afkeer voor het lichaam kregen.

Restricties adoptiefkeizers

Tijdens de periode van de adoptiefkeizers (96-175) werden de seksuele betrekkingen aan strenge gedragsregels onderworpen.

Homoseksualiteit

Homoseksualiteit gold als een zwakte maar werd geaccepteerd zolang het de relatie betrof tussen een vrij man en een slaaf of een onbeduidende man of jongeling. Het werd niet geaccepteerd wanneer een vrij man zich in een passieve rol opstelde, hij moest de actieve partner zijn. Men maakte grapjes over homoseksualiteit. In de betere kringen liet men zich er op voorstaan. Oppervlakkig gezien was homoseksualiteit wijdverbreid en hadden ook veel heteroseksuele mannen af en toe een avontuurtje met jongens. Jongens zouden een "rustig" genot verschaffen terwijl de man door de hartstocht voor een vrouw in een slaaf kon veranderen.

Men had geen problemen met seksueel genot. Maar van een homoseksuele verhouding kon schande gesproken worden vanwege de morele corruptie die bij deze verhouding kon horen. Deze morele corruptie was ofwel fysiek, omdat de man bij de geslachtsdaad de passieve houding had aangenomen ofwel moreel omdat hij zich onderworpen had aan een man (of vrouw) die zijn mindere was.

Heteroseksualiteit

Heteroseksuele betrekkingen waren ook aan restricties onderworpen. Als een man zijn vrouw oraal bevredigde dan was dat een omkering van de ware machtsverhouding en dat was de verwerpelijkste vorm van zedelijk verval veroorzaakt door de morele corruptie van de vrouw.

Orgieën

Men schrijft bepaalde keizers wel toe dat ze zich te buiten zouden zijn gegaan aan seksuele uitspattingen in groepsverband. Meestal misbruikten ze daar echter slaven voor. Nero organiseerde zijn harem zodanig dat de slavinnen zich passief gedroegen. Tiberius organiseerde een verplichte welwillendheid van zijn slaafjes. Messalina gedroeg zich weliswaar zeer onderdanig maar probeerde ook zo veel mogelijk orgasmes te krijgen. Het publiek vond dit soort zaken een ontoelaatbaar soort slapheid, omdat het genot van te voren geregeld werd in plaats van het te nemen zoals het viel.