Huishouden/Organisatie

Samenwerking (Washing Day van Thomas Liddall Armitage)

Om doelen te bereiken is ten minste enige mate van organisatie nodig: taken benoemen, taakverdeling, hoe en wanneer worden taken uitgevoerd, en dus een planning, het aloude: Wie, wat, hoe, wanneer. Het doel hier is een huishouden efficiënt te laten draaien. Vragen zijn hier: Wat is er nodig om een huishouden efficiënt te laten draaien? Welke middelen zijn er, hoe stem je beschikbare middelen, mensen en tijd zó op elkaar af dat de doelen worden bereikt? Dit zijn de vragen die hier worden behandeld. Hoe beter de onderlinge afstemming is, hoe minder ruzie er komt, hoe prettiger het leefklimaat is.

Doelen, taken en huishoudschema's

Doelen
Bedenk de doelen die uw huishouding vervult of gaat vervullen. Bespreek die met de andere huisgenoten (indien van toepassing). Maak er een lijstje van. Begin met een algemeen, breed doel. Daarin kan ook uw levensvisie tot uiting komen. Maak dit algemene doel concreet met deeldoelen. Voor voorbeelden: zie Economie.

Taken

Leid vervolgens hiervan taken af. Zorg ervoor dat alle deeldoelen daarbij aan bod komen. Hoe kunnen de doelen worden bereikt? Wat is daarvoor nodig? Welke activiteiten zorgen ervoor dat de doelen worden gehaald? Eén van de taken is toezicht houden op de uitvoering van het huishoudschema.
Maak een lange lijst met alle huishoudtaken die in een jaar gedaan moeten worden. Splits een taak als de onderdelen ervan niet per se tegelijk uitgevoerd hoeven te worden, zoals de ramen aan de voorkant en aan de achterkant wassen.

Taakverdeling

Bepaal in welke mate leden van de huishouding kunnen worden ingezet voor taken, rekening houdend met werk, school, huiswerk, sport, clubs, muziekles en andere vaste activiteiten. Laat iedereen genoeg vrije tijd overhouden voor leuke dingen en lummelen.
De volgende stap is om van elke taak te bepalen hoe vaak die moet worden uitgevoerd: dagelijks, wekelijks, maandelijks, jaarlijks of misschien iets ertussin. Hoe vaak een klus gedaan wordt, hangt af van de samenstelling van het huishouden, normen en waarden, en de beschikbare tijd. Voor een huishouden van een alleenstaande zonder huisdieren, die full-time buitenshuis werkt zal bijvoorbeeld minder vaak gestofzuigd hoeven te worden dan in een gezin met jonge kinderen die op de vloer spelen, en/of met honden, katten of andere huisdieren. Ook uw normen en waarden spelen een rol: voor de één is het voldoende als de ramen een keer per half jaar worden gezeemd, een ander wil altijd schone ramen hebben en zal kiezen voor elke twee weken, of iets ertussenin. Soms zullen dan prioriteiten gesteld en keuzes gemaakt moeten worden tussen frequentie (mate van schoon-zijn/hygiëne) en mogelijkheden; als er geld voor is, kan het inschakelen van een schoonmaker een oplossing voor dit dilemma zijn. Probeer niet perfectionistisch in het huishouden te zijn als u leukere dingen weet om te doen.
Bespreek de taken met de andere huisgenoten die oud genoeg zijn om een deel van taken op zich te nemen. Kleine kinderen kunnen bijvoorbeeld leren om hun speelgoed steeds op te ruimen, kinderen vanaf een jaar of zes kunnen de tafel dekken en afruimen, en als ze iets ouder zijn helpen met afwassen, hun eigen kamer schoonhouden en hun eigen bed verschonen.
Geef eventueel fancy namen aan taken, zoals "hoofd afvalbeheer" voor degene die wekelijks de prullenbakken leegt, de vuilniszakken wegbrengt en/of de kliko aan de weg zet, de tuin veegt en verantwoordelijk is voor het schoonhouden van alle afvalbakken.
Maak ook afspraken voor het geval taken niet lukken, qua tijd, qua vaardigheden of als iemand ziek is of met schoolreis gaat.
Leer alle huisgenoten hun eigen rommel op te ruimen, de badkamer opgeruimd achter te laten, vuile was direct in de wasmand te gooien, vuile kopjes en glazen naar de keuken te brengen, afval direct in de prullenbak of (juiste) vuilnisbak te gooien, lege flessen, boeken, kranten, tijdschriften en mobiele telefoons elk op een vaste plaats te zetten/leggen, etc.
Voorbeelden van taken en hun frequentie:
- Huishouden in hokjes en klik op "Huishouden uitleg" en vervolgens op "Plannen huishouden"
- Huishoudschema van Francescakookt.nl
- Huishoudschema van Leukegeit.nl
- Als je verder op internet zoekt, vind je ook digitale huishoudschema's en apps om het je gemakkelijker te maken, al of niet tegen betaling.
Alternatieven voor een taakverdeling: Al naar gelang de financiële armslag en naarmate u leukere dingen weet te doen: besteed onderdelen uit, aan machines (vaatwasser, naaimachine), dienstverleners (schoonmaker/huishoudster, ramenlapper, strijkservices, kleermaker (voor verstelwerk), klusjesman, tuinman (m/v), persoonlijk assistent, boodschappenbezorger, afhaal- of bezorgmaaltijden) en abonnementen. Let op: ook delegeren kost tijd en inspanning: dienstverlener(s) naar uw zin vinden, contracten afsluiten, instructies geven, controleren of het werk naar uw zin wordt gedaan, goede band opbouwen en houden met de leverancier/dienstverlener, waaronder vertrouwen hebben in de kennis en vaardigheden omtrent de klussen. Machines hebben onderhoud nodig.

Planningen en huishoudschema's
Vervolgens worden alle taken, de taakverdeling en de uitvoerdenden in schema's geplaatst. Het moet voor alle betrokkenen duidelijk zijn wie wat doet en wanneer.

Groepeer de taken per periode (dagelijks, wekelijks, etc.) in overzichten (tabellen). De taken komen per periode onder elkaar te staan, achter elke taak komen de namen te staan. Dus er komt een tabel per dag, per week, per maand en per jaar (en eventueel per twee maanden, drie maanden en halfjaar, het gaat er om waar u voor gekozen heeft). Achter de taken en namen komen lege vakjes waarin steeds de datum kan worden vermeld waarop een taak is afgerond. Leg deze schema's op een centrale plek met een pen erbij.

Je kunt de taken digitaal bijhouden (bijvoorbeeld via een app) of op papier printen/kopiëren (al dan niet handgeschreven of met behulp van Word- of Excel-tabellen of equivalenten daarvan).

Voorbeeld weekschema:

Dagelijkse en wekelijkse planningen

Ten slotte is het handig om overzichten/samenvattingen per uitvoerende te hebben, zodat iedereen weet wat er van hem/haar verwacht wordt. Dat is om te beginnen per persoon een lange lijst met taken, met onderverdelingen naar periodes (dagelijks, wekelijks, etc.). Sommige mensen zullen daar genoeg aan hebben. Voor anderen is het overzichtelijker om voor elke week een samenvatting te hebben. Op zo'n persoonlijke weekplanning komen ook een kwart van de maandtaken voor die persoon voor die maand te staan en 1/52e van zijn/haar jaartaken.

De dagelijkse planning is afhankelijk van de bezigheden die voor die dag gepland staan. Iemand die hele dagen buitenshuis werkt zal al blij zijn als de maaltijden goed verzorgd zijn en de keuken 's avonds opgeruimd is. Op dagen dat men meer thuis is, kan men ook meer in huis doen. Een planning voor een thuisdag kan er qua huishouden als volgt uitzien:

Bed(den) afhalen, kamers luchten (NB met de verwarming in die kamers uit!). Maak de wasbak snel schoon (later in de week krijgt hij een grote poetsbeurt) en haal een vaatdoek over de wc-brillen.
Was in de wasmachine doen (als er genoeg vuile was is; in een druk gezin zal er dagelijks gewassen worden, in een eenpersoonshuishouden hooguit enkele keren per week) en laten draaien.
Ontbijt klaarmaken, lunchpakket(ten) maken (indien van toepassing) en na afloop de ontbijtboel opruimen.
Misschien boodschappen doen, een of meer huishoudklussen uit de weekplanning doen, de was uit de wasmachine halen en laten drogen.
Lunch klaarmaken en na afloop weer opruimen.
Een of meer klussen uit de weekplanning doen, en de was afhalen (of uit de droger halen) en opbergen.
Warme maaltijd verzorgen en na afloop weer opruimen. Haal een (natte/vochtige) vaatdoek over het aanrecht en fornuis (het is overigens niet verboden om dat meerdere keren per dag te doen).
Elke dag ten minste eenmaal afwassen of de vuile vaat in de afwasmachine zetten, die laten draaien als hij vol is, de vaat opbergen als die gewassen en gedroogd is.
Plan op een thuisdag ook altijd enkele persoonlijke/leuke activiteiten, zoals rusttijden (elke keer als u er aan toe bent maar minimaal een kwartier per dagdeel en een lunchpauze van ten minste een half uur, kopje koffie of thee, even op de bank met uw favoriete tijdschrift en schaam u ook niet voor een middagdutje), sporten, buitenrecreatie (wandelen, fietsen, met de kinderen buiten spelen), hobby's, naar de bibliotheek, in de tuin luieren, samen spelletjes doen.
Plan gerichte tijden in waarop u met uw mobiele telefoon aan de slag bent, zodat u niet de hele dag door de neiging hebt om er op te kijken.

Voor sommigen werkt het goed om een bepaald ritme, een dagelijkse routine te krijgen, bijvoorbeeld elke avond de afwasmachine of de wasmachine aanzetten en de volgende morgen die weer uitruimen.
Ook kan het goed werken om dagelijks op een vast tijdstip (bijvoorbeeld een half uurtje na het avondeten) met elkaar de taken uit te voeren en er iets gezamenlijks van te maken.

De wekelijkse planning bevat taken die elke week gedaan moeten worden, een kwart deel van de maandelijkse taken en 1/52e van de jaartaken. Op een wekelijkse planning staan ook:

Maak (gezamenlijk) een weekmenu, zie Weekmenu in dit Wikibook, en maak aan de hand daarvan een boodschappenlijst zoals daar is aangegeven.
Plan één of twee dagen waarop de boodschappen worden gedaan. Houd daarbij rekening met marktdagen en openingstijden van winkels. Ga vroeg, dan is het rustiger in winkels, heeft men de meeste keus in versproducten en kan men op zijn gemak winkelen, zonder lange rijen bij de kassa's.

Als het niet lukt

Als het tijdelijk of permanent niet lukt om planningen en schema's binnen de tijd uit te voeren:

Stel prioriteiten. Doe wat hoge prioriteit heeft en schuif andere taken door naar later.
Stel uw normen en ambities naar beneden bij: verlaag de frequentie van taken die minder vaak uitgevoerd kunnen worden en/of voer ze minder goed uit (een zesje is soms ook genoeg).
Schakel hulp in, bijvoorbeeld van huisgenoten, of van betaalde schoonmakers (als u zich dat kunt veroorloven).
Overweeg een cursus of doe-boek over Time management.

Evaluatie

Evalueer eenmaal per jaar: hoe ging het, zijn de doelen gehaald, welke niet en waar lag dat aan, zijn de doelen zelf nog OK of moeten ze worden aangepast, passen de taken nog bij de doelen, welke taken kunnen vervallen, welke moeten erbij komen of worden aangepast (qua inhoud, frequentie, manier van uitvoering en personen die ze uitvoeren = taakroulatie), hoe ging de uitvoering van de taken (wat ging er goed en wat kan beter), kunnen we aanstaand jaar rekenen op dezelfde mensen (zijn kleine kinderen inmiddels zo groot geworden dat ze kunnen meedraaien, gaat er iemand het huis uit), moet de verdeling van de taken worden aangepast (meer/andere taken, minder taken in een eindexamenjaar, wat na het eindexamen kan worden gecompenseerd als er een lange zomervakantie aanbreekt), moet het schema worden aangepast?

Een goed tijdstip voor zo'n evaluatie is in de zomervakantie, op een dag dat alle leden van de huishouding thuis zijn en er een relaxte sfeer heerst, maar niet vlak voor het einde van de schoolvakantie. Na de zomervakantie breekt er voor kinderen een nieuw (school)jaar aan, en zo kunnen ze alvast wennen aan een nieuwe planning en eventueel op hun gemak worden ingewijd in nieuwe taken (dat kan door één van de ouders of een ouder broertje of zusje die het afgelopen jaar die taak heeft uitgevoerd).

Kondig een evaluatie vantevoren aan zodat alle gespreksdeelnemers er goed over kunnen nadenken en hun wensen kunnen formuleren.

Door kinderen op een vanzelfsprekende manier mee te laten draaien in een huishouden, leren ze zelf de fijne kneepjes van het vak, kunnen de ouders worden ontlast en kan het hen een gevoel geven iets samen te doen, deel van het gezin uit te maken en nodig te zijn. Trap niet in de val dat ze voor elk karweitje moeten worden gecompenseerd/betaald. Ze wonen in een fijn huis, hebben een eigen kamer/plekje, worden gevoed, krijgen kleren (of kleedgeld), mogen mee op vakantie, krijgen zakgeld, etc. Meehelpen in een huishouden hoort er gewoon bij, ook als vriendjes/vriendinnetjes dat niet hoeven te doen. Zeker als beide ouders werken, zal er financieel ook iets meer kunnen, waarvan de kinderen meeprofiteren. Daar moet van hun kant ook iets tegenover staan. U kunt natuurlijk wel van de evaluatie-bijeenkomst iets feestelijks maken, met taart of iets anders lekkers, daarna uit eten gaan of een bonus bij het zakgeld, wat u passend vindt voor de inzet die ze het afgelopen jaar getoond hebben.