Pools/Alfabet
Beschrijving
[bewerken]Het Pools maakt gebruik van het Latijnse alfabet, net als het Nederlands. Pools heeft echter wel een uitgebreider Latijns alfabet dan het Nederlands. Het Poolse alfabet bestaat uit 32 letters: a, ą, b, c, ć, d, e, ę, f, g, h, i, j, k, l, ł, m, n, ń, o, ó, p, r, s, ś, t, u, w, y, z, ź, ż
A, Ą, B, C, Ć, D, E, Ę, F, G, H, I, J, K, L, Ł, M, N, Ń, O, Ó, P, R, S, Ś, T, U, W, Y, Z, Ź, Ż
Elke letter komt overeen met één enkele klank. Er zijn ook 2-letterige kombinaties, die één klank representeren, zoals ch, cz, dz, dź, dż, rz, sz, si .
De letters q, v en x worden niet tot het Poolse alfabet gerekend, hoewel de letters wel voorkomen in sommige leenwoorden en eigennamen.
Het diakritisch teken ´ heet kreska ('streepje'), de ˛ wordt ogonek ('staartje') genoemd, en het puntje op de ż kropka ('puntje').
Uitspraak
[bewerken]Alle Poolse woorden zijn in principe paroxytona, dit betekent dat de klemtoon ligt op de op een na laatste lettergreep. Een uitzondering hierop zijn sommige werkwoordsvormen en enkele leenwoorden, zoals matematyka ('wiskunde') en fizyka ('natuurkunde').
Het Pools kent, net als andere Slavische talen, veel palatale medeklinkers; je hoort er dan een soort j-klank achteraan. De Poolse uitspraak is voor Nederlanders aan de hand van het schrift soms moeilijk in te schatten. De taal heeft ook enkele eigenschappen die moeilijk in letters zijn weer te geven. Toch is het alfabet een goed startpunt.
a ą b c ć d e ę f g h i j k l ł m n ń o ó p r s ś t u w y z ź ż (info·uitleg)
Hieronder is het Poolse alfabet weergegeven. Waar de Poolse uitspraak afwijkt van het Nederlands is dit expliciet aangegeven.
| Letter | Uitspraak |
|---|---|
| a A | Als de a in lat |
| ą Ą | Ongeveer als on in het Franse bon |
| b B | - |
| c C | Als de ts in tsaar |
| ć Ć | Ongeveer als tsj in Tsjechië |
| d D | - |
| e E | Als de e in lek |
| ę Ę | Ongeveer als de in in het Franse vin |
| f F | - |
| g G | Als de g in goal |
| h H | Als de ch in het Zuid-Nederlandse lachen |
| i I | Als de ie in niet, maar voor een klinker als de j in djembé |
| j J | - |
| k K | - |
| l L | - |
| ł Ł | Als de w in het Engelse well |
| m M | - |
| n N | - |
| ń Ń | Als de gn in het Franse champagne of de ñ het Spaanse España |
| o O | Als de o in pot |
| ó Ó | Als de oe in moe |
| p P | - |
| r R | Als een rollende tongpunt-r |
| s S | - |
| ś Ś | Ongeveer als sj in sjabloon |
| t T | - |
| u U | Als de oe in moe |
| w W | Als de v in vader |
| y Y | Ongeveer als de Nederlandse i in vis (IPA: ɨ) |
| z Z | - |
| ź Ź | Ongeveer als de j in journalist |
| ż Ż | Als de j in journalist, maar palataler (gelijk aan rz) |
| ch | Als de ch in het Zuid-Nederlandse lachen |
| cz | Als de tsj in Tsjechië, maar palataler (met de tong verder naar achteren, tegen het harde gehemelte) |
| dz | - |
| dź | Ongeveer als de j in jungle |
| dż | Ongeveer als de j in jungle, maar palataler |
| rz | Als de j in journalist, maar palataler (gelijk aan ż) |
| sz | Als de sj in sjabloon, maar palataler |
| si | als de sj bij ś (hoort bij poolse regel : als er een klinker staat na de ś wordt dit een si ) |
