Leer jezelf ecologisch tuinieren/Braam

Braam is de naam van het plantengeslacht met de wetenschappelijke naam Rubus uit de Rozenfamilie. Het is ook de naam van de vruchten van enkele belangrijke vertegenwoordigers van dit geslacht.

De cultuurbraam is ontstaan uit kruisingen van verschillende braamsoorten, waardoor er geen soortnaam aan gegeven kan worden. Meestal worden de rassen van de cultuurbraam daarom onder het geslacht Rubus en de sectie Moriferi gerangschikt.

Soorten

• 
  Rubus caesius (Dauwbraam)
• Rubus corylifolius (Hazelaarbraam)
  Rubus corylifolius (Hazelaarbraam)
• 
  Rubus fruticosus (Gewone braam)
• 
  Rubus idaeus (Framboos)
• 
  Rubus inermis (Koebraam)
• 
  Rubus laciniatus (Peterseliebraam)
• 
  Rubus phoenicolasius (Japanse wijnbes)
• 
  Rubus saxatilis (Steenbraam)
• 
  Rubus spectabilis (Prachtframboos)

Tot het geslacht Rubus behoren meer dan 600 soorten. De systematiek van braam is echter ingewikkeld door de grote vormenrijkdom als gevolg van hybridisatie, apomixie en polyploïdie. De meeste bramensoorten zijn min of meer ingewikkelde kruisingsproducten tussen verschillende soorten. Sommige bramensoorten kunnen ook met Framboos gekruist worden. Hieruit zijn de Loganbes en de Taybes ontstaan.

Voor de teelt van bramen worden alleen nog stekelloze rassen gebruikt. Deze rassen zijn ontstaan uit kruisingen tussen verschillende Rubus soorten en worden alleen onder de geslachtsnaam Rubus vermeld. Een bekende veelgebruikte doornloze cultivar is de Rubus "Thornless Evergreen".

De Gewone braam is een in heel Europa inheemse plant die met name langs bosranden voorkomt. De plant is een heester die 2 tot 6 meter hoog wordt. Elk jaar worden nieuwe stengels gevormd. Alleen de tweejarige stengels dragen vrucht, waarna deze afsterven.

Bloei

De bloei is van eind mei tot september en de bestuiving vindt plaats door insecten, met name bijen en hommels. Er zijn vruchten vanaf augustus.

De braam is door zijn stekels redelijk beschermd tegen de vraat van grote grazers. Wanneer hij eenmaal aangeslagen is, neemt hij meer en meer ruimte in. Dit biedt dan tevens de gelegenheid aan bomen als de Eik om tot wasdom te komen.

Waardplant

Dit geslacht is waardplant voor onder andere de (nacht)vlinders:

• 
  Acleris comariana (Okergele driehoekbladroller)
• Acleris enitescens
  Acleris enitescens
• 
  Acleris laterana (Variabele driehoekbladroller)
• Acleris rubivorella
  Acleris rubivorella
• Apocheima strigataria
  Apocheima strigataria
• 
  Argynnis paphia (Keizersmantel)
• 
  Automeris io
• 
  Brenthis daphne (Braamparelmoervlinder)
• Brenthis hecate (Dubbelstip-parelmoervlinder)
  Brenthis hecate (Dubbelstip-parelmoervlinder)
• 
  Brenthis ino (Purperstreepparel-moervlinder)
• 
  Callimorpha dominula (Bonte beer)
• Callophrys chalybeitincta
  Callophrys chalybeitincta
• 
  Celastrina argiolus (Boomblauwtje)
• 
  Celastrina argiolus ladon
• 
  Charissa obscurata (Heide-oogspanner)
• 
  Conistra rubiginea (Gevlekte winteruil)
• Croesia holmiana
  Croesia holmiana
• Diachrysia balluca
  Diachrysia balluca
• Diarsia florida
  Diarsia florida
• 
  Diurnea lipsiella (Najaarsbode)
• Epatolmis caesarea
  Epatolmis caesarea
• 
  Euplagia quadripunctaria (Spaanse vlag)
• 
  Euproctis chrysorrhoea (Bastaardsatijnvlinder)
• Gnophos obfuscatus
  Gnophos obfuscatus
• Grammodes bifasciana
  Grammodes bifasciana
• 
  Grammodes stolida
• 
  Habrosyne pyritoides (Vuursteenvlinder)
• Hartigia nigra
  Hartigia nigra
• 
  Herminia grisealis (Boogsnuituil)
• 
  Herminia tarsicrinalis (Schaduwsnuituil)
• 
  Herminia tarsipennalis (Lijnsnuituil)
• Idaea muricata (Geel-purperen spanner)
  Idaea muricata (Geel-purperen spanner)
• 
  Issoria lathonia (Kleine parelmoervlinder)
• 
  Noctua janthina (Kleine breedband-huismoeder)
• Noctuana haematospila
  Noctuana haematospila
• 
  Nola aerugula (Licht visstaartje)
• Nordstromia argenticeps
  Nordstromia argenticeps
• Ocneria rubea
  Ocneria rubea
• Orgyia vetusta
  Orgyia vetusta
• Paradiarsia punicea
  Paradiarsia punicea
• Pyrgus melotis (Levantspikkeldik-kopje)
  Pyrgus melotis (Levantspikkeldik-kopje)
• 
  Pyrrhia umbra (Oranje o-vlinder)
• 
  Spialia sertorius (Kalkgraslanddikkopje)
• Synchlora frondaria
  Synchlora frondaria
• 
  Thalera fimbrialis (Geblokte zomervlinder)

Verder is dit geslacht waardplant voor onder andere de bladmineerders:

• Agromyza potentillae
  Agromyza potentillae
• Agromyza sulfuriceps
  Agromyza sulfuriceps
• 
  Coleophora gryphipennella (Rozenkokermot)
• 
  Coleophora potentillae (Braamkokermot)
• 
  Coleophora violacea (Witsprietkokermot)
• Ectoedemia erythrogonella
  Ectoedemia erythrogonella
• Ectoedemia rubivora (Bramenblaasmijn-mot)
  Ectoedemia rubivora (Bramenblaasmijn-mot)
• Emmetia heinemanni
  Emmetia heinemanni
• Emmetia marginea
  Emmetia marginea
• 
  Incurvaria praelatella (Aardbeiwitvlekmot)
• Metallus albipes
  Metallus albipes
• Metallus pumilus
  Metallus pumilus
• 
  Stigmella aurella (Braammineermot)
• 
  Stigmella poterii (Tormentilmineermot)
• 
  Stigmella splendidissimella (Sierlijke braammineermot)

Onkruid

De braam is overal in de wereld geïntroduceerd. Met name in Zuid-Afrika geldt deze exoot als een onkruid. Ook in Nederland wordt de braam soms als een onkruid gezien; wanneer hij de ruimte krijgt overwoekert hij snel veel ruimte. Dit verschijnsel wordt ook wel "verbraming" genoemd.

Vermeerdering

De braam vermeerdert zich door zaad, wortelstekken, zomerstekken en afleggen. De top van eenjarige stengels kan, als deze de grond raakt, gaan wortelen. Van de braam zijn er diverse rassen. Om de eigenschap van de moederplant te behouden dienen deze door vegetatieve wijze te worden vermeerderd. Sommige stekelloze rassen geven echter nog wel gestekelde wortelopslag.

Gebruik

Van de braam worden vooral de vruchten gebruikt. De vruchten zijn donkerblauw. Bramen hebben een zoete smaak en worden zowel vers gegeten als verwerkt in bijvoorbeeld bramenjam. Ook de bladeren van de braam kunnen voor consumptie gebruikt worden. Hiervoor moeten de bladeren, na het plukken, worden gedroogd op een droge en luchtige plaats. Hierna kan er van de gedroogde bladeren thee worden getrokken.

Bijgeloof in het Verenigd Koninkrijk zegt dat na 15 september bramen niet gegeten dienen te worden. De duivel zou ze dan geclaimd hebben en een merkteken op de bladeren achtergelaten hebben. Mogelijk vindt de legende zijn oorsprong in de grotere kans op infectie in de tweede helft van september van de Botrytis cinerea. Aangetaste vruchten hebben geen prettige smaak en kunnen giftige stoffen bevatten. Ook is het niet raadzaam bramen die langs een drukke verkeersweg groeien te plukken, vanwege de opeenhoping van giftige stoffen zoals in het verleden van lood. Het RIVM adviseert wilde bosvruchten zoals bramen te wassen en liefst nog te koken (bijvoorbeeld in jam). Op plaatsen waar vossen voorkomen kunnen wilde vruchten namelijk besmet zijn met lintworm via de uitwerpselen van vossen. In Nederland en België is dit echter vrij zeldzaam.

Inhoudstoffen==

Zoals alle vruchten heeft ook de braam een lage pH-waarde, die varieert van 2,8 tot 3,8. Een liter bramensap bevat 8-15 gram zuur (gemiddeld 11,5 g), waarvan appelzuur het hoofdbestanddeel is. De braam bevat 9-16 % suiker bestaande uit glucose, fructose in ongeveer gelijke hoeveelheden en een klein beetje sacharose en maltose. De Brix-waarde is 9-14. Verder zitten in bramen vooral vitamine C. Daarnaast bevatten bramen 1% eiwit, 6% koolhydraten en 1% vet. De energieinhoud van 100 g bramen is 155 kJ.