Heraclitus over de natuur

Strijd en rechtvaardigheid

Aldus is de oorlog in de (kosmische) staatsordening van grote betekenis, omdat hij een opbouwende en scheppende werkzaamheid heeft. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Efeziër erop wees dat wat de mensen onrechtvaardigheid noemen, zoals die tot uiting komt in strijd en conflict, voor de god rechtvaardigheid is:

(grc) « τῷ μὲν θεῷ καλά πάντα καὶ ἀγαθὰ καὶ δὶκαια, ἄνθρωποις δὲ ἅ μὲν ἄδικα ἃ δὲ δίκαια. »	(nl) « Voor de god is alles schoon en goed en rechtvaardig, maar voor de mensen is het ene onrechtvaardig, echter het andere rechtvaardig. »
(Heraclitus, fragment DK 22 B 102.)

Want in tegenstelling tot de mensen ziet de god door zijn goddelijke wijsheid in dat de oorlog, alsook onenigheid en tegenwerking, niet te onderschatten gegevenheden zijn, en bijgevolg zijn deze ook in overeenstemming met recht en redelijkheid. Aldus is rechtvaardigheid dat wat voor de polis en de kosmische staatsordening constructief is. Het is immers redelijk, omdat de oorlog de vader van alles is. Wat voor de god constructief is, dat is voor de mensen echter destructief, omdat conflicten hen lijden en nadeel brengt. Wat voor hen nadelig is, dat is voor hen ook onrechtvaardig en onredelijk. De Efeziër is dus een ethisch relativisme toegedaan, waarbij dezelfde zaak in het ene opzicht en voor sommigen behoorlijk is, maar in het andere opzicht en voor anderen niet. Hierbij vellen twee tegenovergestelde groepen een oordeel over dezelfde zaak.

Dat strijd en conflict volgens de Efeziër behoorlijk zijn, wordt hierdoor bevestigd:

(grc) « εἰδέναι δὲ χρὴ τὸν πόλεμον ἐόντα ξυνόν, καὶ δίκην ἔριν, καὶ γινόμενα πάντα κατ΄ ἔριν καὶ χρεών. »	(nl) « Maar het is nodig te weten dat de oorlog werkelijk verbindend is, en recht twist, en dat alles geschiedt volgens twist en noodzaak. »
(Heraclitus, fragment DK 22 B 80.)

(grc) « Δίκης ὄνομα οὐκ ἂν ᾔδεσαν, εἰ ταῦτα μὴ ἦν. »	(nl) « De naam van Dikè zou niet bekend zijn, als dat er niet zou zijn. »
(Heraclitus, fragment DK 22 B 23.)

(grc) « ἄξιον Ὅμηρον ἐκ τῶν ἀγώνων ἐκβάλλεσθαι καὶ ῥαπίζεσθαι καὶ Ἀρχίλοχον ὁμοίως. »	(nl) « Homerus zou het verdienen van de wedstrijden verdreven en afgeranseld te worden en Archilochus evenzo. »
(Heraclitus, fragment DK 22 B 42.)

(grc) « Ὅμηρον εὐχόμενον “ὡς ἔρις ἔκ τε θεῶν καὶ ἀνθρώπων ἀπόλοιτο”, λανθάνει <οἰχήσεσθαι πάντα τοῦ κόσμου>, ἐκ μάχης τὴν γένεσιν ἐχόντων. »	(nl) « Het ontgaat Homerus, wensend “dat twist uit goden en mensen moge verdwijnen”, dat alles van de fraaie ordening dan te gronde zou gaan, uit strijd heeft het de geboorte. »
(Heraclitus, fragment bij Mullach I, p. 319.)

(grc) « ῾Ηράκλειτος τὴν τῶν ὄντων φύσιν κατ᾿ ἔριν συνεστάναι νομίζων μέμφεται ῞Ομηρον, σύγχυσιν κόσμου δοκῶν αὐτὸν εὔχεσθαι. »	(nl) « Bij Heraclitus is ‘de natuur van het werkelijke volgens twist’ samengesteld, in zijn uitspraak herinnert hij aan Homerus, die de vernietiging van de wereld naar zijn mening placht te wensen. »
(Heraclitus, fragment DK 22 A 22 – 4.)

{{sub}