Nieuwgrieks/Gebiedende wijs

De gebiedende wijs dient in het Grieks, net als in het Nederlands, om bevelen te geven. Er zijn echter twee omstandigheden waarbij het Grieks de gebiedende wijs door een aanvoegende wijs vervangt:

• Als er een negatief bevel moet gegeven worden:

μην καπνίζετε!   "rook niet!"

(In dit geval wordt het partikel να van de aanvoegende wijs zo goed als altijd weggelaten.)

• Als een bevel moet verzacht worden (de gebiedende wijs klinkt altijd hard):

γράψε αυτό!   "schrijf dat op!"

να γράψεις αυτό   "zou je dat eens kunnen opschrijven"

Meer informatie over het gebruik van persoonlijke voornaamwoorden in de gebiedende wijs vind je op de pagina over persoonlijke voornaamwoorden.

Het Grieks kent 3 verschillende gebiedende wijzen:

• de actieve gebiedende wijs van de eerste stam, kortweg gebiedende wijs 1.
• de actieve gebiedende wijs van de tweede stam, kortweg gebiedende wijs 2.
• de mediale gebiedende wijs.

Merk op:

• De mediale gebiedende wijs is de enige werkwoordsvorm in het Nieuwgrieks die altijd mediaal is. Er is dus geen passieve betekenis.
• De meervoudsvorm van de gebiedende wijs wordt zowel voor een bevel tegen meerdere personen als voor een bevel in de beleefdheidsvorm (bvb. "zegt u maar") gebruikt.

Gebiedende wijs 1

Deze variant van de gebiedende wijs wordt in volgende drie omstandigheden gebruikt:

• een algemeen gebod, dus een vaste regel of een wet:

αν είσαι άρρωστος, πίνε νερό!   "als je ziek bent, drink dan water!"

• een herhaald bevel, waarbij de spreker dus ongeduldig wordt:

μίλα!   "Spreek (nu eindelijk eens)!"

• een bevel om verder te gaan met iets:

γράφε!   "Schrijf maar verder!"

Ook indien een gebiende wijs door een aanvoegende wijs vervangen wordt, blijven we in deze drie omstandigheden een aanvoegende wijs van de eerste stam gebruiken:

• een algemeen verbod:

μην καπνίζετε στους σταθμούς!   "rook niet in de stations!"

• een herhaald verbod:

μη μιλάτε!   "Ga je nu eindelijk eens zwijgen!"

• een bevel om ergens mee op te houden:

μην κλαις!   "Hou op met huilen!"

We vormen deze gebiedende wijs verschillend in beide vervoegingen:

Eerste vervoeging

In deze vervoeging gebruiken we de uitgangen -ε in het enkelvoud en -ετε in het meervoud. Het accent plaatsen we indien mogelijk op de derde laatste lettergreep en als er geen derde laatste lettergreep is op de voorlaatste lettergreep (de eerste dus):

προσέχω   oppassen  —  στρίβω   afslaan

	Gebiedende wijs 1	Vertaling	Gebiedende wijs 1	Vertaling
Enkelvoud	πρόσεχε!	pas op!	στρίβε!	sla af!
Meervoud	προσέχετε!	past u op!	στρίβετε!	slaat u af!

In de eerste vervoeging zijn er vier onregelmatige werkwoorden:

τρέχω   →   τρέχα,   τρεχάτε   "lopen (rennen voor de Nederlanders)"

φεύγω   →   φεύγα,   φευγάτε   "weggaan"

ακούω   →   άκου / ακούγε,   ακούτε   "horen"

τρώω   →   τρώγε,   τρώγετε / τρώτε   "eten"

Tweede vervoeging

In deze vervoeging zijn de uitgangen -α en -άτε (-είτε in groep B). Het accent staat altijd op de voorlaatste lettergreep.

μιλάω   spreken  —  μισώ   haten

	Gebiedende wijs 1	Vertaling	Gebiedende wijs 1	Vertaling
Enkelvoud	μίλα!	spreek!	μίσα!	haat!
Meervoud	μιλάτε!	spreekt u!	μισείτε!	haat u!

Gebiedende wijs 2

Deze gebiedende wijs gebruiken we in alle gevallen waarin de gebiedende wijs 1 niet van toepassing is. Als deze gebiedende wijs door een aanvoegende wijs vervangen wordt, dan gebruiken we de aanvoegende wijs van de tweede stam.

De vorming is gelijk voor allebei de vervoegingen: de uitgangen zijn -ε en -τε, we voegen ze bij de tweede stam. In het enkelvoud plaatsen we het accent op de derde laatste lettergreep, als die er niet is dan op de voorlaatste lettergreep. In het meervoud staat het accent altijd op de voorlaatste lettergreep.

προσέχω   oppassen  —  στρίβω   afslaan  —  μιλάω   spreken

	Gebiedende wijs 2	Vertaling	Gebiedende wijs 2	Vertaling	Gebiedende wijs 2	Vertaling
Enkelvoud	πρόσεξε!	pas op!	στρίψε!	sla af!	μίλησε!	spreek!
Meervoud	προσέξτε!	past u op!	στρίψτε!	slaat u af!	μιλήστε!	spreekt u!

In de gebiedende wijs 2 zijn er veel meer onregelmatigheden, bovendien gaat het om dezelfde werkwoorden als die we op de pagina over onregelmatige werkwoorden bespreken.

Mediale gebiedende wijs

Deze gebiedende wijs is qua betekenis mediaal, daarom komt de betekenis in het Nederlands overeen met de gebiedende wijs van de wederkerige werkwoorden:

ντύσου!   "kleed je aan!"

Bij de vorming gebruiken we zowel de tweede als de derde stam. In het enkelvoud voegen we de uitgang -ου toe aan de tweede stam, in het meervoud de uitgang -είτε aan de derde stam. Het accent staat altijd op de voorlaatste lettergreep.

λύνω   losmaken  —  αγαπάω   houden van

	Gebiedende wijs 2	Vertaling	Gebiedende wijs 2	Vertaling
Enkelvoud	λύσου!	maak jezelf los!	αγαπήσου!	hou van jezelf!
Meervoud	λυθείτε!	maakt uzelf los!	αγαπηθείτε!	houdt van uzelf!

Deze gebiedende wijs heeft geen onregelmatige vormen (natuurlijk kunnen de tweede of derde stam onregelmatig zijn, maar eens je de tweede en derde stam kent, is de vorming regelmatig).

Mediale gebiedende wijs van de eerste stam

Sommige werkwoorden hebben ook een mediale gebiedende wijs die van de eerste stam gebruik maakt, maar zelfs bij die werkwoorden wordt deze vorm uiterst zelden gebruikt.

Je vormt deze door in het enkelvoud de uitgang -oυ te gebruiken met het accent op de voorlaatste lettergreep en -εστε in het meervoud met accent op de derde laatste lettergreep.

Dit geeft bijvoorbeeld:

ντύνω   →   ντύνου,   ντύνεστε   "zich aankleden"

---

>> Nieuwgrieks >> Werkwoorden >> Gebiedende wijs