Leer jezelf ecologisch tuinieren/Wespenorchis

Wespenorchis (Epipactis) is een geslacht van ongeveer 70 soorten uit de Orchideeënfamilie (Orchidaceae) wat door wespen wordt bestoven.

De botanische naam Epipactis werd reeds door Theophrastos van Eresos, een filosoof en botanicus uit de Griekse oudheid gebruikt. Hij gebruikte deze naam echter, evenals Giovanni Antonio Scopoli, Augustin-Pyrame de Candolle en Victor Albrecht von Haller niet voor dit geslacht, maar voor andere geslachten. De botanische naam Epipactis werd in 1757 door Johann Gottfried Zinn, een hoogleraar in de plantkunde aan de Georg-August-Universität Göttingen, aan dit geslacht toegekend.

Alle soorten zijn meerjarige, kruidachtige planten. Ze zijn sterk afhankelijk van hun symbiose met hun schimmeldraden. Bij sommige soorten zijn de bladeren hierdoor dan ook gereduceerd en hebben ze weinig chlorofyl. Eén soort, Epipactis viridiflora, maakt zelfs helemaal geen chlorofyl aan. Uit hun kruipende, vlezige wortelstokken kunnen nieuwe planten ontstaan, waaruit in het volgende voorjaar weer 20-70 cm hoge stengels ontspruiten. Er zijn vier tot acht bladeren, gegolfd maar gaafrandig. De bladeren naar de top toe zijn kleiner. De punt is spits. Soorten met minder chlorofyl hebben blauw-paarse bladeren.

De tweezijdig symmetrische, kleurige bloemen groeien aan een eenzijdige aar. Kelk- en kroonbladen zijn gelijkvormig. De bloemlip bestaat uit twee delen, een basale (=dichtst bij de bloembodem gelegen) hypochiel en een distale epichiel, die via een insnoering vast of beweeglijk met elkaar verbonden zijn. Het gynostemium is kort, het helmhokje wijst naar voor en bezit een viscarium, rustend op het clinander.

Wespenorchissen groeien op open plaatsen in bossen en tussen struiken op kalkhoudende grond en komen voor in de gematigde en subtropische gebieden van het noordelijk halfrond in Noord-Amerika, Europa en Azië.

In Noord-Amerika komt van nature alleen Epipactis gigantea voor. De Brede wespenorchis (Epipactis helleborine) is daar ingevoerd. Het zwaartepunt van het geslacht ligt echter in de Oude Wereld.

Epipactis is ondergebracht in de onderfamilie Epidendroideae, tribus Neottieae, samen met de geslachten Cephalanthera (Bosvogeltjes), Neottia en Limodorum.

Het geslacht werd in 1842 door Thilo Irmisch met de toen vijf bekende soorten in twee secties ingedeeld. In de negentiger jaren van de twintigste eeuw stelde Karl Robatsch een nieuwe taxonomie voor. Erich Klein stelde in 2005 een nieuwe indeling van het geslacht voor.

Soorten

• 
  Brede wespenorchis (Epipactis helleborine)
• 
  Bruinrode wespenorchis (Epipactis atrorubens)
• 
  Dichte wespenorchis (Epipactis phyllanthes)
• 
  Duinwespenorchis (Epipactis neerlandica, synoniem: Epipactis helleborine subsp. neerlandica)
• 
  Geelgroene wespenorchis (Epipactis muelleri)
• 
  Kleinbladige wespenorchis (Epipactis microphylla)
• 
  Moeraswespenorchis (Epipactis palustris)
• 
  Paarse wespenorchis (Epipactis viridiflora, synoniem: Epipactis purpurata)
• 
  Vergeten wespenorchis (Epipactis neglecta)