Leer jezelf ecologisch tuinieren/Paardenstaart

Paardenstaart (Equisetum) is het enige geslacht binnen de Paardenstaartenfamilie (Equisetaceae). Het geslacht telt een aantal beruchte onkruiden.

De planten hebben een stengel met een centrale holte en twee ringen bijholtes er omheen. De stengel bestaat uit leden, waarbij het lid dat zijtakjes draagt afwijkt van de leden zonder zijtakken. De zijtakjes staan in kransen om de stengel heen en zijn eveneens geleed. De zeer talrijke sporen worden gevormd in een aar. De aar bevindt zich bij bepaalde soorten eindstandig aan de gewone stengel, maar kan bij andere soorten op een speciale bladgroenloze, fertiele stengel worden aangetroffen. De aar is kegelvormig en bestaat uit zeshoekige schubjes waar aan de binnenkant de sporen zich bevinden.

De sporen hebben bladgroen en twee springdraden (elateren), die in droge toestand om de spore zijn gewikkeld. Wanneer deze nat worden strekken ze zich en duwen de spore uit de aar. Een paardenstaart heeft verschillende typen sporen. De sporen groeien uit tot bladgroenhoudende voorkiemen (prothallia). Deze zijn bij de paardenstaarten mannelijk of vrouwelijk. In dit stadium vindt de bevruchting plaats waarna de paardenstaart tot een volledige plant kan uitgroeien. De voorkiemen zijn gebonden aan een zeer open groeiplaats.

Een andere manier van voortplanting is via wortelstokken. Deze manier van voortplanten stelt veel minder eisen aan de groeiplaats. Zelfs fragmenten van wortelstokken kunnen weer uitgroeien tot volledige planten.

Een andere eigenschap van de soorten binnen de Paardenstaartenfamilie is dat ze kiezelzuur gebruiken voor hun stevigheid. Dit heeft als gevolg dat de soort moet groeien op een bodem waar het element silicium in voorkomt, zoals op zand- en kleibodems. Door het kiezelzuur zijn de soorten ook giftig voor veel dieren.

De meeste paardenstaarten zijn lage gewassen, maar in Amerika komt een soort voor die 12 meter hoog kan worden.

Soorten

Er zijn ongeveer vijftien soorten paardenstaarten.

• 
  Bonte paardenstaart (Equisetum variegatum)
• 
  Bospaardenstaart (Equisetum sylvaticum)
• 
  Heermoes (Equisetum arvense)
• 
  Holpijp (Equisetum fluviatile)
• 
  Lidrus (Equisetum palustre)
• 
  Reuzen paardenstaart (Equisetum telmateia)
• 
  Schaafstro (Equisetum hyemale)
• 
  Vertakte paardenstaart (Equisetum ramosissimum)

Nog niet beschreven

• Vertakt schaafstro (Equisetum ×moorei)

Soort niet in België en Nederland voorkomend

• Veldpaardenstaart (Equisetum pratense)

Determinatie

De soorten uit het geslacht worden op de volgende kenmerken onderscheiden:

• Heeft de soort aparte fertiele bladgroenloze stengels die in het voorjaar een paar weken aanwezig en daarna afsterven, of bevindt de sporenaar zich aan de top van de gewone stengel?
• Bevat de stengel maximaal twaalf of minimaal twintig leden?
• Heeft de hoofdstengel zijtakken?
• Is het eerste lid van de zijtakken korter of langer dan het lid waaraan die zijtakken ontspringen?
• Omvat de holte midden in de stengel meer dan de helft van de stengel?
• Is de stengel samendrukbaar?
• Is de buitenkant ruw of vrij glad?

Toepassingen

Een aftreksel van de paardenstaart wordt gebruikt ter preventie van schimmelaantasting met echte meeldauw bij Rozen. Hiervoor worden de rozen iedere zeven dagen bespoten met een aftreksel. Dit wordt gemaakt door twintig gram paardenstaart in een liter water te koken gedurende een half uur. Daarna moet het twee dagen trekken en ook gezeefd worden. Tot slot moet één deel van dit aftreksel worden toegevoegd aan vier delen schoon water.