Kaartspel/Wiezen

Wiezen is een kaartspel voor vier spelers. Het is gebaseerd op het Engelse whist, maar heeft meer mogelijkheden. Het wordt "twee tegen twee", "een tegen drie" of allemaal tegen elkaar gespeeld. Er bestaat geen vast partnerschap in het spel. De partner wordt steeds bepaald tijdens de eerste spelfase "het bieden". Wiezen bestaat in twee vormen, namelijk het gewone wiezen en het kleurenwiezen.

Ooit was Wiezen een van de meest gespeelde kaartspelletjes. Het is een eenvoudig spel en dat makkelijk met vier in huiselijke kring wordt gespeeld. Het is een ideale training voor andere kaartspelletjes, waarbij het om slagen gaat, voor algemene kaartvaardigheid en voor samenspelen met een partner.

Begin vorige eeuw werd Wiezen beetje bij beetje verdrongen door het bridge, dat inmiddels 's werelds meest verbreide kaartspel is. In België bleef men wel trouw aan het spel en wordt er tot de dag van vandaag nog vaak whist gespeeld: talrijke toernooien worden over heel het land georganiseerd.

Basisspelregels

Wiezen wordt gespeeld met een gewoon spel kaarten zonder jokers. De aas heeft de hoogste waarde.

Elke speler krijgt dertien kaarten. De deler deelt de kaarten uit in de richting van de klok. Eerst 4 kaarten, vervolgens weer 4 en ten slotte 5 kaarten. De deler krijgt als laatste kaarten en legt, bij het gewoon wiezen, de allerlaatste kaart omgedraaid op tafel. Deze bepaalt de kleur van de troef. Na het delen wordt door middel van vragen en bieden bepaald welk spel er gespeeld zal worden en eventueel een andere troef. Het hoogst geklasseerd spel wordt gespeeld. Het spel wordt steeds begonnen door de speler links van de deler, uitgezonderd in het geval van "Troel", "Abondance" en "Solo".

"Troel": Wanneer een speler op zijn minst drie azen bezit, dan dient hij dit te bekennen door "troel" te zeggen. De speler met de vierde aas is dan zijn medespeler. Soms gebeurt het dat een speler vier azen in handen heeft. Dan is de speler die harten heer bezit de medespeler, indien dit nog steeds dezelfde speler is gaat men de harten af tot men de tweede speler vindt. Over hoe het verder gaat zijn er enkele varianten:
- De kaart die de medespeler bepaalt(de vierde aas of harten heer ...) moet uitgekomen worden, de soort van deze is troef en de twee spelers dienen samen 8 slagen te behalen.
- De tweede speler mag kiezen met welke soort hij het spel opent, deze is dan troef. De twee spelers dienen samen 9 slagen te behalen
- Een combinatie van beide voorgaande: als men de bepalende kaart uitkomt dient men 8 slagen te behalen, anders 9.

"Abondance": Wanneer een speler overtuigd is ten minste negen te kunnen behalen, dan kan deze "abondance" spelen. Dan mag deze speler zelf troef maken, en het spel openen door uit te komen.

"Solo": Net als bij abondance, mag men zelf troef maken, maar nu moet men alle slagen halen! Dit is echter uitzonderlijk...

Elk team moet zo veel mogelijk slagen binnen halen. De speler links van de gever komt uit. De tweede en volgende spelers moeten, indien mogelijk, een kaart van de uitgekomen kleur spelen. Indien ze niet kunnen volgen, gooien ze een andere kaart of spelen troef ("kopen").

Varianten

Kleurenwiezen

Bij kleurenwiezen wordt er géén troef gedraaid, maar wordt de troef bepaald tijdens het bieden van de spelers in de eerste spelfase.

Een speler "vraagt" een bepaalde kleur, de volgende spelers gaan eventueel mee met de gevraagde kleuren of stellen een andere kleur voor, of stellen een ander spel voor. De kleuren hebben een bepaalde waardeklassering, in volgorde: harten, ruiten, klaveren en als laagste schoppen.

Bij het samengaan van twee spelers in een bepaalde kleur moet de lagere kleur telkens één slag meer bieden dan de hogere kleur. Zo wordt negen harten slechts overtroffen door tien ruiten, enz.. Het opbieden kan slechts gebeuren door de speler die meegaat, de vrager blijft hierbij passief. Degene die meegaat kan ook de beslissing doorschuiven naar de vrager door pass-parole te zeggen. Hierbij neemt de vrager de bieding over maar hij moet hierbij wel minimum voor 10 bieden.

Naast het samengaan kan men ook andere zaken voorstellen. Men kan bijvoorbeeld ook alleen gaan voor een kleur, hier moet men dan minstens 6 slagen alleen kunnen verwezenlijken, met als troef een kleur die de solospeler zelf kiest.

Het bieden eindigt meestal met twee spelers die samengaan of een solo. Een speler kan echter ook nog een speciaal spel voorstellen: een kleine miserie, een grote miserie, een abondance en of een soloslim. Deze spellen worden verder uitgelegd.

Indien de deler verkeerd deelt, wordt overgegaan naar één spel vuilbakwiezen met dezelfde deler.

Het bieden gebeurt niet overal in de wereld op hetzelfde manier.

Vuilbakwiezen

Vuilbakwiezen of ook wel boerewies is een vorm van gewoon wiezen en speelt men dus ook met 4 spelers.

In het begin worden de kaarten over 3 van de 4 spelers verdeeld (ieder 17 kaarten). De vierde speler krijgt de laatste kaart (troefkaart). Enkel hij mag die onmiddellijk zien.

Het is nu aan de drie andere spelers om ieder 4 kaarten af te staan aan de vierde speler zodat iedereen evenveel kaarten heeft. Pas dan wordt de troefkaart bekend gemaakt en wordt het spel voortgespeeld zoals normaal wiezen.

Sommige kaarters spelen dit spelletje eenmaal, nadat de vier spelers hebben gepast (geen spel hebben aangekondigd) en hervatten na dit spel het gewone wiezen of kleurwiezen.

Bandietenwhist

Bandietenwhist of nog Chinezen of Chinees Wiezen is de kleurenwiesvariant op vuilbakwiezen. Drie van de vier spelers krijgen 17 kaarten (4,4,4,5 delen), de laatste kaart heeft de deler zelf. De drie andere spelers geven nu elk 4 kaarten aan de deler. En dan wordt er verder gespeeld op de gewone wijze. Let wel dat het niet altijd een goede strategie is om al je slechte (lage) kaarten af te geven aan de deler, want als iedereen dit doet, zou hij wel eens open miserie kunnen gaan.

Het spel

Na het delen v/d kaarten kan elke speler uit volgende mogelijkheden kiezen:

Spel	Uitleg van het spel
Passen:	De speler wenst geen enkel initiatief te nemen om gelijk welk spelsoort te kiezen.
Vragen en meegaan:	Een speler "vraagt" als hij van oordeel is dat hij, mits hulp van een partner acht slagen te kunnen halen. Zelf staat hij borg voor minstens vijf (zes bij kleurenwiezen) slagen. Een speler die van oordeel is dat hij samen met de vrager het verplicht aantal slagen kan maken, waarbij hij zich borg stelt voor minstens drie slagen (twee bij kleurenwiezen) "gaat mee". Het eindresultaat is van belang, als de vrager maar drie slagen haalt en de persoon die meegaat vijf, dan heeft de vrager niet verloren. Er wordt samen gewonnen of verloren. Er bestaat geen verplichting om "mee te gaan".
Abondance (van het Frans : overvloedig, veel):	De speler speelt alleen tegen de drie andere spelers en moet minstens 9 slagen halen, de troef is de keuze van de bieder.
Abondance in troef:	De speler gaat alleen en moet minstens 9 slagen halen, de troef is de laatst omgedraaide kaart (bestaat niet in het kleurenwiezen)
Kleine Miserie:	De speler beslist om geen enkele slag te halen. In dit spel is er geen troef. Indien iemand kleine miserie speelt, mogen de andere spelers ook kleine misierie spelen. Indien drie van de vier spelers kleine miserie spelen, is de vierde speler verplicht dit ook te doen. Voor het spel aanvangt werpt elke speler het aantal kaarten weg dat er spelers zijn die kleine miserie gaan. Niemand mag die zien.
Grote Miserie:	De speler beslist om geen enkele slag te halen. In dit spel is er geen troef. Hier worden geen kaarten weggeworpen voor het spel aanvangt.
Piccolo:	Niet bij kleurenwiezen: In bepaalde varianten kent men in het wiezen ook het spel piccolo of pico. Dit is een variant op het miseriespel. De speler dient verplicht één slag te halen. Ook hierbij bestaat, naar analogie met miserie, geen troef. Als de speler geen enkele slag heeft of meer dan één, dan verliest hij.
Troel:	De speler die 3 azen in zijn hand heeft dient verplicht "troel" aan te kondigen. Hij moet nu ook kiezen of hij open troel of gesloten troel wil spelen. Bij open troel mag de speler met de vierde aas uitkomen, deze soort is dan troef. Troefaas moet in de eerste slag vallen. Indien troefaas de vierde aas was moeten ze 8 slagen halen, indien het een van de drie azen is van de speler die troel declareerde moeten ze 9 slagen halen. Bij gesloten troel weet niemand wie de vierde aas heeft behalve hij die hem heeft. De persoon met de vierde aas is de partner van de speler die troel declareerde. Ze moeten samen 9 slagen halen. Van het moment dat de vierde aas valt is die kleur troef.
Troela:	Indien een speler de vier azen in zijn hand houdt, wordt de speler die hartenkoning in zijn bezit heeft, zijn verplichte partner. Samen dienen ze negen slagen te halen. Indien de speler met de vier azen zelf ook nog hartenkoning in bezit heeft, is de verplichte partner die met hartendame. Enzoverder tot alle harten zijn afgelopen.
Carte blanche:	Je hebt carte blanche wanneer je geen enkel beeldje hebt (azen tellen ook als een beeldje). Na troel heeft carte blanche voorrang. Bij carte blanche wordt er opnieuw gedeeld en wordt er dus niet gespeeld. Je hoeft het echter niet te zeggen: met carte blanche-kaarten kan je een gewoon spel spelen. Als je het zegt, moet dit in principe gebeuren voor iemand anders gesproken heeft. Je kan dus niet je beurt afwachten en dan zien wat je doet. In praktijk zeg je het nadat je je kaarten goed gestoken hebt omdat de eerste speler al begonnen kan zijn met zijn voorkeur te zeggen nog voor je de kans had om het te zien.
Open miserie: (ook miserie op tafel)	De speler beslist om geen enkele slag te halen terwijl de overige drie spelers zijn kaarten mogen zien. Hij legt zijn kaarten open optafel na de eerste ronde , de tegenspelers mogen echter géén overleg plegen . Ook hier is er geen troef.
Solo:	De speler speelt alleen tegen de drie ander spelers en moet ALLE slagen halen, met een troef naar zijn keuze.
Solo slim :	Dit is het hoogste spel. De speler moet zoals in het gewone solo-spel alle slagen halen, maar dit in de gedraaide troef (bestaat niet in het kleurenwiezen).

Opmerking: Als een speler vraagt en niemand gaat mee, mag hij alleen gaan voor vijf slagen bij gewoon wiezen of zes bij kleurenwiezen.

Puntenverdeling

De som van de punten moet steeds 0 zijn. De puntenverdeling hieronder is als volgt: de winnaar krijgt deze punten van al zijn verliezers(vb in tabel x punten: 2 tegen 2, de winnaars krijgen x punten, de verliezers -x punten, 1 tegen 3, de winnaar krijgt 3x punten de verliezers elk -x punten) In de verdeling ervan zijn verschillen.

mogelijkheid	puntenverdeling wiezen	puntenverdeling kleurenwiezen
Alleen gaan:	5 slagen = 2 p, per overslag +1	juist aantal slagen = 2 p, per overslag +1
Vragen en meegaan:	8 slagen = 2 p, per overslag +1, alle slagen = 10 p	juist aantal slagen = 2 p, per overslag +1
Abondance:	(9) 5 p, (10) 7p, (11) 8p, (12) 9p, zelf uitspelen	4 punten, per overslag +1
Kleine Miserie:	Geen slagen = 6 p	3 punten
Grote Miserie:	Geen slagen = 8 p	5 punten
Open miserie:	Geen slagen = 12 p, na troel = 24 p
Troel:	9 slagen = 4 p, per overslag +2, alle slagen = 20 p	4 punten bij slagen
Solo:	13 slagen = 30 p (zelf uitspelen)	13 slagen = 30 p
Solo slim:	13 slagen in troef = 50 p (normaal uitspelen)	13 slagen in troef = 50 p

Indien meerder spelers samen miserie of een variant gaan is de puntenverdeling als volgt:

Indien alle spelers die voor miserie gingen geslaagd zijn of allemaal niet geslaagd zijn, krijgen of verliezen ze elk de punten alsof ze alleen miserie zouden spelen.
Indien niet alle spelers die voor miserie gingen allemaal gewonnen hebben, winnen noch verliezen de spelers die niet voor miserie gingen punten, de winnende miserie spelers krijgen de punten alsof ze alleen miserie zouden spelen.

Kaartspel

Barbuse - Belotten - Bezique - Bieden - Blackjack - Boerenbridge (Chinees poepen) - Bonken - Bridge - Canasta - Crapette - Cribbage - Doerak - Duizenden - Eenendertigen - Eenentwintigen - Eenenvijftigen - Ezelen - Freecell - Hartenjagen - Heugen - Jokeren - Kingen - Klaverjassen - Liegen - Manillen - Miezemauzen - Pandoeren - Patience (solitaire) - Pesten - Poker - Presidenten - Rikken - Rummy - Schutjassen - Skat - Shithead - Toepen - Vechten - Whist - Wiezen - Wippen - Zenuwen - Zwartepieten - Zwartevrouwen - Zwikken