Huishouden/Juridische zaken

Vrouwe Justitia op het Stadhuis van Haarlem

Disclaimers Dit hoofdstuk is met zorg samengesteld, op basis van gezaghebbende bronnen en inzichten van de schrijvers. Maar de schrijvers zijn geen juristen. Daarom geldt een voorbehoud: De schrijvers en de Wikimedia-organisatie zijn op geen enkele manier verantwoordelijk of aansprakelijk voor schade die is ontstaan door het toepassen van onderstaande suggesties. Dit hoofdstuk is gebaseerd op Nederlands en EU-recht. Voor België, Suriname en de andere landen binnen het Koninkrijk der Nederlanden kunnen andere wetten en regels gelden.

Dit hoofdstuk gaat over rechten èn plichten van consumenten, huurders en buren. Met als beperking dat het alleen over huis, huishouden en tuin gaat.

Vrijwel dagelijks hebben we te maken met juridische aspecten van het leven, of doen we dingen waaruit juridische consequenties kunnen voortvloeien, zonder dat we daar elke keer bij stil staan. Boodschappen doen, deelnemen aan het verkeer, bankzaken, vakanties boeken, belastingaangifte doen, abonnementen aangaan, verzekeringen afsluiten, een huurcontract ondertekenen, een boom in de tuin planten, met de buren afspraken maken over de gezamenlijke schutting, en nog veel meer.

In het algemeen gaat er veel goed zonder dat daar een rechter of andere jurist aan te pas hoeft te komen. Veel mensen kunnen ook wel een behoorlijke inschatting maken van hun rechten tegenover bijvoorbeeld verkopers, mede dankzij TV-programma's over consumentenrecht. Maar er gaat ook nog wel eens iets mis. Daarom worden hier enkele juridische aspecten besproken waar consumenten, huurders en buren mee te maken kunnen krijgen.

Consumentenrecht

Consumentenrecht omvat alle regelgeving ter bescherming van de consument tegenover een professionele partij, zoals een winkel, webshop, financiële dienstverlener, klusbedrijf, aannemer, uitgever of ander bedrijf. Let op: consumentenrecht geldt dus niet als je tweedehands spullen van een particulier koopt!

In het algemeen: laat u niet verleiden/overhalen door verkopers om iets te kopen; zij weten in de regel goed op uw gevoel in te spelen. Kopen is iets wat u uiteindelijk met uw hoofd moet doen, niet met uw gevoel: uw gevoel kan richting geven, uw verstand moet daarna altijd nog even checken of het OK is.

Verplichtingen van consumenten

In het algemeen moet een consument vooraf onderzoek doen en bij een koop aan de betalingsverplichting(en) voldoen.

Prijsvergelijking is de eigen verantwoordelijkheid. Als u na uw aankoop nog een andere aanbieder vindt waar hetzelfde product aanmerkelijk goedkoper is, is dat pech gehad. U heeft geen poot om op te staan als u bij uw eigen winkelier verhaal gaat halen, eigen schuld dikke bult. Vooral bij grote aankopen, zoals een wasmachine of een boormachine, is het daarom zaak zelf grondig onderzoek te doen naar prijzen bij verschillende winkels, vóórdat u een bestelling plaatst (in een fysieke winkel of een webwinkel).
Etiketten op producten lezen.
Keurmerken: onderzoek wat ze betekenen en wat er precies is gekeurd. Iedereen kan wel een logo met een leuke naam verzinnen die lijken alsof het tezamen een keurmerk is. Daarom hoeft het nog niet zo te zijn.
De betrouwbaarheid van leveranciers onderzoeken, zoals webwinkels en tweede-hands websites. Ook op sites als Marktplaats kunnen oplichters actief zijn. Zoek op internet naar onafhankelijke reviews.
Lees de leveringsvoorwaarden (de kleine lettertjes) vóórdat u een bestelling doet.
Een koop is gesloten als u dat mondeling of schriftelijk hebt afgesproken, bijvoorbeeld door het bevestigen van een online bestelling, af te rekenen aan de kassa in een winkel, handtekeningen van beide partijen te zetten onder een koop- of leveringsovereenkomst of een telefonische afspraak te hebben gemaakt met een klusjesman. Daarna kunt u er in principe niet meer onderuit (tenzij de verkoper coulant is of er sprake is van colportage, zie hieronder). Leg daarom naast de prijs en specificaties ook de levertijd altijd schriftelijk vast, zeker als dat belangrijk is (bijvoorbeeld voor een trouwjurk).
Lees voordat u een handtekening zet, altijd de tekst waarvoor u tekent. Achteraf is die tekst altijd geldend, ook al denkt u dat er iets anders is afgesproken. Als u iets niet begrijpt: schaam u niet en vraag het, al moet de hele tekst zin voor zin worden doorgenomen. Zorg dat ook de punten die u belangrijk vindt in zo'n overeenkomst er in staan, zoals de levertijd, de aflevering (in de gang of op bijvoorbeeld de zolder).
De contractvoorwaarden nakomen, zoals op tijd betalen.
Als consumenten van garantie gebruik willen maken, moeten ze zich aan de gebruiksaanwijzing houden, het product niet verkeerd gebruiken en andere voorwaarden van de leverancier naleven.

Rechten van consumenten

Recht op een deugdelijk product of dienst, zoals u mocht verwachten te krijgen.
Er bestaat in het algemeen geen recht op ruilen, retourneren, annuleren of geld terug, tenzij (1) het product via colportage is gekocht, d.w.z. dat een product online, telefonisch, aan de deur of tijdens verkoopdemonstraties is gekocht, èn (2) u binnen twee weken na aankoop aangeeft dat u wilt ruilen/retourneren. Zorg in dergelijke gevallen dat u altijd contactgegevens van de verkoper heeft. Een product dat in een winkel is gekocht, mag alleen worden geruild of er kan dan alleen geld terug worden verwacht als dat bij de koop is afgesproken of als dat duidelijk in de winkel staat aangegeven. NB "Ruilen" is niet hetzelfde als "geld terug krijgen": het kan zijn dat een winkelier in bijzondere gevallen wel bereid is te ruilen (bijvoorbeeld als het om een ondeugdelijk product blijkt te gaan), maar niet het geld terug wil geven, en daartoe heeft hij in het algemeen het recht ook toe. Annulering is alleen mogelijk als dat vantevoren is afgesproken of in de leveringsvoorwaarden staat. Bij annulering (van bijvoorbeeld een reis) kunnen annuleringskosten in rekening gebracht worden, ook als u er een goede reden voor heeft. Meer informatie:
- Spijt van uw aankoop door Consumentenbond
- Colportage van Rijksoverheid.
U hebt wettelijke garantie zolang u mag verwachten dat uw product meegaat, ook als de leverancier of producent een kortere garantietermijn biedt. Meer informatie: Garantierechten door Consuwijzer.

De hamvraag is: hoe haal je je recht, waar kun je terecht?

Probeer er mondeling met de leverancier uit te komen. Als dat niet lukt:
Dien schriftelijk een klacht in bij de leverancier met een brief, eventueel aangetekend. Geef de leverancier een redelijke termijn om de klacht op te lossen. Als de klacht niet binnen de termijn wordt opgelost:
Zoek contact met een geschillencommissie.

Verplichtingen van leveranciers

De verkoper of leverancier is verplicht om een product of dienst te leveren die deugdelijk is en de bepalingen in een contract/overeenkomst of leveringsvoorwaarden na te leven.

Overige waarschuwingen

Bij vooruit betalen bestaat bijna altijd het risico van faillissement van de leverancier. Als dat gebeurt, bent u in de regel uw geld kwijt. Probeer dus altijd te voorkomen dat u vooruit moet betalen. Als het toch niet anders kan, probeer dan garanties te krijgen dat u het product toch geleverd krijgt als de leverancier faillier gaat. Daarvoor bestaan enkele garantiefondsen, zoals voor reizen, bouwen en keukens. Kijk of de leverancier bij zo'n garantiefonds is aangesloten.
Maak het risico op malversatie/oplichting zo klein mogelijk. Als een voorstel (zoals de prijs voor een product) te mooi is om waar te zijn, dan is het in de regel ook te mooi om waar te zijn. Zoek op internet naar ervaringen met dit product, de website of leverancier en als u niets vindt, wees dan extra wantrouwend.
Ruilen of geld terug krijgen mag niet altijd, zie hierboven bij Rechten van consumenten.
Diensten, zoals reparaties, ramen wassen en tuin opknappen, in de werkplaats of aan huis: maak goede afspraken over prijs en werkzaamheden en leg die (gedetailleerd) schriftelijk vast, ook als er spoed bij is, zoals bij een verstopte afvoer (bij zoekresultaten verschijnen loodgieters die achteraf hoge prijzen vragen vaak bovenaan, wees daar alert op, zie Een goede loodgieter vinden via Consumentenbond. Vraag een schriftelijke offerte voor grote klussen, maar let op: die zijn vaak beperkt geldig dus reageer op tijd; let ook op deskundigheid, raadpleeg reviews.
- Voor het inschakelen van een schoonmaker, klusjesman of andere dienstverlener geldt hetzelfde: maak goede afspraken, zodat iedereen weet waar hij/zij aan toe is. Dit voorkomt onenigheid later en bevordert in het algemeen een prettige samenwerking.
Honden, katten en andere huisdieren: dierenbezitters zijn te allen tijde verantwoordelijk voor hun huisdieren, en dus ook aansprakelijk als die dieren schade aanrichten, fietsers ten val brengen, mensen of andere dieren aanvallen, bijten, etc. Zie o.a. Burgerlijk wetboek en Aansprakelijkheid hondenbeten.
Het kopen van een huis is in de regel een complex en stressvol traject, met veel juridische angels en voetklemmen. Voor een overzicht zie bijvoorbeeld de websites van:
- Eigen Huis, een belangenbehartiger van huiseigenaren
- Rijksoverheid
- NVM, website van makelaars (tussenpersonen tussen verkopers en kopers van huizen)
Huiseigenaren hebben meer verplichtingen dan huurders, waaronder groot onderhoud, afsluiten van een opstalverzekering, betalen van het eigenaarsdeel van de gemeentelijke Onroerendezaakbelasting en zorgen voor een energielabel. Daartegenover staat dat zij ook meer rechten hebben: ze kunnen zonder een huisbaas te raadplegen hun huis verbouwen en hoeven het niet in dezelfde staat weer op te leveren als toen zij het betrokken. NB Bij het verbouwen van een huis kunnen wel gemeentelijke verordeningen van kracht zijn.

Meer onderwerpen uit het consumentenrecht en meer informatie

Justitia
Zoek op website Consumentenbond

Huurrecht

Huurrecht betreft huurovereenkomsten, in de breedste zin des woord: niet alleen woningen, kamers en bedrijfspanden, maar bijvoorbeeld ook parkeersplaatsen, vervoermiddelen, wasmachines, telefoonapparatuur en energiemeters. In dit hoofdstuk beperken we ons tot de huur van woningen. Huur is dan een overeenkomst waarbij een verhuurder een woning ter beschikking stelt aan een huurder en die huurder zich verbindt tot een tegenprestatie (in het algemeen: de afgesproken huur op tijd betalen, de woning en buitenruimte netjes houden en geen overlast veroorzaken).

Huurovereenkomst

In een huurovereenkomst staan de namen van de huurder en verhuurder vermeld, het adres van de huurwoning, de soort huur die geldt (zoals: zelfstandig of onzelfstandig, bepaalde doelgroep), de ingangsdatum en termijn van de huur (een bepaalde tijd of onbepaalde tijd), de voorwaarden (zoals de huurprijs en eventuele bijkomende kosten zoals servicekosten), bepalingen over jaarlijkse huurverhoging en welke voorzieningen inbegrepen zijn. Ook kan een waarborgsom worden gevraagd en een boetebepaling van kracht zijn (als bijvoorbeeld de huurder de woning na aflooop van de huur niet oplevert conform de afspraken ). Lees een huurovereenkomst zorgvuldig door voordat u tekent. Vraag wat u niet begrijpt of niet begrijpt van de consequenties van een regel kunnen zijn. Schaam u daarvoor niet! Het gaat vaak om juridische taal die voor gewone stervelingen moeilijk te begrijpen kan zijn. Een huurovereenkomst is een belangrijk document waar u rechten aan kunt ontlenen. Bewaar het daarom zorgvuldig.

Zie Modellen vn ROZ] voor een model van een huurovereenkomst voor een woning, dat aan de wettelijke vereisten voldoet.

Verplichtingen van de verhuurder en huurder

Zowel de verhuurder als de huurder hebben verplichtingen. Zie Huurrecht (Nederland) in Wikipedia voor meer informatie.
Voor de wettelijke taakverdeling tussen een huurder en verhuurder omtrent onderhoud van de woning: zie Overzicht kostenverdeling huurwoning van de Rijksoverheid (Nederlands recht).
Let op onderhuur: Een huurder mag niet zomaar een kamer of de hele woning tijdelijk of permanent onderverhuren, zie daarvoor de huurovereenkomst. Als er niets over in het huurcontract staat, is het toegestaan.

Huurbescherming

Huurders van woonruimte genieten een bepaalde mate van bescherming tegen opzegging van de huur en exhorbitante huurverhogingen. Zie Huur van woonruimte in Wikipedia voor meer informatie.

Meer informatie

Juridisch loket met vragen en antwoorden
Justitia, o.a. gronden voor opzegging van de huur en diverse tips
Huurrecht (Nederland) in Wikipedia

Burenrecht

Het burenrecht regelt de bevoegdheden en verplichtingen van bewoners van naburige erven ("buren"). Buren mogen elkaar geen zodanige hinder toebrengen dat die onrechtmatig is. Het gaat daarbij in ieder geval om geluidsoverlast, trillingen, stank, rook, het onthouden van licht of lucht, of het ontnemen van steun, en om het inrichten van de tuin: bomen moeten minstens 2 meter vanaf de erfgrens worden geplant en heesters en heggen minimaal 50 centimeter (tenzij gemeentelijke verordeningen kortere afstanden toestaan). Ook pesten, treiteren en intimidatie leveren onrechtmatige overlast op.

In het algemeen geldt dat buren het één-en-ander van elkaar te dulden hebben, maar niet zoveel dat het onleefbaar wordt. Iedereen begrijpt dat bij een verhuizing het nodige aan timmeren, boren en ander lawaai noodzakelijk is. Maar niet dat dat ook 's avonds laat of zelfs 's nachts moet gebeuren, dan is sprake van burenoverlast. Zo nu en dan een feestje is acceptabel, zeker als dat ook vantevoren is aangekondigd. Maar niet als zo'n feestje na middernacht op dezelfde geluidssterkte doorgaat of elke week wordt gehouden. Het is logisch dat de hond van de buren af ten toe blaft. Maar één of zelfs meerdere honden gedurende langere tijd alleen thuis laten die daar niet tegen kunnen en de hele tijd door blijven blaffen, is onrechtmatig. Dat een buur overdag maximaal 1 uur een muziekinstrument bespeelt, zal geaccepteerd moeten worden, hooguit kunnen afspraken worden gemaakt over de tijden waarop wordt geoefend. Barbecueën is leuk, maar probeer rookoverlast voor buren te voorkomen. Een vuurtje in de open haard of een vuurkorf is gezellig, maar helemaal niet leuk voor een buur met astma of andere luchtwegziekte. In sommige gemeenten is het zelfs verboden om hout te stoken als de weercondities zodanig zijn dat er dan overlast wordt ervaren (bijvoorbeeld bij windstil weer).

Probeer op goede voet te (blijven) staan met de buren. Probeer zelf zo min mogelijk overlast te veroorzaken. Maak kennis, nodig ze een keer uit op de koffie, maak een praatje als jullie elkaar tegenkomen en vooral: bespreek problemen op een rustige manier. Probeer samen een oplossing te vinden waarin beide partijen zich zullen kunnen vinden.

Meer informatie:

Wonen en buren van Juridisch Loket met o.a. een stappenplan voor als er problemen zijn
Burenrecht van Justitia
Geluidsoverlast door Strooming met concrete normen voor geluidsoverlast: tijden waarop geluid wel en niet geaccepteerd worden, en de bijbehorende geluidsterktes
Wat te doen bij burenoverlast van Rijksoverheid

Gemeentelijke verordeningen

Inwoners kunnen te maken hebben met gemeentelijke verordeningen. Deze regelen van alles om de leefbaarheid in de gemeente te bevorderen en waarborgen. Ze kunnen onder andere gaan over:

Bomen planten of kappen, schuttingen bouwen en andere zaken die de tuin en erfafscheiding als onderwerp hebben.
Parkeren.
Afval scheiden en afvoeren.
Burengerucht en stille uren.
Sneeuw ruimen op het troittoir voor het huis en het pad naar het huis.
Verbouwingen, hiervoor kan een omgevingsvergunning, voorheen: bouwvergunning) nodig zijn.
Het bouwen van een huis of bijgebouw: kijk of het betreffende bestemmingsplan het toelaat om een stuk grond te bebouwen. Daarnaast is een omgevingsvergunning verplicht.
Het uitoefenen van beroep of bedrijf aan huis. In het algmeen zal het zijn toegestaan om thuis te werken als het om kantoorwerk of vergelijkbaar rustig werk gaat. Maar het zal niet zonder meer zijn toegestaan als het thuiswerk extra verkeer, parkeerproblemen of lawaai met zich meebrengt, zoals een kapsalon, notariskantoor, prostitutie of timmerbedrijf.
Als de samenstelling van het huishouden verandert (door bijvoorbeeld geboorte, sterfte, kind dat uit huis gaat, verhuizing) moet dat bij de gemeente worden aangegeven, zodat dat in het bevolkingsregister kan worden opgenomen.

Zie de website van een gemeente voor welke verordeningen en andere regels er gelden en in welke gevallen een omgevingsvergunning moet worden aangevraagd.

Meer informatie

Juridisch loket stichting voor eerstelijns juridisch advies aan burgers in Nederland, gefinancierd door het Ministerie van Justitie en Veiligheid
Consuwijzer van de ACM (Autoriteit Consument en Markt in Nederland) biedt praktisch advies voor consumenten
Justitia, o.a. over Nederlands consumentenrecht, huurrecht en burenrecht
Diverse Nederlandse tv-programma's