Sociale geschiedenis van de vroege middeleeuwen/Buitenechtelijke seksualiteit

12. Buitenechtelijke seksualiteit

Naaktheid bij Germanen

De Romeinen hadden (tot in de late oudheid) geen probleem met naaktheid gehad. Bij de Germanen lag dat anders: man en vrouw waren alleen nog maar naakt bij het baden of in bed als ze met de voortplanting bezig waren.

Als een vrije Salische Frank of een Bourgondiër de hand van een vrouw aanraakte, kon hij daarvoor met een boete bestraft worden. Voor het aanraken van de onderarm, de bovenarm en de boezem werd de boete steeds hoger. Het aanraken van het vrouwenlichaam was taboe. De oorzaak hiervan zou zijn dat er heidense ceremonies waren waarin jonge vrouwen naakt dansten om de vruchtbaarheid van het land of om regen af te smeken. De heidenen zagen het aanraken van een vrouwenlichaam daarom als een inbreuk op het levensproces.

Het lichaam was voor de Germanen enerzijds heilig vanwege de voortplanting en de vruchtbaarheid van het land, maar anderzijds werd er vaak aangerand, gecastreerd, gefolterd en gemoord. Verder leed het lichaam meestal wel aan een van de vele ziekten.

Naaktheid bij de Christenen

De eerste kruisbeelden toonden een Christus die naakt aan het kruis was gespijkerd, net als ter dood veroordeelde slaven. De kerk werd echter bang dat de vrouwen Christus als een vruchtbaarheidsgod zouden gaan zien, zoals Priapus en Freyr die zelfs met een erectie werden afgebeeld. In de zesde eeuw werd de gekruisigde Christus daarom in een lange tunica "gekleed", eerst in Byzantium, later ook in het westen.

Benedictus raadde de monniken in zijn kloosterregels aan om volledig gekleed naar bed te gaan. Ze moesten ieder in een apart bed slapen en alle bedden moesten op grote slaapzalen geplaatst worden. Bij slapeloosheid moesten de monniken bidden.

Tot in de achtste eeuw werd men naakt gedoopt door onderdompeling (op een 'stille zaterdag') in de achthoekige doopvont die tegen elke kathedraal was aangebouwd. De naaktheid stond hier symbool voor de onbedorven toestand van de mens vóór de zondeval. In de Karolingische tijd werd de doop door onderdompeling vervangen door de doop door opgieting. Daardoor kon de heidense symboliek van het lichaam herleven en kreeg naaktheid een seksuele betekenis.

Buitenechtelijke seksualiteit

De Germanen hadden veel wetten tegen: prostitutie, aanranding, schaking, incest en overspel.

1. Prostitutie

Prostitutie was weliswaar verboden, maar weduwen zonder bestaansmiddelen konden moeilijk anders. Zij golden als "verdorven" vrouwen.

2. Aanranding

Als een vrouw was aangerand, gold ze daarna eveneens als "verdorven".

• De aanrander van een vrije vrouw werd door de Gallo-Romeinen bestraft met de dood. Door de Franken werd dit vergrijp in de Merovingische tijd bestraft met een boete van 62,5 schelling. In de Karolingische tijd liep deze boete op tot 200 schelling, een zware boete. Men denkt dat de boete verzwaard werd omdat aanranding steeds vaker voorkwam. Dit zou kunnen betekenen dat machteloze mannen steeds moeilijker een vrouw konden vinden.
• De aanrander van een slavin moest aan de eigenaar van die slavin een boete betalen ter grootte van haar waarde (circa 30 schelling). Met andere woorden: een verdorven vrouw was niets meer waard. Een verdorven vrouw mocht bij de Visigoten zelfs niet eens meer over haar eigendom beschikken.

3. Schaking

Germanen die een vrouw schaakten, wilden meestal op die manier de ouders van het meisje dwingen om in te stemmen met een huwelijk. Het meisje werd geschaakt (vaak min of meer met haar toestemming) en meestal ook nog ontmaagd.

Het meisje en haar familie waren dan onteerd. Door een huwelijk van het meisje met haar schaker kon hun eer hersteld worden.

De ouders konden dus niet veel anders dan toestemming voor een huwelijk geven. De schaker moest dan aan de ouders het mund en een fikse boete betalen.

Als een schaker niet de bedoeling had gehad om een huwelijk af te dwingen en hij liet het meisje teruggaan naar huis zonder haar te verkrachten, dan moest hij aan haar ouders zes maal het mund en een boete betalen. Als hij dit niet kon betalen, mochten haar ouders hem castreren.

4. Incest

Met incest werd niet alleen bedoeld: gemeenschap tussen ouders en hun kinderen of tussen broer en zus, maar incest was gemeenschap met (aangetrouwde) familieleden:

• bij de Bourgondiërs: met de zus van zijn eigen vrouw of met de dochter van zijn zus of van zijn broer.
• bij de Franken: met de vrouw van zijn broer of van zijn oom.

Als er een huwelijk was gesloten tussen dit soort van familieleden, dan werd het ontbonden.

De Franken vaardigden aan het einde van de zesde eeuw zelfs een edict uit dat stelde dat de deelnemers aan dergelijke incestueuze verbindingen werden geëxcommuniceerd en buiten de wet gesteld (vogelvrij). Dus ze mochten straffeloos vermoord worden. Uit deze steeds strenger wordende maatregelen kan men afleiden dat incest steeds meer voorkwam. Het veelvuldig voorkomen van incest had diverse oorzaken:

• De Germanen trouwden liefst binnen de eigen parentele. Als een meisje buiten haar parentele trouwde, zou ze haar persoonlijke bezittingen meenemen naar de parentele van haar man. De ouders die het huwelijk arrangeerden, keken dus liefst naar kandidaten binnen de eigen parentele. Zodoende kwam bloedverwantschap tussen de gehuwden vrij veel voor.
• Verder hadden mensen er niet zoveel moeite mee om met een bloedverwant te trouwen want ze vonden het huwelijk ook een vorm van bloedverwantschap.
• Aangezien er in het grote huis van de parentele veel mensen door elkaar heen in het donker sliepen, kon er wel eens een "ongelukje" gebeuren.

Voor een weduwnaar was het normaal om een tweede huwelijk te sluiten met de zuster van zijn eerste vrouw, of met de weduwe van zijn oom, of met een volle nicht.

In 813 verbood de kerk huwelijken met volle neven en nichten, maar de meeste koningen weigerden om een huwelijk tussen familieleden van de vierde graad te verbieden. Het zou tot de Karolingische tijd duren voordat deze "onreine" huwelijken begonnen te verdwijnen.

5. Overspel

Incest werd dus door velen geaccepteerd maar overspel werd door iedereen verafschuwd. Als er overspel was gepleegd, dan liep de parentele van de bedrogen man naar de vader van de ontrouwe echtgenote en dat kon leiden tot vecht- en moordpartijen tussen de twee families.

Een getrouwde vrouw die overspel had gepleegd, werd meteen verstoten. Soms werd ze gewurgd en haar lijk in een moeras gegooid.

• Bij de Gallo-Romeinen mocht de echtgenoot die het schuldige paar betrapte, hen ter plekke doden.
• Bij de Franken werd de vrouw gewurgd of levend verbrand. Als haar schuld niet bewezen kon worden, moest zij een (zware vorm) van de waterproef doen: ze werd met een steen om haar nek in de rivier gegooid en als zij zonk(!) dan was zij schuldig geweest.

De Franken noemden het ook overspel als een vrije man een verhouding had met de slavin van een ander (of als een vrije vrouw een verhouding had met de slaaf van een ander). Als dat uitkwam, werden de vrije man (of vrouw) tot slaaf verklaard.

Over overspel van de man maakte niemand zich druk.

Eer

Schaking door een vrije man kon bedoeld zijn om een huwelijk af te dwingen en als dat huwelijk voltrokken werd, behield de vrouw haar eer. Maar door overspel raakte de vrouw en haar nakomelingen "besmet". Men wist niet meer welke kinderen wettig waren en daarmee werd de erfopvolging een probleem. Een vrouw die vrijwillig overspel bedreef, vernietigde daarmee de wettigheid van haar kinderen.

Een aanrander en een schaker werden bestraft, maar de overspelige man niet. Want een aanrander of schaker maakte het hoofd van zijn eigen parentele te schande, maar de overspelige man niet. De kinderen die de overspelige man bij de overspelige vrouw verwekte, waren van hem en de samenleving nam hem het overspel niet kwalijk. De vrouw echter had zich aan een misdaad schuldig gemaakt en haar toekomst verspeeld. Er is dus een duidelijk verschil tussen man en vrouw.

Masturbatie

In de boeteboeken werd een geringe boete voorgeschreven voor masturbatie bij jongeren, maar een volwassen man moest een jaar boete doen en een volwassen vrouw drie jaar.

De boeteboeken waren de handboeken voor de biechtvaders. Deze waren meestal gebaseerd op de angst om door te zondigen in de hel terecht te komen.