Wikijunior:Zonnestelsel
Welkom op het Wikijunior Zonnestelsel project. Wanneer u aan dit project werkt, denk er dan aan dat dit boek gericht is aan kinderen! Het is belangrijker dat ze de tekst begrijpen, dan om precies op elk detail in te gaan. Gebruik de technische woordenschat wanneer dat nodig is, maar gebruik geen moeilijke woorden als dat ook in een eenvoudige taal uitgelegd kan worden.
Welkom in het junior boek
over planeten en andere hemellichamen van ons Zonnestelsel
Leer hier of er honden zijn op de dwergplaneet Pluto, hoe groot Jupiter is, of je kan wandelen op de zon of hoe lang een dag duurt op Venus. Leer uitzoeken hoe hoog je kan springen op de maan, hoe oud je bent op Saturnus of hoe zwaar je bent op Mars. Voor je begint met de hoofdstukken in het boek, is het goed om eerst te lezen wat een planeet is en waarom een dag op aarde niet hetzelfde is als een dag op een andere planeet. Hieronder begint dan ook dit geweldige boek over ons zonnestelsel ! VEEL PLEZIER! | ||||
|
Ons zonnestelsel bestaat uit de zon en de hemellichamen die daar omheen bewegen. De zon zelf is maar één van de sterren van de melkweg, en de melkweg is maar weer een van de vele sterrenstelsels in de ruimte.
Ster
[bewerken]Sterren zijn eigenlijk grote bollen die licht en warmte geven. Onze zon is ook een ster. 's Nachts kunnen we veel sterren aan de hemel zien. Maar die zijn zo ver van ons weg, dat we ze bijna niet meer als kleine lichtpuntjes aan de hemel kunnen zien. Voorwerpen die heel ver weg zijn, zien we als punten of stippen. We noemen deze voorwerpen dan ook puntvormige voorwerpen. De zon is de ster waar wij bij horen. Hij staat zo dichtbij dat de hele aarde erdoor verwarmd en verlicht wordt. De zon geeft zoveel licht dat we er niet naar kunnen kijken zonder dat onze ogen pijn doen. Eigenlijk gaan onze ogen stuk en worden we blind als we in de zon blijven kijken. Niet doen dus! Toch is de zon erg goed, want als er geen zon was, dan zou er niks op aarde kunnen leven.
Planeten
[bewerken]
Om de zon draaien acht planeten, de Aarde is daar een van. Vanaf de zon gerekend zijn de planeten: Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus, Neptunus.
Het woord planeet komt uit het Grieks en betekent zwerver. Men dacht vroeger dat planeten dwaalsterren waren, omdat ze nooit op dezelfde plaats aan de hemel stonden.
De binnenste vier planeten zijn de binnenplaneten en worden ook wel aardachtige (of met een moeilijk woord: terrestrische) planeten genoemd, omdat ze wat hun bouw betreft veel op de aarde lijken. De buitenste vier planeten zijn de buitenplaneten en lijken ook op elkaar; Jupiter en Saturnus worden gasreuzen genoemd en Uranus en Neptunus ijsreuzen, omdat ze ontzettend groot zijn en voor het grootste deel uit (bevroren) gas bestaan.
Misschien heb je wel eens van Pluto gehoord. Vroeger werd Pluto ook tot de planeten gerekend, maar sinds 2006 niet meer. Men noemt Pluto nu een dwergplaneet, samen met enkele andere kleinere hemellichamen in ons zonnestelsel.
Jaar
[bewerken]Omdat sommige planeten dichter bij de zon zijn, zullen ze sneller hun baantje rond de zon hebben afgelegd dan die planeten die ver weg liggen. Hoe verder een planeet van de zon is, hoe langer een baantje rond de zon duurt.
De tijd die de aarde nodig heeft om een baantje rond de zon te draaien, noemen we een jaar. Een jaar duurt ongeveer 365 dagen. Als je het nauwkeuriger wilt weten: een jaar duurt ongeveer 365 dagen, 5 uur, 48 minuten en 45 seconden.
Dag
[bewerken]Maar niet alleen draait onze aarde een rondje om de zon, de aarde draait ook om haar eigen as. Je kan het vergelijken met een basketbal die je op je vinger laat rondspinnen. Door dit ronddraaien lijkt het vanaf de aarde alsof de zon door de hemel beweegt. De tijd die de aarde nodig heeft om een rondje om haar eigen as te draaien, noemen we een dag of een etmaal. In deze periode wordt het licht en weer donker.
Alle planeten draaien om hun as maar sommige planeten draaien sneller om hun as dan andere. Net als bij het baantje rond de zon, duurt een rondje om haar eigen as bij elke planeet een andere tijd.
Manen
[bewerken]Rond sommige planeten draaien ook hemellichamen. Die noemen we manen. De aarde heeft één maan, Venus en Mercurius hebben geen manen. Mars heeft twee manen, die Phobos en Deimos heten, en Jupiter wel 63! Saturnus heeft er 56, Uranus 27 en Neptunus 13. Ganymedes van Jupiter is de grootste maan van het zonnestelsel, hij is zelfs groter dan de planeet Mercurius!
Eigenschappen
[bewerken]De planeten zijn niet allemaal even groot. Ze bestaan ook niet alle uit dezelfde materialen. Ook is de temperatuur niet op alle planeten hetzelfde.
De omstandigheden verschillen dus van planeet tot planeet. Op aarde kennen we de zwaartekracht, die maakt dat we steeds weer naar de grond vallen als we omhoog springen. Op andere planeten is de zwaartekracht sterker of zwakker. Hierdoor zullen we op sommige planeten met gemak heel hoog kunnen springen.
In dit boek vind je veel weetjes over de planeten. Als je meer wilt weten over natuurkunde zelf, kan je daarover lezen in het boek Wikijunior:Natuurkunde.
De aarde biedt ons eigenlijk perfecte omstandigheden om te kunnen voortbestaan. Op Mercurius bijvoorbeeld zou leven heel moeilijk zijn omdat er gigantische temperatuurverschillen zijn tussen dag en nacht. Op andere planeten is het klimaat extreem. Zo heeft Jupiter een grote rode vlek van ongeveer de afmetingen van de aarde, deze rode vlek is een reusachtige storm! Beeld je maar eens in dat je je hele leven in een gigantische storm zou moeten doorbrengen!
Planetoïden
[bewerken]In het gebied tussen de planeten Mars en Jupiter bevindt zich een groot aantal (volgens schattingen miljoenen) rotsblokken, grote en kleine, die net als de planeten in een baan rond de zon draaien. Je zou kunnen zeggen dat de zon heel veel kleine planeetjes heeft. Deze rotsblokken noemen we planetoïden (ook wel asteroïden) en het gebied waar de meeste zich bevinden, noemen we de planetoïdengordel.
Dwergplaneten en kometen
[bewerken]In ons zonnestelsel komen we nog meer hemellichamen tegen dan alleen de zon, de planeten en hun manen. Er zijn ook een klein soort planeten die er wat anders uitzien dan gewone planeten en zich ook wat anders gedragen. Ze heten dwergplaneten. Pluto is er een van. Een andere is de dwergplaneet Ceres, die bevindt zich in de planetoïdengordel.
Verder komen we ook nog kometen en meteorieten tegen in ons zonnestelsel. Je ziet een overzicht van alle hemellichamen in de tabel bovenaan rechts.
Lichtjaar
[bewerken]De afstanden in de ruimte, zoals tussen verschillende zonnestelsels, zijn zo groot dat het niet meer handig is om te meten in kilometers. We gebruiken een andere afstandsmaat die lichtjaar heet. Je zou denken dat het een maat is voor tijd, maar een lichtjaar is de afstand die licht (in het luchtledige) in een jaar aflegt. Dat is wel een geschikte manier om afstanden in de ruimte te meten, want bijna alles wat we in de ruimte waarnemen, gaat via licht of andere straling.
Omdat licht heel snel gaat, is een lichtjaar een enorme afstand, namelijk 9.461.000.000.000 kilometer. Zelfs met een straaljager zou het meer dan 500.000 jaar duren om die afstand af te leggen. De lichtsnelheid is bijna 300.000 km/s.
Lichtsnelheid heeft het symbool c, de eenheid is kilometer per seconde (km/s). Deze symbolen zijn universeel (SI-stelsel).
Binnen ons zonnestelsel zijn de afstanden veel kleiner dan een lichtjaar. De aarde is niet zo ver van de zon verwijderd. Het zonlicht heeft ongeveer 8 minuten en 20 seconden nodig om ons op aarde te bereiken. De afstand van de aarde tot de zon is dus ongeveer 8 lichtminuten en 20 lichtseconden (ongeveer 150 miljoen kilometer). Het verste hemellichaam in ons zonnestelsel, Eris, is nog maar ongeveer een halve lichtdag van de zon verwijderd.