Nieuwgrieks/Onvoltooid aspect
Het onvoltooide aspect drukt uit dat de handeling herhaald wordt of dat het einde van de handeling nog niet vaststaat.
- Herhaalde handelingen herken je aan uitdrukkingen als κάθε μέρα "elke dag" of πολλές φορές "dikwijls". Als je zo een uitdrukking in een zin tegenkomt dan is het gebruik van het onvoltooid aspect verplicht:
- τρώγαμε κάθε μέρα έξω "we aten elke dag buiten"
- Handelingen waarvan het einde niet vaststaat, vind je terug bij het vertellen van een verhaal of een zin waarbij je je afvraagt "en hoe gaat het verder?":
- κάποιος χτυπούσε στην πόρτα... "er klopte iemand op de deur..."
Wat er daarna gebeurt, wordt dan meestal met een momentaan aspect weergegeven.
Het onvoltooide aspect wordt in het Grieks door volgende tijden uitgedrukt:
- de tegenwoordige tijd (ο ενεστώτας): deze tijd wordt op een afzonderlijke pagina besproken: Tegenwoordige tijd
- het imperfectum of verleden tijd van de eerste stam (ο παρατατικός)
- de toekemende tijd van de eerste stam (o μέλλοντας 1)
Verder bestaan er ook een aanvoegende wijs en een gebiedende wijs met een onvoltooid aspect, maar die worden op die pagina's zelf behandeld.
Op deze pagina beperken we ons dus tot de παρατατικός en de μέλλοντας 1.
Beide tijden worden gekenmerkt door het gebruik van de eerste stam omdat het net deze stam is die het onvoltooide aspect weergeeft.
Het imperfectum (ο παρατατικός)[bewerken]
Bij deze tijd maken we onderscheid tussen de eerste en de tweede vervoeging:
Eerste vervoeging[bewerken]
We vormen het actief van deze tijd door aan de eerste stam de uitgangen van de verleden tijd toe te voegen en daarna het accent op de derdelaatste lettergreep te plaatsen. Het medio-passief heeft een aparte reeks uitgangen die enkel bij deze tijd voorkomen:
| Actief | Medio-passief | |
|---|---|---|
| 1ste pers. Enk. | -α | -όμουν |
| 2de pers. Enk. | -ες | -όσουν |
| 3de pers. Enk. | -ε | -όταν |
| 1ste pers. Mv. | -αμε | -όμαστε |
| 2de pers. Mv. | -ατε | -όσαστε |
| 3de pers. Mv. | -αν / -ανε | -ονταν |
Opmerkingen:
- In de derde persoon meervoud van het actief heb je de keuze tussen beide uitgangen. De uitgang -αν wordt echter het meest gebruikt.
- In het medio-passief valt het accent steeds op de ό van de uitgang; behalve in de derde persoon meervoud, daar valt de klemtoon op de lettergreep er net voor.
- Bij werkwoorden waar de derde laatste lettergreep een i-klank is, moeten we onderscheid maken tussen i-klanken die echte klinkers zijn en degene waarbij deze de medeklinker "j" voorstelt. De volledige lijst is te vinden op de pagina over werkwoorden met i-klank.
Dit geeft bvb.:
| Actief | Vertaling | Medio-passief | Vertaling | |
|---|---|---|---|---|
| 1ste pers. Enk. | πλήρωνα | ik betaalde | πληρωνόμουν | ik werd betaald |
| 2de pers. Enk. | πλήρωνες | jij betaalde | πληρωνόσουν | jij werd betaald |
| 3de pers. Enk. | πλήρωνε | hij/zij/het betaalde | πληρωνόταν | hij/zij/het werd betaald |
| 1ste pers. Mv. | πληρώναμε | wij betaalden | πληρωνόμαστε | wij werden betaald |
| 2de pers. Mv. | πληρώνατε | jullie betaalden | πληρωνόσαστε | jullie werden betaald |
| 3de pers. Mv. | πλήρωναν / πληρώνανε | zij betaalden | πληρώνονταν | zij werden betaald |
Let op: we vertalen hier het imperfectum door een O.V.T. maar dat is eigenlijk niet correct. Bvb. in de zin "wij hebben dikwijls ruzie gemaakt" moeten we deze V.T.T. ook door een imperfectum vertalen, want door het woordje "dikwijls" behoort deze zin tot het onvoltooide aspect:
- μαλώναμε πολλές φορές
Indien een werkwoordsstam maar één lettergreep heeft, dan ontstaat er in het actief een probleem om het accent op de derdelaatste lettergreep te plaatsen. Hiertoe voegen we een zogenaamd augment (η αύξηση) toe, dit is een voorvoegsel έ-:
| Actief | Vertaling | |
|---|---|---|
| 1ste pers. Enk. | έχανα | ik verloor |
| 2de pers. Enk. | έχανες | jij verloor |
| 3de pers. Enk. | έχανε | hij/zij/het verloor |
| 1ste pers. Mv. | χάναμε | wij verloren |
| 2de pers. Mv. | χάνατε | jullie verloren |
| 3de pers. Mv. | έχαναν / χάνανε | zij verloren |
Opmerkingen:
- Uit deze tabel zie je duidelijk dat als de uitgang tweelettergrepig is, er geen augment nodig is.
- Er zijn twee werkwoorden die ή- als augment krijgen:
- θέλω → ήθελα "willen"
- ξέρω → ήξερα "weten"
- Een aantal werkwoorden met een voorvoegsel krijgt een zogenaamd inwendig augment.
Tweede vervoeging actief[bewerken]
In deze vervoeging gebruiken we de uitgang -ούσ- en daarna de bovenstaande uitgangen van de verleden tijd. Er is geen verschil tussen groep A en groep B:
| Imperfectum | Vertaling | |
|---|---|---|
| 1ste pers. Enk. | μιλούσα | ik sprak |
| 2de pers. Enk. | μιλούσες | jij sprak |
| 3de pers. Enk. | μιλούσε | hij/zij/het sprak |
| 1ste pers. Mv. | μιλούσαμε | wij spraken |
| 2de pers. Mv. | μιλούσατε | jullie spraken |
| 3de pers. Mv. | μιλούσα / -ανε | zij spraken |
Tweede vervoeging mediopassief[bewerken]
De werkwoorden van de tweede vervoeging krijgen volgende uitgangen:
| 2de vervoeging, groep A | 2de vervoeging, groep B | |
|---|---|---|
| 1ste pers. Enk. | -ιόμουν | -ούμουν |
| 2de pers. Enk. | -ιόσουν | -ούσουν |
| 3de pers. Enk. | -ιόταν | -ούνταν |
| 1ste pers. Mv. | -ιόμαστε | -ούμαστε |
| 2de pers. Mv. | -ιόσαστε | -ούσαστε |
| 3de pers. Mv. | -ιόνταν | -ούνταν |
We vinden dus:
| groep A | Vertaling | groep B | Vertaling | |
|---|---|---|---|---|
| 1ste pers. Enk. | μιλιόμουν | ik werd aangesproken | μισούμουν | ik werd gehaat |
| 2de pers. Enk. | μιλιόσουν | jij werd aangesproken | μισούσουν | jij werd gehaat |
| 3de pers. Enk. | μιλιόταν | hij/zij/het werd aangesproken | μισούνταν | hij/zij/het werd gehaat |
| 1ste pers. Mv. | μιλιόμαστε | wij werden aangesproken | μισούμαστε | wij werden gehaat |
| 2de pers. Mv. | μιλιόσαστε | jullie werden aangesproken | μισούσαστε | jullie werden gehaat |
| 3de pers. Mv. | μιλιόνταν | zij werden aangesproken | μισούνταν | zij werden gehaat |
Op de pagina over de tegenwoordige tijd werd er vermeld dat er nog twee groepen uitgangen bestaan voor het medio-passief in de tweede vervoeging: de deponente werkwoorden op -άμαι en op -ώμαι. De werkwoorden op -άμαι worden in deze tijd als werkwoorden van groep A vervoegd:
| Uitgang -άμαι | Vertaling | |
|---|---|---|
| 1ste pers. Enk. | θυμόμουν | ik herinnerde mij |
| 2de pers. Enk. | θυμόσουν | jij herinnerde je |
| 3de pers. Enk. | θυμόταν | hij/zij/het herinnerde zich |
| 1ste pers. Mv. | θυμόμαστε | wij herinnerden ons |
| 2de pers. Mv. | θυμόσαστε | jullie herinnerden je |
| 3de pers. Mv. | θυμόνταν | zij herinnerden zich |
De werkwoorden op -ώμαι hebben enkel een derde persoon:
| Uitgang -άμαι | Vertaling | |
|---|---|---|
| 3de pers. Enk. | καταχράτο | hij/zij/het zwendelde |
| 3de pers. Mv. | καταχρώντο | zij zwendelden |
De toekomende tijd van de eerste stam (ο μέλλοντας 1)[bewerken]
De vorming van deze tijd is zeer eenvoudig het is de tegenwoordige tijd voorafgegaan door het partikel θα. Dit geldt voor alle werkwoorden van alle vervoegingen en ook voor de onregelmatige werkwoorden.
| Actief | Vertaling | Medio-passief | Vertaling | |
|---|---|---|---|---|
| 1ste pers. Enk. | θα πληρώνω | ik zal betalen | θα πληρώνομαι | ik zal betaald worden |
| 2de pers. Enk. | θα πληρώνεις | jij zult betalen | θα πληρώνεσαι | jij zult betaald worden |
| 3de pers. Enk. | θα πληρώνει | hij/zij/het zal betalen | θα πληρώνεται | hij/zij/het zal betaald worden |
| 1ste pers. Mv. | θα πληρώνουμε | wij zullen betalen | θα πληρωνόμαστε | wij zullen betaald worden |
| 2de pers. Mv. | θα πληρώνετε | jullie zullen betalen | θα πληρώνεστε | jullie zullen betaald worden |
| 3de pers. Mv. | θα πληρώνουν | zij zullen betalen | θα πληρώνονται | zij zullen betaald worden |
Opmerking:
- Bij de eenlettergrepige werkwoorden ζω "leven" en δρω "afwerken" krijgt θα het accent telkens als de tegenwoordige tijd eenlettergrepig is (zie ook de pagina over fonologie):
- θά ζω, θά ζεις, θά ζει, θά ζουν.
- θά δρω, θά δρας, θά δρα, θά δρουν.
Het gebruik van deze tijd is analoog aan het gebruik van het imperfectum maar dan voor toekomstige handelingen:
- θα τρώμε κάθε μέρα έξω "we zullen elke dag buiten eten"
- κάποιος θα χτυπάει στην πόρτα... "er zal iemand op de deur kloppen..."
>> Nieuwgrieks >> Werkwoorden >> Onvoltooid aspect