Leer jezelf ecologisch tuinieren/Braam: verschil tussen versies

Uit Wikibooks
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Vangelis (overleg | bijdragen)
aanpassing
Vangelis (overleg | bijdragen)
aanpassing
Regel 28: Regel 28:


==Bloei==
==Bloei==
De bloei is van eind mei tot september en de bestuiving vindt plaats door insecten, met name bijen en hommels. Er zijn vruchten vanaf augustus.
De bloei is van eind mei tot september en de bestuiving vindt plaats door insecten, met name [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/Dieren#Bij|bijen]] en hommels. Er zijn vruchten vanaf augustus.


==Ecologische waarde==
==Ecologische waarde==
De braam is door zijn stekels redelijk beschermd tegen de vraat van grote grazers. Wanneer hij eenmaal aangeslagen is, neemt hij meer en meer ruimte in. Dit biedt dan tevens de gelegenheid aan bomen als de eik om tot wasdom te komen.
De braam is door zijn stekels redelijk beschermd tegen de vraat van grote grazers. Wanneer hij eenmaal aangeslagen is, neemt hij meer en meer ruimte in. Dit biedt dan tevens de gelegenheid aan bomen als de [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/Eik|Eik]] om tot wasdom te komen.


===Voedselplant voor nachtvlinders===
===Voedselplant voor nachtvlinders===
De planten in het geslacht ''Rubus'' zijn voedselplant voor de [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/Dieren#Vlinder|(nacht)vlinders]]
De planten in het geslacht ''Rubus'' zijn voedselplant voor de nachtvlinders ''[[Acleris comariana]]'', ''[[Acleris enitescens]]'', ''[[Acleris laterana]]'' en ''[[Acleris rubivorella]]'', voor ''[[Apocheima strigataria]]'', de [[keizersmantel]] (''[[Argynnis paphia]]''), ''[[Automeris io]]'', de [[parelmoervlinder]]s (''[[Brenthis daphne]]'', ''[[Brenthis hecate]]'' en ''[[Brenthis ino]]''), de nachtvlinder [[bonte beer]] (''[[Callimorpha dominula]]''), ''[[Callophrys chalybeitincta]]'', het [[Boomblauwtje]] (''[[Celastrina argiolus]] mauretanica''), ''[[Celastrina ladon]]'', de [[heide-oogspanner]] (''[[Charissa obscurata]]''), de [[Gevlekte winteruil]] (''[[Conistra rubiginea]]''), ''[[Croesia holmiana]]'', ''[[Diachrysia balluca]]'', ''[[Diarsia florida]]'', ''[[Diurnea lipsiella]]'', ''[[Epatolmis caesarea]]'', de nachtvlinder [[Spaanse vlag (vlinder)|Spaanse vlag]] (''[[Euplagia quadripunctaria]]''), de [[Bastaardsatijnvlinder]] (''[[Euproctis chrysorrhoea]]''), ''[[Gnophos obfuscatus]]'', ''[[Grammodes bifasciana]]'', ''[[Grammodes stolida]]'', de [[Vuursteenvlinder]] (''[[Habrosyne pyritoides]]''), ''[[Hartigia nigra]]'', de [[boogsnuituil]] (''[[Herminia grisealis]]), de [[Schaduwsnuituil]] (''[[Herminia tarsicrinalis]]), de [[lijnsnuituil]] (''[[Herminia tarsipennalis]]''), de [[Geel-purperen spanner]] (''[[Idaea muricata]]''), de [[Kleine parelmoervlinder]] (''[[Issoria lathonia]]''), de [[Kleine breedbandhuismoeder]] (''[[Noctua janthina]]''), ''[[Noctuana haematospila]]'', het [[licht visstaartje]] (''[[Nola aerugula]]''), ''[[Nordstromia argenticeps]]'', ''[[Ocneria rubea]]'', ''[[Orgyia vetusta]]'', ''[[Paradiarsia punicea]]'', het [[Levantspikkeldikkopje]] (''[[Pyrgus melotis]]''), de [[Oranje o-vlinder]] (''[[Pyrrhia umbra]]''), het [[kalkgraslanddikkopje]] (''[[Spialia sertorius]]''), ''[[Synchlora frondaria]]'' en de [[Geblokte zomervlinder]] (''[[Thalera fimbrialis]]'').
* ''[[w:Acleris comariana|Acleris comariana]]''
* ''[[w:Acleris enitescens|Acleris enitescens]]''
* ''[[w:Acleris laterana|Acleris laterana]]''
* ''[[w:Acleris rubivorella|Acleris rubivorella]]''
* ''[[w:Apocheima strigataria|Apocheima strigataria]]''
* [[w:Keizersmantel|Keizersmantel]] (''Argynnis paphia'')
* ''[[w:Automeris io|Automeris io]]''
* [[w:Parelmoervlinder|Parelmoervlinder]]s (''[[w:Brenthis daphne|Brenthis daphne]]'', ''[[w:Brenthis hecate|Brenthis hecate]]'', ''[[w:Brenthis ino|Brenthis ino]]'')
* [[w:Bonte beer|Bonte beer]] (''[[w:Callimorpha dominula|Callimorpha dominula]]'')
* ''[[w:Callophrys chalybeitincta|Callophrys chalybeitincta]]''
* [[w:Boomblauwtje|Boomblauwtje]] (''[[w:Celastrina argiolus|Celastrina argiolus]] mauretanica'')
* ''[[w:Celastrina ladon|Celastrina ladon]]''
* [[w:Heide-oogspanner|Heide-oogspanner]] (''[[w:Charissa obscurata|Charissa obscurata]]'')
* [[w:Gevlekte winteruil|Gevlekte winteruil]] (''[[w:Conistra rubiginea|Conistra rubiginea]]'')
* ''[[w:Croesia holmiana|Croesia holmiana]]''
* ''[[w:Diachrysia balluca|Diachrysia balluca]]''
* ''[[w:Diarsia florida|Diarsia florida]]''
* ''[[w:Diurnea lipsiella|Diurnea lipsiella]]''
* ''[[w:Epatolmis caesarea|Epatolmis caesarea]]''
* [[w:Spaanse vlag (vlinder)|Spaanse vlag]] (''[[w:Euplagia quadripunctaria|Euplagia quadripunctaria]]'')
* [[w:Bastaardsatijnvlinder|Bastaardsatijnvlinder]] (''[[w:Euproctis chrysorrhoea|Euproctis chrysorrhoea]]'')
* ''[[w:Gnophos obfuscatus|Gnophos obfuscatus]]''
* ''[[w:Grammodes bifasciana|Grammodes bifasciana]]''
* ''[[w:Grammodes stolida|Grammodes stolida]]''
* [[w:Vuursteenvlinder|Vuursteenvlinder]] (''[[w:Habrosyne pyritoides|Habrosyne pyritoides]]'')
* ''[[w:Hartigia nigra|Hartigia nigra]]''
* [[w:Boogsnuituil|Boogsnuituil]] (''[[w:Herminia grisealis|Herminia grisealis]])
* [[w:Schaduwsnuituil|Schaduwsnuituil]] (''[[w:Herminia tarsicrinalis|Herminia tarsicrinalis]])
* [[w:Lijnsnuituil|Lijnsnuituil]] (''[[w:Herminia tarsipennalis|Herminia tarsipennalis]]'')
* [[w:Geel-purperen spanner|Geel-purperen spanner]] (''[[w:Idaea muricata|Idaea muricata]]'')
* [[w:Kleine parelmoervlinder|Kleine parelmoervlinder]] (''[[w:Issoria lathonia|Issoria lathonia]]'')
* [[w:Kleine breedbandhuismoeder|Kleine breedbandhuismoeder]] (''[[w:Noctua janthina|Noctua janthina]]'')
* ''[[w:Noctuana haematospila|Noctuana haematospila]]''
* [[w:Licht visstaartje|Licht visstaartje]] (''[[w:Nola aerugula|Nola aerugula]]'')
* ''[[w:Nordstromia argenticeps|Nordstromia argenticeps]]''
* ''[[w:Ocneria rubea|Ocneria rubea]]''
* ''[[w:Orgyia vetusta|Orgyia vetusta]]''
* ''[[w:Paradiarsia punicea|Paradiarsia punicea]]''
* [[w:Levantspikkeldikkopje|Levantspikkeldikkopje]] (''[[w:Pyrgus melotis|Pyrgus melotis]]'')
* [[w:Oranje o-vlinder|Oranje o-vlinder]] (''[[w:Pyrrhia umbra|Pyrrhia umbra]]'')
* [[w:Kalkgraslanddikkopje|Kalkgraslanddikkopje]] (''[[w:Spialia sertorius|Spialia sertorius]]'')
* ''[[w:Synchlora frondaria|Synchlora frondaria]]''
* [[w:Geblokte zomervlinder|Geblokte zomervlinder]] (''[[w:Thalera fimbrialis|Thalera fimbrialis]]'')


===Bladmineerders===
===Bladmineerders===
Planten in het geslacht '''Rubus''' zijn waardplant voor een aantal [[w:bladmineerder|bladmineerder]]s:
Planten in het geslacht '''Rubus''' zijn waardplant voor een aantal [[bladmineerder]]s: ''[[Agromyza potentillae]]'', ''[[Agromyza sulfuriceps]]'', ''[[Coleophora gryphipennella]]'', ''[[Coleophora potentillae]]'', ''[[Coleophora violacea]]'', ''[[Ectoedemia erythrogonella]]'', ''[[Ectoedemia rubivora]]'', ''[[Emmetia heinemanni]]'', ''[[Emmetia marginea]]'', ''[[Incurvaria praelatella]]'', ''[[Metallus albipes]]'', ''[[Metallus pumilus]]'', ''[[Stigmella poterii]]'', ''[[Stigmella aurella]]'' en ''[[Stigmella splendidissimella]]''.
* ''[[w:Agromyza potentillae|Agromyza potentillae]]''
* ''[[w:Agromyza sulfuriceps|Agromyza sulfuriceps]]''
* ''[[w:Coleophora gryphipennella|Coleophora gryphipennella]]''
* ''[[w:Coleophora potentillae|Coleophora potentillae]]''
* ''[[w:Coleophora violacea|Coleophora violacea]]''
* ''[[w:Ectoedemia erythrogonella|Ectoedemia erythrogonella]]''
* ''[[w:Ectoedemia rubivora|Ectoedemia rubivora]]''
* ''[[w:Emmetia heinemanni|Emmetia heinemanni]]''
* ''[[w:Emmetia marginea|Emmetia marginea]]''
* ''[[w:Incurvaria praelatella|Incurvaria praelatella]]''
* ''[[w:Metallus albipes|Metallus albipes]]''
* ''[[w:Metallus pumilus|Metallus pumilus]]''
* ''[[w:Stigmella poterii|Stigmella poterii]]''
* ''[[w:Stigmella aurella|Stigmella aurella]]''
* ''[[w:Stigmella splendidissimella|Stigmella splendidissimella]]''


===Onkruid===
===Onkruid===
De braam is overal in de wereld geïntroduceerd. Met name in [[Zuid-Afrika]] geldt deze [[exoot]] als een [[onkruid]]. Ook in Nederland wordt de braam soms als een onkruid gezien; wanneer hij de ruimte krijgt overwoekert hij snel veel ruimte. Dit verschijnsel wordt ook wel "verbraming" genoemd.
De braam is overal in de wereld geïntroduceerd. Met name in Zuid-Afrika geldt deze [[w:exoot|exoot]] als een onkruid. Ook in Nederland wordt de braam soms als een onkruid gezien; wanneer hij de ruimte krijgt overwoekert hij snel veel ruimte. Dit verschijnsel wordt ook wel "verbraming" genoemd.


==Vermeerdering==
==Vermeerdering==
De braam vermeerdert zich door zaad, wortelstekken, zomerstekken en afleggen. De top van eenjarige stengels kan, als deze de grond raakt, gaan wortelen. Van de braam zijn er diverse [[plantenras|ras]]sen. Om de eigenschap van de moederplant te behouden dienen deze door vegetatieve wijze te worden vermeerderd. Sommige stekelloze rassen geven echter nog wel gestekelde [[wortel (plant)|wortelopslag]].
De braam vermeerdert zich door zaad, wortelstekken, zomerstekken en afleggen. De top van eenjarige stengels kan, als deze de grond raakt, gaan wortelen. Van de braam zijn er diverse rassen. Om de eigenschap van de moederplant te behouden dienen deze door vegetatieve wijze te worden vermeerderd. Sommige stekelloze rassen geven echter nog wel gestekelde wortelopslag.


==Gebruik==
==Gebruik==
Van de braam worden vooral de vruchten gebruikt. De vruchten zijn donkerblauw. Bramen hebben een zoete smaak en worden zowel vers gegeten als verwerkt in bijvoorbeeld bramenjam.
Van de braam worden vooral de vruchten gebruikt. De vruchten zijn donkerblauw. Bramen hebben een zoete smaak en worden zowel vers gegeten als verwerkt in bijvoorbeeld bramenjam.


Ook de bladeren van de braam kunnen voor consumptie gebruikt worden. Hiervoor moeten de bladeren, na het plukken, worden gedroogd op een droge en luchtige plaats. Hierna kan er van de gedroogde bladeren [[thee (drank)|thee]] worden getrokken.<ref>Nijkamp J., Rook R., Slijper H. en Zweers K. (1976). ''De 12 maanden van het jaar.'' Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum.</ref>
Ook de bladeren van de braam kunnen voor consumptie gebruikt worden. Hiervoor moeten de bladeren, na het plukken, worden gedroogd op een droge en luchtige plaats. Hierna kan er van de gedroogde bladeren thee worden getrokken.<ref>Nijkamp J., Rook R., Slijper H. en Zweers K. (1976). ''De 12 maanden van het jaar.'' Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum.</ref>


[[Bijgeloof]] in het [[Verenigd Koninkrijk]] zegt dat na 15 september bramen niet gegeten dienen te worden. De [[duivel]] zou ze dan geclaimd hebben en een merkteken op de bladeren achtergelaten hebben. Mogelijk vindt de legende zijn oorsprong in de grotere kans op infectie in de tweede helft van september van de ''[[Grauwe schimmel|Botrytis cinerea]]''. Aangetaste vruchten hebben geen prettige smaak en kunnen giftige stoffen bevatten.
Bijgeloof in het Verenigd Koninkrijk zegt dat na 15 september bramen niet gegeten dienen te worden. De duivel zou ze dan geclaimd hebben en een merkteken op de bladeren achtergelaten hebben. Mogelijk vindt de legende zijn oorsprong in de grotere kans op infectie in de tweede helft van september van de ''[[Leer jezelf ecologisch tuinieren/Problemen#Botrytis|Botrytis cinerea]]''. Aangetaste vruchten hebben geen prettige smaak en kunnen giftige stoffen bevatten.


Ook is het niet raadzaam bramen die langs een drukke verkeersweg groeien te plukken, vanwege de opeenhoping van giftige stoffen zoals in het verleden van [[Lood (element)|lood]].
Ook is het niet raadzaam bramen die langs een drukke verkeersweg groeien te plukken, vanwege de opeenhoping van giftige stoffen zoals in het verleden van lood.


Het [[RIVM]] adviseert wilde bosvruchten zoals bramen te wassen en liefst nog te koken (bijvoorbeeld in [[Jam (broodbeleg)|jam]]). Op plaatsen waar [[Vos (dier)|vossen]] voorkomen kunnen wilde vruchten namelijk besmet zijn met [[lintworm]] via de uitwerpselen van vossen. In Nederland en België is dit echter vrij zeldzaam.
Het [[w:RIVM|RIVM]] adviseert wilde bosvruchten zoals bramen te wassen en liefst nog te koken (bijvoorbeeld in jam). Op plaatsen waar [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/Dieren#Vos|vossen]] voorkomen kunnen wilde vruchten namelijk besmet zijn met [[w:lintworm|lintworm]] via de uitwerpselen van vossen. In Nederland en België is dit echter vrij zeldzaam.


==Inhoudstoffen==
==Inhoudstoffen==
Zoals alle vruchten heeft ook de braam een lage [[pH]]-waarde, die varieert van 2,8 tot 3,8. Een liter bramensap bevat 8-15 gram zuur (gemiddeld 11,5 g), waarvan [[appelzuur]] het hoofdbestanddeel is. De braam bevat 9-16 % suiker bestaande uit [[glucose]], [[fructose]] in ongeveer gelijke hoeveelheden en een klein beetje [[sacharose]] en [[maltose]]. De [[Brix-waarde]] is 9-14. Verder zitten in bramen vooral vitamine C. Daarnaast bevatten bramen 1% eiwit, 6% koolhydraten en 1% vet. De energieinhoud van 100 g bramen is 155 [[kilojoule|kJ]].
Zoals alle vruchten heeft ook de braam een lage [[w:pH|pH]]-waarde, die varieert van 2,8 tot 3,8. Een liter bramensap bevat 8-15 gram zuur (gemiddeld 11,5 g), waarvan appelzuur het hoofdbestanddeel is. De braam bevat 9-16 % suiker bestaande uit [[w:glucose|glucose]], [[w:fructose|fructose]] in ongeveer gelijke hoeveelheden en een klein beetje [[w:sacharose|sacharose]] en [[w:maltose|maltose]]. De [[w:Brix-waarde|Brix-waarde]] is 9-14. Verder zitten in bramen vooral vitamine C. Daarnaast bevatten bramen 1% eiwit, 6% koolhydraten en 1% vet. De energieinhoud van 100 g bramen is 155 [[w:kilojoule|kJ]].


==Referenties==
==Referenties==

Versie van 11 okt 2009 08:42

Ecologisch tuinieren

Inleiding
De tuinkalender
Register
Wat zijn planten
Algemene begrippen
Sorteringslijsten
Grondbewerking
Plantkunde
Vermeerderen
Plantenfamilies
Geslachten
Soorten
Plantenziekten
Problemen
Het dierenleven
De moestuin
De kruidentuin
De boomgaard
De siertuin
De speeltuin
Braam met rijpe bramen
Het begin van een bramenstruweel (verbraming)
Rijpe bramen
Bloem van de braam

Braam is de naam van het plantengeslacht met de wetenschappelijke naam Rubus. Het is ook de naam van de vruchten van enkele belangrijke vertegenwoordigers van dit geslacht. Dit artikel behandelt beide begrippen.

De cultuurbraam is ontstaan uit kruisingen van verschillende braamsoorten, waardoor er geen soortnaam aan gegeven kan worden. Meestal worden de rassen van de cultuurbraam daarom onder het geslacht Rubus en de sectie Moriferi gerangschikt.

Algemeen

Tot het geslacht Rubus behoren meer dan 600 soorten. De systematiek van braam is echter ingewikkeld door de grote vormenrijkdom als gevolg van hybridisatie, apomixie en polyploïdie. De meeste bramensoorten zijn min of meer ingewikkelde kruisingsproducten tussen verschillende soorten. Sommige bramensoorten kunnen ook met Framboos gekruist worden. Hieruit zijn de Loganbes en de Taybes ontstaan.

Voor de teelt van bramen worden alleen nog stekelloze rassen gebruikt. Deze rassen zijn ontstaan uit kruisingen tussen verschillende Rubus soorten en worden alleen onder de geslachtsnaam Rubus vermeld. Een bekende veelgebruikte doornloze cultivar is de Rubus "Thornless Evergreen".

De Gewone braam (Rubus fruticosus) is een in heel Europa inheemse plant die met name langs bosranden voorkomt. De plant is een heester die 2 tot 6 meter hoog wordt. Elk jaar worden nieuwe stengels gevormd. Alleen de tweejarige stengels dragen vrucht, waarna deze afsterven.

Daarnaast komen in Nederland en België de volgende soorten voor:

Bloei

De bloei is van eind mei tot september en de bestuiving vindt plaats door insecten, met name bijen en hommels. Er zijn vruchten vanaf augustus.

Ecologische waarde

De braam is door zijn stekels redelijk beschermd tegen de vraat van grote grazers. Wanneer hij eenmaal aangeslagen is, neemt hij meer en meer ruimte in. Dit biedt dan tevens de gelegenheid aan bomen als de Eik om tot wasdom te komen.

Voedselplant voor nachtvlinders

De planten in het geslacht Rubus zijn voedselplant voor de (nacht)vlinders

Bladmineerders

Planten in het geslacht Rubus zijn waardplant voor een aantal bladmineerders:

Onkruid

De braam is overal in de wereld geïntroduceerd. Met name in Zuid-Afrika geldt deze exoot als een onkruid. Ook in Nederland wordt de braam soms als een onkruid gezien; wanneer hij de ruimte krijgt overwoekert hij snel veel ruimte. Dit verschijnsel wordt ook wel "verbraming" genoemd.

Vermeerdering

De braam vermeerdert zich door zaad, wortelstekken, zomerstekken en afleggen. De top van eenjarige stengels kan, als deze de grond raakt, gaan wortelen. Van de braam zijn er diverse rassen. Om de eigenschap van de moederplant te behouden dienen deze door vegetatieve wijze te worden vermeerderd. Sommige stekelloze rassen geven echter nog wel gestekelde wortelopslag.

Gebruik

Van de braam worden vooral de vruchten gebruikt. De vruchten zijn donkerblauw. Bramen hebben een zoete smaak en worden zowel vers gegeten als verwerkt in bijvoorbeeld bramenjam.

Ook de bladeren van de braam kunnen voor consumptie gebruikt worden. Hiervoor moeten de bladeren, na het plukken, worden gedroogd op een droge en luchtige plaats. Hierna kan er van de gedroogde bladeren thee worden getrokken.[1]

Bijgeloof in het Verenigd Koninkrijk zegt dat na 15 september bramen niet gegeten dienen te worden. De duivel zou ze dan geclaimd hebben en een merkteken op de bladeren achtergelaten hebben. Mogelijk vindt de legende zijn oorsprong in de grotere kans op infectie in de tweede helft van september van de Botrytis cinerea. Aangetaste vruchten hebben geen prettige smaak en kunnen giftige stoffen bevatten.

Ook is het niet raadzaam bramen die langs een drukke verkeersweg groeien te plukken, vanwege de opeenhoping van giftige stoffen zoals in het verleden van lood.

Het RIVM adviseert wilde bosvruchten zoals bramen te wassen en liefst nog te koken (bijvoorbeeld in jam). Op plaatsen waar vossen voorkomen kunnen wilde vruchten namelijk besmet zijn met lintworm via de uitwerpselen van vossen. In Nederland en België is dit echter vrij zeldzaam.

Inhoudstoffen

Zoals alle vruchten heeft ook de braam een lage pH-waarde, die varieert van 2,8 tot 3,8. Een liter bramensap bevat 8-15 gram zuur (gemiddeld 11,5 g), waarvan appelzuur het hoofdbestanddeel is. De braam bevat 9-16 % suiker bestaande uit glucose, fructose in ongeveer gelijke hoeveelheden en een klein beetje sacharose en maltose. De Brix-waarde is 9-14. Verder zitten in bramen vooral vitamine C. Daarnaast bevatten bramen 1% eiwit, 6% koolhydraten en 1% vet. De energieinhoud van 100 g bramen is 155 kJ.

Referenties

  1. Nijkamp J., Rook R., Slijper H. en Zweers K. (1976). De 12 maanden van het jaar. Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum.
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.