Griekse mythologie/Helden

Bekende boeken zijn de Ilias en de Odyssee van Homeros

Alfabetische lijst van helden uit de Griekse mythologie.

Aeneas

Aeneas was een Trojaanse prins die, na de verwoesting van Troje tijdens de Trojaanse oorlog, samen met zijn vader en enkele andere burgers kon vluchten. Aeneas kreeg van de goden de opdracht om na een lange zwerftocht een nieuw land te stichten voor zijn volk. Na een lange tocht kwam Aeneas in Carthago aan waar koningin Dido aan de macht was. Dido en Aeneas werden verliefd op het eerste gezicht en Aeneas en zijn volgelingen bleven een lange tijd in Carthago. Maar dan wordt Aeneas aan zijn opdracht herinnerd en wordt hij gedwongen te vertrekken, Dido, ontroostbaar over het vertrek van Aeneas, pleegt zelfmoord. Na nog een lange zwerftocht kwam Aeneas uiteindelijk aan in het huidige Italië waar hij uiteindelijk de stamvader van de Romeinen werd.

Odysseus

Odysseus is een figuur in de mythencyclus uit de klassieke oudheid rond de Trojaanse Oorlog. Hij is de koning van het eiland Ithaka, zoon van Laërtes en Antikleia, een listige Griekse aanvoerder, bedenker van de list met het houten paard waardoor na tien jaar de oorlog wordt gewonnen, waarna hij nog eens tien jaar rondzwerft voor hij thuiskeert. Hij is een belangrijk personage in de Ilias van Homerus, terwijl hij in Homerus' Odyssee de hoofdpersoon is. Ook andere klassieke dichters schreven over hem, zoals Sophokles, in de Philoktetes. Filosofen grepen graag terug op de Odysseus uit de Ilias, die zij als toonbeeld van doorzettingsvermogen zagen. Dichters hadden een voorkeur voor zijn sluwheid en kozen voor hun Odysseus-interpretatie eerder de Odyssee.

Het verhaal van Odysseus. Odysseus kreeg samen met zijn vrouw Penelope een kind. Ze noemde het kind Telemachus. Toen Telemachus geboren werd woedde ook de Trojaanse oorlog. De koning van Sparta vroeg Odysseus om hulp. Odysseus zei nee, omdat zijn zoon net was geboren. Odysseus was de bedenker van het Trojaanse paard. Dat was een groot houten paard waarin de Grieken zich verstopten. De Grieken brachten het paard voor de poort van Troje. De Trojanen dachten dat het een cadeau was, en brachten het binnen de muren van de stad Troje. De Trojanen vierden de hele nacht feest. Die ochtend gingen de Grieken uit het paard, en overwonnen de stad Troje. Odysseus zei dat de mensen ook konden leven zonder goden. Daarvan werd Poseidon heel boos, en wou ervoor zorgen dat Odysseus op zijn terugweg veel problemen zou krijgen. Op de terugweg komt Odysseus langs een eiland. Op dat eiland leven veel Cyclopen. Odysseus neemt twaalf bemanningsleden mee, en 12 kruiken wijn. Als Odysseus een grot ziet wordt hij te nieuwsgierig en gaat naar binnen. Daar leeft de Cycloop Polyphemos. Als Polyphemos de mannen ziet schuift hij een grote steen voor de ingang van de grot, en houdt de mannen gevangen. Elke dag eet Polyphemos vier mannen, ‘s ochtends een en ‘s avonds een. Odysseus vraagt aan de Cycloop of hij iets te drinken wil en geeft hem de wijn. Odysseus verteld Polyphemos dat zijn naam ‘niemand’ is. Dan valt Polyphemos in een diepe slaap. Terwijl Polyphemos slaapt maakt Odysseus een gevonden paal scherp en heet. Odysseus loopt naar Polyphemos toe en steekt de paal recht in zijn oog. Polyphemos schreeuwt het uit. De andere Cyclopen vragen aan Polyphemos wat er aan de hand is, en Polyphemos zegt dat niemand in zijn oog heeft gestoken. De andere Cyclopen lachen. De volgende ochtend haalt Polyphemos zijn schapen naar buiten. Onder de schapen hangen Odysseus en zijn overgebleven mannen. Polyphemos aait de schapen en merkt niet dat er mannen onder hangen. Dan vlucht Odysseus naar de schepen. Als hij wegvaart roept hij dat hij het was, Odysseus. Dat had hij beter niet kunnen doen, want Polyphemos was de zoon van Poseidon. Toen zorgde Poseidon ervoor dat Odysseus pas na 10 jaar weer thuis terugkwam. Als hij thuiskomt merkt hij dat er allemaal mannen komen die met Penelope willen trouwen. Hij verkleedt zich als bedelaar en gaat naar Penelope toe. De andere mannen zeggen dat Penelope een keuze moet maken met wie ze wil trouwen. Penelope zegt dat ze gaat trouwen met de man die met de boog van Odysseus door de ogen van twaalf bijlen kan schieten. Alleen Odysseus kan met de boog schieten, en niemand anders. De mannen proberen het, maar het lukt niemand. Dan vraagt Odysseus of hij het nog eens mag proberen en dan lukt het. Odysseus laat zien wie hij is en dan proberen alle mannen Odysseus te vermoorden. Odysseus vermoord een paar mannen, en begint een strijd. Dan helpt zijn zoon Telemachus hem en wint de strijd. Vanaf toen bleven hij en Penelope voor altijd bij elkaar.

Achilles

Achilles was de zoon van Peleus, de koning van de Myrmidonen (in het Griekse Thessalië) en de Nereïde Thetis, de dochter van Nereus, de kleinzoon van Aiakos (Aeacus) en hierdoor een afstammeling van Zeus. Hij wordt vaak "Peleide" of "Aiakide" genoemd, bijnamen die herinneren aan de afkomst van de snelvoetige Achilles. Samen met Deidameia, dochter van koning Lykomedes van Skyros, had hij een zoon Neoptolemos, eveneens een voorname held uit de Trojaanse Oorlog. Achilles is volgens de legendes in de rivier de Styx gedoopt en zijn huid werd hierdoor ondoordringbaar. Behalve op de plek waar zijn moeder hem vasthield: zijn hiel. Alleen zijn hiel was kwetsbaar en hier komt de term 'Achillespees' vandaan.

Ajax

Ajax de Grote was de zoon van de Argonaut Telamon, koning van Salamis en Pheriboea. Er wordt gezegd dat zijn naam afgeleid is van de adelaar (aietos) die door zijn vader werd gezien toen hij bad tot Zeus om hem een dappere zoon te schenken. Hij sprak weinig en langzaam en had enorme moed. Ajax was een van de vrijers van Helena die een eed had afgelegd om degene te helpen die haar man werd. Hierdoor streed hij mee in de Trojaanse Oorlog, zoals die beschreven staat in de Ilias van Homerus. Zijn moed en kracht waren buiten proportie vergeleken met de 12 schepen die hij meebracht uit Salamis. Volgens de Ilias is hij op Achilles na de grootste held van de Grieken die vochten bij Troje. In de Ilias wordt hij beschreven als enorm van postuur; hij steekt letterlijk met kop en schouders boven de rest uit. Zijn epitheton is “schutsmuur der Grieken” en opvallend aan zijn wapenuitrusting is zijn enorme schild van ossenhuid. Een passage beschrijft de indruk die hij maakte op de Grieken en Trojanen:

“Terwijl zij zo spraken, wapende Ajax zich in het vervaarlijke brons. Toen hij zich geheel had gepantserd, ging hij voorwaarts zoals de reusachtige Ares ten strijde gaat te midden der mannen, die Zeus heeft samengebracht in een woedende strijd en verterende twist. Zo verscheen de reusachtige Ajax, de schutsmuur der Grieken, met een glimlach op het grimmig gelaat. Met grote passen schreed hij voort, zwaaiend zijn lange lans. Met vreugde zagen de Grieken naar hem, maar een bevende angst bekroop de Trojanen, van eenieder, ja, ook van Hektor bonsde het hart in de borst. Maar het was nu niet mogelijk terug te deinzen of te sluipen binnen de drom van zijn mannen; hij had uitgedaagd tot de strijd. Ajax naderde dragend zijn schild, als een bolwerk zo groot, beslagen met brons, van zeven runderhuiden gemaakt door Tychios, (…).” – Homerus, (Ilias 7. 206-221)

Hij vocht in een duel met Hektor waarbij hij hem bijna doodde met een grote steen, totdat het te donker werd, waarna zij de strijd staakten. Ze wisselden toen geschenken uit waarbij Ajax een purperen zwaardriem gaf en Hektor een zwaard. Ajax was een vriend van Achilles wat blijkt uit zijn deelname in het gezantschap aan Achilles om hem over te halen weer mee te vechten. De volgende dag, toen Odysseus gewond raakte, redde Ajax hem. Toen de Trojanen de muur bereikten die de schepen van de Grieken beschermde, hielden Ajax en zijn naamgenoot, de “kleinere” Ajax, de Trojanen op afstand. Ajax kon echter, ondanks zijn moedige optreden bij de schepen, niet voorkomen dat de Trojanen een Grieks schip in brand staken. De situatie werd gered door Patroklos, verkleed als Achilles, en de Myrmidonen. Nadat Patroklos gedood was door Hektor en van zijn harnas gestript was, beschermde Ajax het lijk met zijn grote schild. Bij de begrafenisspelen van Patroklos deed Ajax aan verschillende spelen mee, waarbij hij worstelde tegen Odysseus en verslagen werd met speerwerpen door Diomedes. Later wordt beschreven hoe Ajax het lijk van Achilles wegsleepte en daarmee uit handen van de Trojanen hield terwijl Odysseus de Trojanen op afstand hield.

Er zijn verschillende tradities die het verhaal over de dood van Ajax vertellen. De belangrijkste traditie over Ajax’ dood wordt verteld in de Odyssee en verder uitgewerkt in Sophoklos’ Ajax. Volgens dit verhaal was er na de dood van Achilles een geschil tussen Ajax en Odysseus over wie de wapenrusting van Achilles mocht hebben. In één versie stemmen de Griekse leiders, in een andere laten ze de beslissing over aan de gevangen Trojaanse vogelwichelaar Helenos, zoon van Priamos. In beide versies gaat de wapenrusting naar Odysseus toe. Door woede en jaloezie gedreven wil Ajax ’s nachts wraak nemen op de Griekse leiders, maar Athene maakt hem krankzinnig, wat er toe leidt dat hij in plaats van de Griekse leiders een kudde schapen doodt. Eenmaal weer bij zinnen gekomen pleegde hij van schaamte en berouw zelfmoord met het zwaard dat hij had gekregen van Hektor. Waar zijn bloed op de grond viel, bloeiden hyacinten op in de letters AI, de eerste twee letters van zijn naam maar ook, vertaald in het Nederlands, het Griekse woord “O wee!” of “Helaas!”. Er wordt ook gezegd dat toen Odysseus’ schip verging tijdens zijn vele omzwervingen, de wapenrusting van Achilles aanspoelde bij het graf van Ajax en hij dus, door goddelijke rechtvaardigheid, nog kreeg wat hem toebehoorde. Een andere traditie beweert dat hij gedood werd door een pijl van Paris, net als Achilles. Er wordt ook gezegd dat de Trojanen hem levend begroeven door klei naar hem te gooien, omdat zij hem niet konden doden doordat hij onsterfelijk was gemaakt door Herakles die hem in zijn leeuwenvel had gewikkeld.

Ajax had een zoon, Eurysaces (‘breedschild’) die Telamon opvolgde als koning van Salamis. Ajax zelf is nooit koning van Salamis geweest, hij werd daar echter wel vereerd door een cultus.

Deze Ajax was het onderwerp van het gelijknamige toneelstuk van Sophocles.

Het gaat verder met De mythische wezens >>>.

Penthesilea

Penthesilea is een Trojaanse heldin. Ze was de koningin van de amazonen in de Trojaanse oorlog. Ze werd beschouwd als de dochter van de oorlogsgod Ares vanwege haar dapperheid. Ze vocht aan de kant van de Trojanen en ze viel op door haar vele overwinningen in de strijd. Sommigen mensen zeiden dat Penthesilea haar zus per ongeluk had vermoord en een verlossing zocht, en andere zeiden dat ze niet veel geld had en op zoek was naar goud. Ze ontmoet achilles en wordt verliefd op hem. Achilles moet haar overwinnen voordat hij haar man kan worden. Ze nam het gevecht te serieus en doodde Achilles. Sommige mensen zeggen dat Zeus Achilles weer tot leven bracht. Toen doodde Achilles haar.