Leer jezelf ecologisch tuinieren/Bonenkruid

Bonenkruid (Satureja) is een geslacht uit de Lipbloemenfamilie (Lamiaceae of Labiatae). Twee soorten bonenkruid, het eenjarig bonenkruid en het bergbonenkruid lijken veel op elkaar. Ze groeien beide ruig en ongelijkmatig en hebben zwakke, houtige, zich vertakkende stengels. Ze worden 30 tot 50 cm hoog.

Soorten

• 
  Eenjarig bonenkruid (Satureja montana)
• 
  Bergbonenkruid (Satureja hortensis)

Waardplant

Dit geslacht is waardplant voor onder andere:

• 
  Apis mellifera (Bijen)

Vergelijking met andere planten

Bonenkruid is net als marjolein een eenjarige plant. Beide soorten hebben nog méér gemeen: ze hebben allebei een overblijvend neefje dat her en der in het wild voorkomt. Het Bergbonenkruid geniet dezelfde reputatie als zijn gekweekte verwant. De eenjarige soort is echter beter bestand tegen kou en vocht. Ze verdient daarom de voorkeur in de tuin. Het lijkt op grootbladige tijm of misschien rozemarijn met sappige, donkergroene bladeren. Ook de smaak is verwant aan die van tijm - beide kruiden bevatten thymol en carvacrol. Smaak en geur zijn zo kruidig dat men het graag in de keuken gebruikte lang voordat de specerijen uit het Oosten kwamen. De hele plant is zeer aromatisch en de geur doet denken aan een mengeling van lavendel en appels, met een lichte muntsmaak - echt een hoogzomer kruid!

Cultuur

Bonenkruid is volgens de oude overleveringen de plant van de saters, in bossen levende wellustige halfgoden. De wetenschappelijke naam van bonenkruid is afgeleid van sater. Niet zo gek, want bonenkruid werd ten tijde van de Romeinen vooral door de volgelingen van Bacchus gebruikt. Ze droegen het in de vorm van kransen in hun haar en snoepten er geregeld van om hun potentie te verhogen. Want bonenkruid is een van de oudste potentie-verhogende middelen, al vermelden veel kruidenboeken dat veiligheidshalve niet. Monniken bleven van de weldaden van het bonenkruid verstoken. Voor het bonenkruid was hun tuintje verboden terrein. Het stond immers ook bekend als werkzaam ingrediënt in liefdesdrankjes. Bonenkruid is zeer oud. Oude Griekse geschriften vermelden het al. Jacob van Maerlandt, die de oude Grieken en Romeinen naschreef, vermeldt uitvoerig de toepassingen van “’t sop van Satureja”. Virgilius noemde het een van de geurigste kruiden onder de planten en gaf de raad het in de buurt van de bijenkorven aan te planten om de honing een uitgesproken en bijzondere ambrozijnsmaak te geven. Bonenkruid was al vroeg in West-Europa bekend en tegen de 16e eeuw moet het een populaire plant geweest zijn. Shakespeare vermeldt in zijn “The Winters Tale” voor Perdita’s boeketje “vurige lavendel, munt, bonenkruid en marjolein” waarvan zij zegt: “Dit zijn bloemen van het midden van de zomer en ze worden, dacht ik, aan mannen van middelbare leeftijd voorgezet.” “Mercurius maakt aanspraak op dit kruid,” schreef Culpepper. “Houdt het droog bij u, het hele jaar door, als u op uzelf en uw welbehagen gesteld bent, wat negen van de tien keer wel het geval zal zijn”. Hij gaf ook de raad het sap met rozenolie te verhitten en het in de oren te druppelen om suizingen en doofheid te genezen en in geval van ischias en verlammingen te pappen met bonenkruid en tarwemeel.

Kruidentherapie

In de natuurgeneeswijze en in de homeopathie wordt het bonenkruid gebruikt als anti-diarreemiddel (omwille van de etherische olie en van de looistoffen), als carminativum en stomachicum. De drogerij wordt nuttig aangewend bij gastro-enteritis, gastralgiën en slecht ruikende stoelgang. Bonenkruid wordt gunstig gecombineerd met gastrosedativa zoals valeriaan, munt of melisse. Het bonenkruid wordt zoals de meeste aromatische kruiden en in het bijzonder die van de familie der Labiatae, gebruikt als antiseptisch middel en algeheel tonicum. Wordt ook veel gebruikt als tonicum voor mensen die frigide of impotent zijn, en ter behandeling van alle koortsen. Om de adem te verbeteren, maag en ingewanden te ventileren. Als zenuwsterkend middel, ook als tonicum voor de voortplantingsorganen; om onregelmatige menstruatie te corrigeren. Als zweetafdrijvend middel en om wormen af te drijven, bij allerlei catarre, bij jicht, bij neusbloeding. Het bonenkruid heeft, als één van de weinige kruiden, een gunstige uitwerking bij te lage bloeddruk. Bonenkruidaftreksel wordt aanbevolen als dorstlessende drank voor diabetici (4,3-gr kruid per 2 koppen). Bonenkruidthee bevordert ook de spijsvertering. Een sterk aftreksel van bonenkruid, op de nuchtere maag gedronken, blijkt ook een probaat middel te zijn tegen ingewandswormen en blijft er een restje thee achter, geen nood - dat is dan een prima huidlotion zoals ook de blaadjes waarvan men thee getrokken heeft, nog dienst kunnen doen als kompres op plaatsen waar de huid minder fraai is. Het wordt ook gebruikt ter behandeling van wind bij kinderen, diarree, verkoudheid.

Dosering

's morgens en 's avonds een kopje thee (10 g op 0,5 l water) - niet doorkoken. Wil men bonenkruidthee drinken ter genezing van maag- en darmstoornissen, dan zal men er 3 kopjes per dag van moeten nemen. Hoeveel nodig is om de potentie te verhogen vermelden de kruidenboeken niet. Uitwendig gebruik: mondspoelmiddel (5% aftreksel). Als pleister: voor verzachten van zenuw- en andere pijnen.

Literatuur

• Geïllustreerde Flora van Nederland (E. Heimans, H.W. Heinsius en Jac.P. Thijsse, Versluys Uitgeverij BV, Almere ,ISBN: 90-249-1353-5)
• Spectrum Compact Bloemen en Planten Encyclopedië (Het Spectrum B.V. ,ISBN: 90-274-9675-7)
• Het Geïllustreerde Kruidenhandboek (Juliette de Baïracli Levy, De Driehoek, Amsterdam, ISBN: 90-6030-167-6)
• De Taal der Kruiden (Mellie Uyldert ,A.J.G. Strengholt's Boeken ,ISBN: 90-6010-139-1)
• Onze Geneeskruiden (Theo Braem ,De Driehoek, Amsterdam ,ISBN: 90-6030-160-9)
• ASLK Jaarkalender 1991 (Aromatische kruiden, Basisteksten Fik Seymus)
• Kruiden (James Underwood Crockett, Ogden Tanner, de Lantaarn, ISBN: 90-70-485-311)
• Kleine Kruiden encyclopedie (Audrey Wynne Hatfield, Hollandia B.V. Baarn, ISBN: 90-6045-837-0)
• Keukenkruiden en specerijen (G. Boros, Thieme - Zutphen, ISBN: 90-03-93370-7)
• Mooi zijn met kruiden (Maurice Mességué, H. Meulenhoff - Amsterdam/Brussel, ISBN: 9010-030644)
• Mijn Paradijs (Heinz Erven, V.E.L.T. Wommelgem, Wettelijk depot nr 3489.85.1)
• Genezende Geuren (Erna Droesbeke, Uitgeverij Parsifal, Antwerpen, ISBN: 90-6458-038-3)
• Fytotherapeutisch Compendium (Apr. J. Van Hellemont, Wetenschappelijke Dienst APB ,D/1985/0847/1)
• Thee van eigen tuin (Greet Buchner, De Driehoek, Amsterdam, ISBN: 90-6030-305-9)