Renaissance/Introductie

De renaissance is een in het 14e-eeuws Italië ontstane vernieuwing van kunst-en levensstijl, geïnspireerd op de voorbeelden uit de klassieke oudheid, die zich vanuit Zuid-Europa over de rest van West-Europa verspreidde. Als culturele beweging omvatte het een bloei van literatuur, wetenschappen en kunsten, met het Toscaanse Florence als epicentrum. De 14e eeuw, het trecento in de kunstgeschiedenis, behoort tot wat de periode van de protorenaissance wordt genoemd. De eerste fase van de eigenlijke renaissance, de vroegrenaissance, wordt in de 15e eeuw gesitueerd.

Hoewel ook tijdgenoten het op die manier ervoeren, is het voorgestelde beeld van een 'hergeboorte' van kunsten en wetenschappen in een periode van de westerse geschiedenis volgend op de 'duistere middeleeuwen' echter lang niet onomstreden. Hoe dan ook was het voor West-Europa een periode van grote veranderingen. Tijdens de renaissance werden nieuwe werelddelen ontdekt, het geocentrisch astronomisch systeem van Ptolemaeus werd vervangen door dat van Copernicus, het feodale systeem brokkelde af en de handel groeide aan. De toepassing van uitvindingen en innovaties als papier, de drukpers, het kompas en buskruit drukten hun stempel op de samenleving. De inspirerende intellectuele lekenbeweging van de humanisten, met middeleeuwse voorlopers als Dante en Petrarca, maakte een einde aan het monopolie dat geleerde geestelijken op het gebied van hogere studie in de middeleeuwen hadden. Zij maakten de mens en zijn potentieel tot centrum van hun studie en grepen daarbij terug op antieke denkers. Wat ze hiermee wilden bereiken was een ontvoogding van de menselijke geest, die ongebonden door geloofsdogma's en strakke opgelegde structuren zich nu vrij zou kunnen ontwikkelen. Vrij onderzoek en een kritische studie van teksten was daarbij essentieel.