Kunstgeschiedenis/20e-eeuwse conceptuele kunst

Conceptuele kunst is kunst waarbij concepten of ideeën geassocieerd met het werk belangrijker zijn dan traditionele esthetische en formele overwegingen. Het is een hedendaagse kunststroming die in de jaren zestig ontstond, maar waarvan de oorsprong teruggaat tot de ready-mades van Marcel Duchamp aan het begin van de 20e eeuw. Veel van de werken, ook wel installaties genoemd, kunnen in principe door iedereen worden geconstrueerd volgens de schriftelijke instructies van de kunstenaar, aangezien het werk is opgebouwd uit een vooraf bedacht idee en niet het resultaat is van een proces.

Nadat de term in de jaren zestig opdook, verwees deze naar een strakke en gerichte praktijk van op ideeën gebaseerde kunst die vaak de traditionele visuele criteria van beeldende kunst ter discussie stelde, bijvoorbeeld door het gebruik van tekst als expressie. In de volksmond is het echter tot in de jaren negentig een breder synoniem geworden voor alle hedendaagse kunst die niet gebaseerd is op traditionele vaardigheden binnen de schilder- en beeldhouwkunst. Een verklaring voor deze betekenisverandering kan te wijten zijn aan de problematische aard van het vanaf het begin definiëren van het concept. De kunstenaar Mel Bochner legde in 1970 al uit waarom hij niet van het predicaat ‘conceptueel’ houdt, omdat er niet altijd duidelijkheid bestaat rond de betekenis van de term en dat het risico bestaat dat deze verward kan worden met 'intentie' van de kunstenaar.

Sleutelfiguren

Conceptuele kunst wordt gemaakt door kunstenaars als Sol LeWitt, Joseph Kosuth en Art & Language, een collectief van Britse conceptuele kunstenaars opgericht in 1968 in Coventry.

Sol LeWitt: Bekend om zijn muurtekeningen en geschriften, met name zijn "Sentences on Conceptual Art" (1969), die een manifest voor de beweging vormden.
Joseph Kosuth: Zijn werk "One and Three Chairs" (1965) plaatst een fysieke stoel, een foto van de stoel en een woordenboekdefinitie van "stoel" naast elkaar om de aard van representatie te onderzoeken.
Yoko Ono: Haar "Instruction Paintings" (jaren 60) zijn sets met schriftelijke instructies die kijkers uitnodigen om de beschreven acties uit te voeren of zich voor te stellen.
Lawrence Weiner: Bekend om zijn op tekst gebaseerde werken die vaak uit korte zinnen of zinnen bestaan, gepresenteerd als zowel wandinstallaties als gedrukt materiaal.

Invloed

Conceptuele kunst heeft een significante invloed gehad op de hedendaagse kunst en heeft de weg vrijgemaakt voor latere stromingen zoals performancekunst en installatiekunst. Het heeft hoe dan ook de mogelijkheden uitgebreid van wat kunst kan zijn en hoe het kan worden ervaren, waardoor het publiek wordt uitgedaagd om zowel intellectueel als esthetisch met kunst om te gaan.

Kritiek

Sommige critici stellen dat conceptuele kunst overdreven cerebraal of ontoegankelijk kan zijn, waarbij intellectuele betrokkenheid voorrang krijgt boven emotionele of zintuiglijke ervaringen. Anderen stellen dat de afhankelijkheid van documentatie en tekst het kan distantiëren van traditioneel artistiek vakmanschap en materialiteit.