De Kleine Trekkersgids/De noodsituaties

Hoofdstuk 5 - De noodsituaties

Het is belangrijk bij een noodsituatie rustig te blijven en oplettend te handelen. Denk van te voren na over de mogelijke problemen en over wat je zou doen en praat hier over met je reisgenoten.

Aangifte

Als je dan toch je spullen kwijt bent, doe dan meteen aangifte bij de politie. Dit in de eerste plaats vanwege de reisverzekering en soms vanwege de kans dat de dader nog gepakt kan worden (ga daar echter niet van uit). Je moet kunnen bewijzen wie je bent en waar je vandaan komt. Dit kun je doen met een kopie van je paspoort. Je kunt een scan (en die van je reisgenoten) in het postvak van je emailaccount bewaren en een kopie meenemen, maar bewaar er ook een voor de zekerheid thuis bij familie of vrienden, zodat zij die eventueel kunnen opsturen of faxen. Heb je geen geld of paspoort meer, dan kun je met de politieverklaring van aangifte naar de ambassade of consulaat voor een nieuw reisdocument en voor hulp. Zij zorgen dat je weer een nieuw reisdocument krijgt en nemen contact met je familie op zodat je weer naar huis kan komen. Als je het paspoort kwijt bent, maar je bent al thuis, doe dan alsnog aangifte bij de politie.

Alarmnummer bellen (Europa: 112)

Wees er op bedacht dat hulpverleningsdiensten soms alleen in een eigen taal praten en jou niet (snel) begrijpen. Probeer desnoods met behulp van een woordenboek of tolk de juiste informatie door te geven.

Vermeld bij het alarmeren:
1. Welke hulpdienst je wilt hebben
2. Waar je de hulpdienst wilt hebben (stad, straat, plek)
3. Hoeveel slachtoffers er zijn
4. Wat de slachtoffers (mogelijk) mankeren
5. Wat er gebeurd is
6. Blijf aan de lijn (luister of hulp onderweg is)
7. Blijf bij het slachtoffer

Berovingen

Als je gaat wandelen, alleen of met je reispartner, let dan op wat je doet. Wees alert op wat er om je heen gebeurt en waar je naar toe loopt. Niet alle donkere steegjes zijn gevaarlijk, maar er bestaan buurten waar je beter niet kunt rondlopen. Mocht je daar dan toch komen, doe dat dan zonder dure merkkleding of sieraden. Doe net alsof je de weg wel kent en reageer niet op vragen maar loop zo snel mogelijk weer naar een veiligere buurt.

Zorg altijd dat jij en je spullen er waardeloos uitzien. Neem bijvoorbeeld geen grote bedragen in je portemonnee mee en betaal in de winkel als het kan alleen met kleine contanten. Voor grote bedragen pak je een bankpas of reischeque. Een dure camera of mobiele telefoon zijn gewilde objecten, vooral in arme landen, net als i-pods of dure zonnebrillen. Laat deze spullen daarom het liefst thuis of hou ze bij je, stop ze ook niet in je rugzak want dan beschadigen ze sneller of dan wordt je rugzak gejat. Laat je spullen nooit ergens onbeheerd liggen, zelfs niet als je in de buurt bent.

De mooie oplossingen als tasjes onder je kleren of geld in de voering van je riem, kennen de meeste rovers ook wel, maar is nog steeds de beste manier om je geld te bewaren. Het is vooral belangrijk creatief te blijven en je geld niet onder je matras te stoppen. Wees verstandig door je geld en credit cards te verdelen over verschillende plekjes. Een mogelijkheid is bijvoorbeeld om een nep-portemonnee te dragen. Je stopt hier slechts één pasje en wat lokaal geld in. De rest stop je in een andere buidel, geldriem, onderbroek of voering van je hemd. Niets in je schoenen stoppen want die willen ze soms ook hebben. Wees extra alert op je bagage als je op een (druk) station bent en staat te wachten, maar ook als je in- of uitstapt. Als je bijvoorbeeld in een bus zit, met je rugzak onder of bovenop de bus, let dan op wat er gebeurd tijdens het in en uitstappen van passagiers en tijdens een rustpauze. Het beste is om altijd de rugtas (en je handbagage met waardevolle spullen) zo veel mogelijk bij je te houden of op een plek waar je hem in de gaten kunt houden. Je kunt de rugzak met een ketting of net ergens aan vastmaken en op slot doen. Maar sloten kunnen ook uitnodigend werken.

Blikseminslag

Bij onweer treedt vaak bliksem op, blijf dan niet in een open veld, aan het strand, of op een boot staan of zitten. Loop niet rond met een wandelstok of paraplu (metaal), ga niet (ook niet in een tent of voertuig) onder een boom, onder een voertuig, naast een rotswand of hoge mast zitten en ga zeker niet in water staan. Zoek een droge schuilplaats in een huis, auto, grot of een kuil. Schakel alle elektronische apparaten, zoals een mobiele telefoon, uit. Doe dit voor de zekerheid ook binnenshuis. Als je in een tent zit, blijf dan in het midden op een droge mat en blijf van de stokken af.

Bloedingen

Grote en diepe wonden kunnen gevaarlijk zijn. Zorg altijd dat het bloeden enigszins ophoud door er een schone doek of verband op de drukken. Bij een slagaderlijke bloeding (bloed ‘pompt’ uit de wond) moet je de slagader op een plek tussen het hart en de wond dichtdrukken of afbinden, op een harde ondergrond zoals een bot (bijvoorbeeld op de lies, sleutelbeen of bovenarm). Reageer snel want het bloedverlies kan groot zijn. Bij open botbreuken niet drukken maar wel afdekken. Neem meteen contact op met een arts of bel het alarmnummer.

Brand

Als je op een camping of in een hotelkamer slaapt zul je niet zo snel aan brand (willen) denken. Toch kan er door kortsluiting of onvoorzichtigheid brand ontstaan. Elke zomer branden er weer complete bossen en velden af door menselijk toedoen. Afgezien van de onvoorstelbare paniek, (dierlijke) slachtoffers en waterverspilling is het niet plezierig om schuldig te zijn aan dit leed. Een weggemikte sigaret of leeggekiepte asbak, een gasbrandertje die omvalt, een kaars, de vonken van een kampvuurtje of een (vergroot)glas of bril op sterkte kunnen brand veroorzaken. In veel streken is het daarom absoluut verboden om een vuur te maken of te veroorzaken.

Zorg altijd eerst dat mens en dier veilig is en bekommer je niet meteen om je spullen. Pak een (vochtige) wollen deken en probeer de vlammen te doven door de vlammen te verstikken. Vuur heeft zuurstof nodig of te branden, veel zand helpt ook hiertegen. Water heeft alleen in hele grote hoeveelheden effect, bij een wortelbrand bijvoorbeeld is dat de enige manier om te doven. In alle gevallen waarschuw je natuurlijk zo snel mogelijk de brandweer. Bij een bosbrand kun je beter iedereen evacueren, om slachtoffers te vermijden en hulpdiensten niet voor de voeten te lopen. Rook en hitte kunnen dodelijk zijn, dus blijf zo veel mogelijk uit de rook. Als een brand bergopwaarts gaat, gaat het sneller dan bergafwaarts. Een grote brede greppel kan een brand enigszins doen tegen houden, afhankelijk van de wind en de hoogte van de bomen. Probeer niet door een brandend bos of veld te rijden of lopen, maar vlucht er altijd van weg. Neem meteen contact op met de brandweer.

Brandwonden

Koel brandwonden altijd met koud (of lauw) rustig stromend en schoon water, minimaal gedurende tien minuten. Gescheurde blaren voorzichtig afdekken met steriel gaas. Geen brandzalf gebruiken, dat komt later. Neem meteen contact op met een arts.

Breuken

Eigenlijk vallen kneuzingen, uit de schouderkom raken en het verzwikken van de enkel of pols hier ook onder. Afhankelijk van de mate van pijn, het opzwellen van de wond, de breuk van het bot en de plaats waar men zich bevindt, moet men handelen. Als het ledemaat wel bewogen kan worden, maar pijn doet en opzwelt, dan is het een kneuzing of ontwrichting. Niet laten bewegen en niet belasten. Als het ledemaat niet bewogen kan worden, dan is het een breuk. Vooral niet bewegen of belasten. Laat de arm ondersteunen (of vasthouden) met de vrije hand of met een driedoek. Bij beenbreuken moet het hele been ondersteund worden, door het te spalken. Ga niet zelf dokter spelen tenzij je zeker bent van hoe het moet. Indien het niet juist gebeurt kunnen zenuwen bekneld raken. Het slachtoffer moet zo veel mogelijk rust houden en in de schaduw blijven. Neem meteen contact op met een arts.

Constipatie

Op reis gebeurt het wel eens dat het door de omstandigheden niet mogelijk is om naar het toilet te gaan. En als men dan eindelijk eens rustig kan zitten dan staat er meestal weer iemand op de deur te kloppen. Om verstopping van de darm (constipatie) te vermijden is vezelrijke voeding en voldoende drinken erg belangrijk. Eet voldoende fruit (bananen bijvoorbeeld) en neem regelmatig voldoende beweging. Als je toch last krijgt, neem dan enkele lepels olijfolie. Neem anders contact op met een arts.

Controle

Vraag regelmatig aan jezelf of je reisgenoot of er ziektesymptomen zijn, ook zoiets als slapeloosheid of misselijkheid. Eet voldoende (let daarbij op vezels, vitaminen, zout, vet en suikers) en zorg dat je genoeg bij je hebt tijdens een wandeling. Drink elke dag voldoende water. Meet een regelmatige hartslag en ademhaling (niet te snel en niet te langzaam) en neem voldoende rust om het lichaam te laten herstellen van inspanningen.

Diarree

Veel reizigers krijgen na enkele dagen last van diarree, meestal door een bacterie of een virus, zoals buikgriep (gastro-enteritis), soms door een darmparasiet of door iets anders. Ook al gaan de meeste klachten binnen enkele dagen vanzelf over, het is heel vervelend. Neem altijd een rol wc-papier en eventueel een onderdrukkend middel mee, maar lees altijd eerst de bijsluiter voor gebruik.

Het gevaar op diarree zit in besmet water, ijs(blokjes), rauw vlees of vis. Als je diarree krijgt moet je voldoende blijven eten en veel water drinken (vooral na de ontlasting) zodat je om de drie uur moet plassen. Zorg er voor dat je niet uitdroogt bij veel vochtverlies, dit kan door het water te mengen met een O.R.S.-middel (Oral Rehydration Solution). Mocht er bloed of slijm in de ontlasting zitten of koorts optreden, dan moet je snel een dokter raadplegen.

Gevaarlijke dieren

Bij alle serieuze beten of steken moet je onthouden hoe het beest of plant eruit zag en opschrijven wanneer en hoe laat dit gebeurd is. Indien er binnen een paar uur verlamming of heftige pijnen optreed dan is vlug handelen noodzakelijk. Neem meteen contact op met een arts. Een dokter weet meestal aan een goede omschrijving wat voor antistof er nodig is om een vergiftiging te doen stoppen en gelukkig zijn de meeste vergiftigingen te behandelen, indien dit snel gebeurt. Er zijn natuurlijk een heleboel dieren en planten die gevaarlijk kunnen zijn voor mensen. Het beste kun je voor je de reis gaat maken, in een gids of op internet, informatie zoeken over de soorten die in het gebied voorkomen.

De meeste dieren zijn het gevaarlijkst voor de mens indien hun territorium of nest wordt verstoord. Dit kan bijvoorbeeld een gat in de grond, tussen bladeren, rotsen of achter de bast van een boom zijn. Als je aangevallen wordt, bedenk dan wat je doet, al is dat in een panieksituatie erg lastig. De meeste dieren vallen juist aan als je beweegt, wegrent of indien je hen in de ogen aankijkt. Zwaaien met een stok of slaan is meestal ook niet erg verstandig. Loop of kruip heel rustig en langzaam weg, in het ergste geval moet je stil wachten tot het beest zijn belangstelling voor jou verloren heeft.

De meest voorkomende beten gebeuren in zee, door aanraking met kwallen. Soms gaan de klachten snel over en soms duren deze twee weken. Ga niet wrijven over de huid, gebruik (warm) zeewater of azijn om het schoon te maken en neem een pijnstiller. Als je in een zee-egel stapt, verwijder dan meteen de stekels, de pijn blijft ook enkele dagen.

Geslachtziekten

Het is altijd mogelijk dat er tijdens de reis een liefdesverhouding kan ontstaan. Condoomgebruik kan zwangerschap, geslachtsziekten en HIV-besmetting voorkomen. Maar het is zelfs dan mogelijk om een geslachtsziekte op te lopen. Dat mensen een seksueel overdraagbare aandoeningen krijgen gebeurd relatief veel, maar er wordt vaak niet over gepraat. Het hoeft ook niet veel pijn te doen, een beetje jeuk of branderig gevoel wordt niet snel opgemerkt. Maar een relatie kan kort duren, de gevolgen kunnen nog lang duren. Neem bij pijn of vermoedens daarom meteen contact op met een arts.

Grotten

In grotten is het helemaal niet leuk om te verdwalen, vooral als je afhankelijk bent van de levensduur van de batterijen van je zaklamp of van het aanwezige zuurstofgehalte. Het is daarom raadzaam om alleen onder professionele begeleiding een grot in te kruipen. Je moet in elk geval voldoende warm zijn aangekleed, beschermmiddelen en ervaring hebben. Ga dus niet zonder dat anderen het weten ergens in of naartoe en bedenk altijd of het veilig genoeg is.

Heimwee

Het verlangen naar huis te gaan kan iedereen, jong en oud, overkomen. Het gevoel kan heftige emoties losmaken, eetlustgebrek en slapeloosheid veroorzaken en het ‘vakantiegevoel’ behoorlijk in de weg staan. Heimwee is niet vreemd, maar wel vervelend, met name voor diegene die er last van heeft. Respecteer daarom diens gevoelens, praat erover en zorg voor afleiding. In het uiterste geval kun je er voor kiezen terug naar huis te gaan. Stress verergert vaak heimwee. Meestal komt het in de eerste dagen waarin je moet wennen aan de vreemde omgeving en aan andere mensen. Maar ook als je lang van huis bent weggebleven. Bepaalde gewoonten (zoals televisie kijken) en regelmaat kunnen gemist worden, het is wellicht mogelijk deze ook op reis te houden. Een andere optie is om contact op te zoeken met het thuisfront, maar dit kan het gevoel ook juist versterken. Je kunt ook een andere plek of andere bezigheden zoeken.

Kiespijn

Het is natuurlijk niet leuk, maar kies of tandpijn is helaas een van de nare dingen die je kunt hebben tijdens de reis. Vooral als je gaat klimmen en op grote hoogten komt kunnen vullingen loslaten. Maar een tand of kroon kan ook afbreken door een steentje in het eten of door een val. Een wortelontsteking kan zich ook voordoen. Het is vooral belangrijk de mond schoon te houden, dit kan door te spoelen met schoon lauw water. Kruidnagel verdooft de pijn enigszins. Roken is absoluut onverstandig. Wat je nodig hebt bij een ontsteking is antibiotica en snel een tandarts. Die is niet altijd in de buurt of zo hygiënisch en modern uitgerust als in ons land. Er daarom ook een EHBO-set met noodvullingen en steriele naalden en dergelijke verkrijgbaar.

Koorts

Een normale lichaamstemperatuur kan variëren per persoon, klimaat, tijd van de dag en inspanning die verricht wordt. Het is dus belangrijk de temperatuur enkele malen per dag te meten om een goed beeld te krijgen of de temperatuur abnormaal verandert, bij voorkeur misschien wel ’s ochtends voordat je opstaat. Bij een lichaamstemperatuur van 35 tot 37,9 graden Celsius hoeft je niet al te bezorgd te zijn. Indien de temperatuur nog meer toeneemt dan kan het gevaarlijk worden, bij 40,5 graad moet men direct ingrijpen en het slachtoffer afkoelen door schaduw en water. Hoge koorts kan gepaard gaan met ijlen, het slachtoffer heeft dan weinig realiteitsgevoel. Een koorts door een infectieziekte kan plots toenemen en weer verdwijnen, soms zelf met enkele dagen of een week ertussen. Indien je dus vermoedens hebt, kan je het beste direct de lichaamstemperatuur meten. Neem bij een hoge koorts meteen contact op met een arts, maar ook als een lichte koorts meerdere dagen duurt.

Kramp

Meestal hebben mensen na een lange inspannende wandeling last van kramp en/of spierpijn. Dit kan in de benen zijn maar ook in de rug. Meestal overschatten we onze conditie en dit kan hele pijnlijke gevolgen hebben. Het kan ook aan de schoenen liggen, zeker als het vaak voorkomt kun je misschien afvragen of steunzolen wellicht nodig zijn. Meestal gaat kramp vanzelf weer over, neem meerdere malen voldoende pauze en maak de spieren los door te schudden en te masseren. Doe eventueel rekoefeningen maar forceer het niet. Begin rustig met wandelen en neem eerst een vlak terrein. Smeer eventueel (ook ’s avonds voor het slapen gaan) de spieren in met een massagezalf. Spierkramp kan ook door uitdroging komen. Drink daarom altijd veel water, ook tijdens de wandeling. Mocht de kramp toch aanhouden dan is het misschien een gevolg van een infectieziekte. Neem bij ernstige pijn voor de zekerheid contact op met een arts.

Longontsteking

Een longontsteking kan op verschillende wijzen veroorzaakt worden, bijvoorbeeld door legionellabesmetting. Dit gebeurt dan door bacteriën die voornamelijk in handwarm leidingwater leven. Het komt overal wel eens voor, soms in hotels of op campings maar soms ook door de waternevel van stadsfonteinen. Besmetting is te voorkomen door voor gebruik de douche even door te laten lopen met heet water en goed te ventileren. Een longontsteking kent vele symptomen, die bij jongeren anders kunnen zijn dan bij ouderen. Hoesten, koorts, oorpijn, buikpijn, hoofdpijn, zweten, kortademigheid, verminderde eetlust, vermoeidheid, blauw kleuren van de lippen, vingers of voeten zijn mogelijk. Behandeling met antibiotica is bij een longontsteking noodzakelijk, neem daarom meteen contact op met een arts.

MRSA

Dit is een bacterie die resistent voor antibiotica en daardoor zeer moeilijk te bestrijden is. Besmetting met Meticilline Resistente Staphylococcus Aureus is vooral gevaarlijk voor mensen met een verminderde weerstand. Deze bacterie komt ook voor in ziekenhuizen, het is daarom belangrijk dat je aan de eigen huisarts of ziekenhuis meldt dat je in een kliniek bent behandeld.

Nieuwsberichten

Wees altijd alert op actuele nieuws- en weerberichten, eventueel via de wereldomroep, internet, de kranten of neem regelmatig contact op met je familie of vrienden. Zij kunnen jou ook eventueel waarschuwen of helpen, maar dan moeten ze wel weten waar je bent. Neem contact op met de Nederlandse ambassade of consulaat, zij kunnen je informatie verschaffen en bijstaan in kosten en bemiddeling. Zijn deze landvertegenwoordigers niet te vinden dan kun je ook naar een Honorair consul. Deze hebben minder bevoegdheden maar kunnen voor een noodpaspoort zorgen. In een enkel geval is geen van drie landvertegenwoordigingen te vinden, je kunt je dan wenden tot een ander Europese landsvertegenwoordiging.

Ongeval

Deze informatie is belangrijk voor iedereen om te kunnen handelen indien er zich een ongeval voordoet. Lees het zorgvuldig door en bedenk dat in de meeste gevallen snelheid en inzicht een leven kan redden. Als iemand gewond is, laat die persoon dan (indien mogelijk) liggen. Maak de hals en borst (en rug) vrij van het slachtoffer, zorg dat de neus en mondholte vrij zijn en controleer met de vingers of er niets in de mond zit zoals een los kunstgebit of bloed(braaksel). Maak ook de heupgordel (van de rugzak) of broekriem los. Verwijder (indien mogelijk) bandjes of horloge aan het gewonde ledemaat (en de rugzak van de rug), niet trekkend maar indien niet anders mogelijk met een schaar of een mes. Leg een been in gebogen stand, een arm gestrekt, draai voorzichtig het slachtoffer op de zij en leg het hoofd op de gestrekte arm (stabiele zijligging) of op een jas of trui, en plaats de andere arm eventueel achter de rug.

Roep meteen hulp in door middel van het alarmnummer of door voorbijgangers aan te spreken om hulp te halen. Laat het slachtoffer niet alleen, tenzij deze volledig bij kennis is en het niet anders kan. Zorg dat het slachtoffer bij een arts komt en vertel wat er gebeurd is. Indien je niet mee kunt, zorg dan dat je weet waar de gewonde(n) naar toe gebracht worden. Zorg dat het slachtoffer niet verkleumd of uitdroogt, en maak kleine wonden goed schoon met lauw water en desinfecteer deze met jodium of alcohol (dat voorkomt bloedvergiftiging). Schaafwonden hoef je alleen schoon te maken en af te dekken. Of jouw hulp toereikend genoeg is of niet, zoek altijd een professionele hulpverlener op om de wonden nogmaals te laten onderzoeken.

Ontmoetingsplek

Spreek met elkaar een ontmoetingsplek (en eventueel een tijd) af. Bespreek ook wie blijft wachten en wie gaat zoeken. Anders loop je steeds heen en weer tussen de ontmoetingsplek en de plaats waar je elkaar kwijt bent geraakt. Ga ervan uit dat degene die voorop liep altijd terugkomt en degene die achteraan liep blijft wachten (op de plek waar je elkaar kwijtraakte). Raak nooit in paniek, maar zoek hulp als alle andere mogelijkheden op zijn. Ga naar een plaatselijk politiebureau of een dokterspost ter plekke, zij worden meestal als eerste gewaarschuwd als er iemand vermist wordt.

Oogontsteking

Irritatie van het oog kan door verschillende oorzaken (bijvoorbeeld zout, zand of chloor) een ontsteking worden. Bij fel zonlicht is het verstandig een UV-beschermende zonnebril of een hoed te dragen. Je kunt je oog spoelen met water, lensvloeistof of koude kamillethee. Neem voor de zekerheid contact op met een arts.

Oorontsteking

Een van de meest voorkomende infectie bij kinderen, maar ook wel bij volwassenen wordt in de volksmond zwemmersoor genoemd. Dit is buitenoorontsteking, wat ontstaat als er water in de gehoorgang achterblijft. De pijn wordt erger als je zachtjes aan de oorschelp trekt: er ontstaat een rode schilferige uitslag op het oor en soms komt er pus uit de gehoorgang. Gedeeltelijke doofheid is ook mogelijk. Dit is te behandelen met antibiotica en dus is een doktersadvies noodzakelijk. Om dit te voorkomen moet men altijd te vervuild zwemwater mijden, goed de oren droog maken na het zwemmen (leeg laten lopen) en geen wattenstaafjes gebruiken. Zwem eventueel met oordopjes in, vooral als er een harde wind blaast.

Pijnlijke voeten

Gebruik voor wandelingen stevige schoenen (met veters) met daarin goede inlegzolen. Vervang de inlegzolen als de veerkracht eruit is en blijf niet te lang rondlopen met schoenen die een afgesleten zool hebben. Als je erg veel last hebt van de voeten of de enkels dan is het verstandig om contact op te nemen met een arts.

Blaren kun je eigenlijk beter voorkomen dan genezen. Om te beginnen kun je (ruim) van tevoren je schoenen inlopen door korte wandelingen te maken, hierdoor train je meteen je voeten en benen enige afstanden af te leggen. Overdrijf dit niet, maar geef je voeten altijd op tijd voldoende rust om te herstellen. Knip je teennagels regelmatig kort en recht af, dit voorkomt ingegroeide teennagels en slijtage aan de sokken. Gebruik goede wandelsokken, waarin je voeten niet te warm worden, en gebruik bij hele lange afstanden een wandelstok. Trek bij elke pauze de schoenen en de sokken uit zodat je voeten, sokken en schoenen kunnen drogen en luchten. Was na elke wandeling je voeten met koud water en zonder zeep.

Als je toch pijnlijke blaren hebt, kun je kiezen om deze door te prikken. Was je voeten eerst en ontsmet de blaarhuid. Neem een steriele naald of een blarenprikker en prik in de zijkant van de blaar. Prik alleen door de bovenhuid, niet door de onderliggende huid, anders gaat de blaar bloeden. Druk het blaarvocht met een schone zakdoek uit de blaar. Ga niet lopen peuteren en haal niet het vel weg want dat vergroot de kans op infecties. Gebruik geen gewone pleisters maar neem bijvoorbeeld blarenpleisters of plak de blaar dakpansgewijs af met pleisterband of sporttape.

Preventie

Er zijn veel ziekten in de wereld en die komen zowel in welvarende als arme gebieden voor. Infectieziekten kunnen door verschillende oorzaken opgelopen worden. Als reiziger sta je soms sneller bloot aan besmetting, een zwakke weerstand door moeheid, temperatuurverschillen en ander voedsel leidt al gauw tot ziekte. Hygiëne is belangrijk, vooral de handen raken tijdens het reizen verschillende bronnen van infectie aan, zoals kranen, handvaten en deurknoppen. Je begeeft je vaker dan normaal in openbare gebouwen, toiletten en voertuigen, waar veel mensen zich in een (meestal) warme omgeving bevinden en zweten, hoesten, niezen en dergelijke. Was je handen regelmatig met water en zeep, of als dat er niet is met een alcoholdoekje of koud as van een vuurplaats. Ziekten worden heus niet alleen door muggen verspreid, al is dat wel een van de gevaren waarvoor het meest gewaarschuwd wordt. Lees daarom goed de informatie over de kans op infectieziekten en volg de vaccinatie-adviezen op. Slaap altijd onder een gesloten klamboe, ook als je een even dutje doet tijdens de middag. Lig je in een tent, doe dan altijd de binnentent dicht! Ook al is het benauwd of ben je even een boodschap doen. Vermijd contact met levende of pas gestorven dieren, stadsfonteinen, warme campingdouches en mensen met een besmettelijke virus. De symptomen zijn vaak moeilijk te onderscheiden. Ga daarom altijd zo snel mogelijk naar een arts en laat hem voor de zekerheid jou op verschillende ziekten testen, doe dit ook als je al weer enige tijd (tot acht weken) thuis bent en plotseling ziek wordt.

Voorkomen is altijd beter dan genezen, er zijn verschillende gevaarlijke dieren waarvoor je moet oppassen. Trek kleren aan die de armen en benen bedekken en wandel met dichte schoenen. Doe de sokken over de broekspijpen als je door dichte begroeiing loopt. Gebruik een insectenwerend middel op onbedekte lichaamsdelen. Kom niet te dicht bij een (wild) dier of nest, vermijd altijd vuilnishopen, rottend fruit en stilstaand of langzaam stromend water. Controleer de schoenen en de slaapzak voordat je erin stapt. Slaap onder een geïmpregneerde klamboe (zonder gaten) en stop de randen onder het matras. Doe je tent altijd dicht als je weggaat en slaap in een dichte tent. Gebruik een hor voor ramen en deuren, zorg voor tocht in huis. Kijk altijd eerst goed voordat je iets doet, zoals een steen of boomstronk (op)pakken of ergens gaan zwemmen, klimmen, zitten of liggen.

Reanimatie

Als mensen bewusteloos raken, door een hartstilstand of door bloedverlies, en alle lichaamsfuncties uitvallen dan is reanimatie het laatste redmiddel. Dit moet altijd deskundig gebeuren en het is daarom aan te raden een EHBO-cursus te volgen, want (herhaalde) oefening is wel vereist!

Mond-op-mondbeademing is een methode, maak de luchtwegen vrij en blaas krachtig in de mond van het slachtoffer terwijl je de neus dicht houdt. Kijk tijdens het blazen of de borst rijst. Herhaal snel zes keer, daarna met een snelheid van zo’n 15 keer per minuut totdat de ademhaling weer herstelt, controleer de hartslag, dit kan in de nek of (lastiger) aan de pols. Bij baby’s is dit anders, zo’n 20 keer per minuut, en om de twee ademhalingen de hartslag controleren.

Hartmassage is ook een optie, maar hangt ook sterk af van de ligging en de verwondingen van het slachtoffer. Zorg voor een stevige ondergrond. Let ook goed op de plaatsing van je eigen handen en houding! Druk niet op de (zwaardvormig) borstbeen van de patiënt, dit kan inwendige bloeding veroorzaken. Spreid de armen van het slachtoffer. Kniel zo dicht mogelijk bij de patiënt en zorg dat je schouders boven je handen zitten. Druk regelmatig en soepel (maar stevig) de borstkas in (4 cm) zo’n 15 keer richting de wervelkolom. Doe dit met een snelheid van ongeveer 80 keer per minuut, ofwel meer dan eens per seconde. Wissel af met mond-op-mondbeademing. Bij kinderen is de druk en de snelheid anders. Ongeveer 100 keer per minuut en 3 cm indrukken. Doe dit zo’n vijf keer voor één longinhalatie. Neem meteen contact op met een arts of bel het alarmnummer.

Reisziekte

Na of tijdens de reis kun je behoorlijk ziek worden. Dat hangt natuurlijk af van de wijze waarop je jouw bestemming bereiken wilt, maar over het algemeen komt dit door de beweging van het lichaam en de verstoring van het evenwichtsorgaan. Je kunt dit op verschillende manieren proberen te vermijden. Als je bijvoorbeeld in een vliegtuig stapt, zet dan het horloge op de tijd van het bestemmingsgebied, neem een lichte maaltijd en drink genoeg. Vermijd cafeïne en alcohol tijdens de vlucht en ga op tijd eten en slapen als je gearriveerd bent. Ga je met de auto(bus), ga dan zo zitten dat je naar buiten kunt kijken, ga niet lezen. Vraag de chauffeur beleefd rustiger te rijden, vooral in de bochten, met gas geven en remmen. Vraag op tijd een korte pauze te houden en ga dan naar buiten, vraag anders of er een raam open mag voor frisse lucht. Als je op de boot zit, ga dan op het dek zitten (met redelijk weer) en niet binnen. Probeer altijd voor de reis aanvangt voldoende te eten, te drinken, je behoefte te doen en beweging te nemen. Als dit allemaal niet helpt, kun je ook een preventief werkend medicijn tegen reisziekte nemen.

Sirene

Als er een alarmsignaal afgaat, dan kan dat natuurlijk een test zijn. Het kan ook een serieuze waarschuwing zijn. Als er in jouw buurt een noodsituatie is, dan is dit meestal al snel duidelijk. Maar als je ergens anders bent kan het nogal verwarrend zijn. Een sirene of andere waarschuwingssignalen hebben altijd betrekking op een directe dreiging. Veel voorkomend is het gevaar van giftige stoffen die bij een brand in de lucht komen, plotseling stijgend water (of Tsunami) of aardbevingen. Zorg dat je bij elkaar blijft en niet in paniek raakt. Ga naar buiten bij een aardbeving of brand en blijf ver uit de buurt van (hoge) gebouwen, rotsen en de zee. Zoek hoger gelegen plaatsen op bij een stormwaarschuwing en zoek (stevig) onderdak. Blijf niet buiten indien het een giftige gaswolk of militair geweld is, zoek een schuilplaats en sluit deuren en ramen. Vermijd altijd liften, metro’s en dergelijke want de stroomvoorziening zou uit kunnen vallen. Loop altijd met een massa mee maar zorg dat je niet onder de voet wordt gelopen. Probeer informatie te krijgen wat het gevaar precies inhoud en blijf op je schuilplaats tot het alarmsignaal stopt .

Stress

Een van de dingen die je op vakantie toch wel wilt vermijden is stress. Dit kan optreden tijdens de eerste dagen van de reis, bijvoorbeeld snel geïrriteerd zijn of lijden aan slapeloosheid. Een onregelmatig leefritme, cafeïne en alcohol zijn onder andere een stimulans voor stress. Zorg voor een koele, donkere slaapplaats. Maak een wandeling na het avondeten en – als je het lekker vindt – een kopje warme melk met honing. Ook kruidenthee zoals kamille, valeriaan of melisse werken goed. Neem ook overdag de tijd om eens goed uit te rusten en tot je zelf te komen.

Symptoomtabellen

Symptomen van een ziekte herkennen is handig. Het slachtoffer is meestal niet meteen aanspreekbaar of weet zelf ook niet wat er aan de hand is. Er zijn vele mogelijkheden, als er iets gebeurd dan treden er symptomen op die erg op elkaar lijken. Daarom is het altijd verstandig om zo snel mogelijk een dokter te raadplegen, bijvoorbeeld omdat een bloedtest meer zekerheid kan geven. Indien er sprake is van een acuut probleem, aarzel niet en bel meteen het alarmnummer.

Het volgende overzicht geeft misschien iets meer duidelijkheid over de mogelijke oorzaak van de ziekteverschijnselen dat het slachtoffer heeft.

• Astma - Heftige ademnood, hyperventilatie.
  

• Bergziekte - Hoofdpijn, hyperventilatie, slapeloosheid, braken, coma.
  

• Beroerte - Lijkt soms op epilepsie, soms gedeeltelijke blindheid of verlamming.
  

• Buikgriep - Ernstige buikklachten, koorts, zware diarree en braken.
  

• Epilepsie (grote aanval) - Op de grond vallen en heftig schudden en bewegen, blauw aanlopen (ademnood), tot 15 minuten buiten bewustzijn raken. Slachtoffer kan in de tong bijten.
  

• Epilepsie (kleine aanval) - Een lang moment afwezig zijn, spierschokken of oogbewegingen, smakbewegingen of kauwen.
  

• Griep - Spierpijn, eetlust gebrek, niezen, zweten.
  

• Hartaanval - Zware pijn in borstkas soms uitstralend naar de kaak of schouder, vooral linker helft van het lichaam, zweten, bleekheid.
  

• Vergiftiging - Misselijkheid, braken, huiduitslag, benauwdheid, hartstoornissen en bewusteloosheid. Eventuele aanwezigheid van een beet- of steekwond.
  

• Zonnesteek of uitdroging - Ernstige pijn in het hoofd, duizelig, misselijkheid, verwardheid, flauwvallen.
  

Er zijn ook een heleboel soorten infectieziekten, in de volgende tabel staan (in het kort) de meest voorkomende ziekten die op reis opgelopen kunnen worden, met de bijbehorende mogelijke symptomen en oorzaken erbij vermeld.

Naam	Symptomen	Mogelijke oorzaak
Aviaire Influenza (Vogelgriep)	Griepverschijnselen, ooginfectie, longontsteking.	Kan overgedragen worden door (wilde) vogels.
Bilharzia	Infectie aan de longen, lever, milt, nier, blaas en darm.	Parasitaire wormziekte, deze leven in het water en kunnen de huid doordringen.
Buiktyfus	Buikpijn, hoge koorts, hoofdpijn.	Besmet vloeistof of water.
Chikungunya-virus	Koorts, hoofdpijn, buikpijn, pijn in gewrichten, bloedneus.	Overgebracht door de Tijgermug.
Cholera	Veroorzaakt uitdroging door diarree en braken.	Besmet vloeistof of water.
Dengue (Knokkelkoorts)	Koorts, huiduitslag, pijn in gewrichten en spieren.	Overgebracht door sommige soorten muggen.
Difterie (Kroep)	Hoesten, moeilijk ademen, huidaandoeningen zoals (bruin)rode plekken.	Infectie van de slijmklieren overgebracht door hoesten.
Gele koorts	Koorts, spierpijn, hoofdpijn, braken en mogelijk geelzucht.	Overgebracht door sommige soorten muggen.
Hepatitis	Koorts, misselijkheid, vermoeidheid en verlies van eetlust, mogelijk geelzucht.	Besmet chirurgisch staal, lichaamsvloeistof, bloed of water.
Herpes	Mogelijk koorts, waterpokken, gordelroos, koortslip, klierkoorts, infectie van lichaamdelen.	Overgebracht door (indirect) slijmvlies- of huidcontact.
Malaria	Koortsaanvallen, koude rillingen, braken.	Overgebracht door geïnfecteerde muggen.
Meningitis (Hersenvliesontsteking)	Mogelijk koorts, hoofdpijn, overgeven, koude handen en voeten, lusteloosheid, bleek.	Overgebracht door sommige soorten muggen en teken.
Poliomyelitis	Spierverlamming, keelpijn of last van de buik.	Overgebracht door ontlasting, hoesten of niezen.
Salmonellavergiftiging	Koorts, buikpijn, misselijkheid, soms longontsteking, bloedvergiftiging, nierfalen.	Besmet voedsel, eieren, vlees en rauwe groenten en fruit.
SARS (Acute ademhalingsziekte)	Koorts, spierpijn, hoofdpijn, keelpijn, droge hoest, kortademigheid.	Overgebracht via de adem, vermoedelijk ook via ontlasting, huidcontact, besmet water, voedsel.
Sepsis (Bloedvergiftiging)	Bloeddrukdaling, koorts, snelle hartslag, snelle ademhaling, verward, koude rillingen.	Infectie van een orgaansysteem of een wond.
Tetanus	Heftige spierverkramping, kan dodelijk zijn.	Overgebracht via de adem, vermoedelijk ook via ontlasting, huidcontact, besmet water, voedsel.
West-Nijlvirus	Hersenvliesontsteking, koorts en misselijkheid.	Komt voor bij (wilde) vogels, wordt door geïnfecteerde muggen verspreid.

Teken

Teken zijn een plaag aan het worden in het steeds warmere Europa, maar komen ook elders voor, vooral door de besmetting van deze beestjes met de bacterie Borrelia burgdoferi. Lyme-borreliose is in West-Europa de bekendste ziekte, maar je hebt in andere landen ook tekenencefalitis, Fièvre boutonneuse, terugkerende koorts en Rocky Mountain Spotted Fever.

Teken kunnen niet vliegen, maar wel heel snel lopen. Bij voorkeur zitten ze in hoog vochtig gras, soms in bomen, maar ook wel in lage struiken. Ze laten zich vallen indien ze trillingen voelen. Of ze kruipen naar de warme plekjes, zoals de enkels. Houd daarom benen en voeten bedekt tijdens wandelingen, en ga op een kleedje zitten of liggen tijdens een rust of maaltijd. Controleer ’s avonds en ’s morgen het lichaam op tekenbeten. Vooral de hoofdhuid, de oksels, de enkels en de liesstreek. Een beet voel je niet altijd meteen, behalve als ze op een gevoelige plek zitten. Gebruik nooit alcohol of andere middelen om ze te verwijderen.

Wees altijd alert en verwijder hen zo snel mogelijk en altijd voorzichtig met een tekentang. Dit doe je door hen over het lichaam bij de gedraaide bek te pakken (het punt dat in de huid vast zit) en enkele keren anti-klokwaarts (linksom dus) te draaien. Als je gaat trekken of dit niet op juiste wijze doet, dan ‘graaft’ de teek zich nog dieper in de huid. Ontsmet de wond altijd met alcohol. Maak na verwijderen de beestjes dood (met vuur) anders blijven ze rondlopen. Vergeet niet dat teken ook op (huis)dieren gaan zitten en de ziekte ook op hen kunnen overdragen. Als er later een (grote) ronde rode vlek ontstaat die niet verdwijnt binnen een week of twee, en je voelt je moe of je krijgt koorts en spierpijn (griepsymptomen) dan ben je zeer waarschijnlijk geïnfecteerd. Een arts kan dit pas na zes weken vaststellen (schrijf dus op wanneer je gebeten bent) door de Elisa-test, maar deze test geeft geen honderd procent zekerheid. Als je geen antibioticakuur krijgt dan kan het een chronische ziekte worden met verlamming tot gevolg.

Uitdrogen

Bij extreme hitte, diarree of overgeven kan het lichaam uitdrogen door een te groot verlies aan water en zouten. Vooral baby’s, kinderen en ouderen lopen dit risico. Maar het gebeurt ook bij actieve mensen. Het is daarom van belang om op de warmste perioden (tussen twaalf en drie uur ’s middags) in de schaduw te blijven. Veel drinken (bij voorkeur water of thee) en zo min mogelijk inspanning verrichten als het erg warm is. Ga je met een huisdier op reis, zorg dan voor voldoende vers water en schaduw. Laat een huisdier of kind nooit alleen achter in een auto met gesloten ramen, dit kan dodelijk zijn. Mocht het toch gebeuren dat iemand uitdrogingsverschijnselen toont, neem dan meteen contact op met een arts.

Je kunt O.R.S.-oplossing gebruiken indien er uitdroging optreedt, als je deze zoutoplossing niet bij de hand hebt kun je ook 8 klontjes suiker met 1 theelepel zout in 1 liter water oplossen (deze hoeveelheid geldt voor volwassenen) en drinken. Drink minstens een halve liter water per uur zolang de uitdroging aanhoudt. Geef kinderen geen melk, dan houdt de diarree langer aan.

Verdrinken

Het gebeurt helaas nog steeds vaak dat mensen verdrinken. Zelfs de meest geoefende zwemmers willen zichzelf of de onderliggende stromingen wel eens verkeerd inschatten. In een kanaal of rivier kunnen diepe stromingen voorkomen waar je als zwemmer in gezogen wordt, zodat het niet meer mogelijk is om naar boven te komen. Geraakt worden door een speedboot of surfbord ligt ook in de mogelijkheden. Wat ook vaak gebeurd is dat (vaak jonge) personen te vlug rennen, springen, uitglijden of hun hoofd stoten tegen de rand van het zwembad of een steen in het water. Een ander gevaar is de koude watertemperatuur die de spieren doen verstijven of de stroming die mensen te ver doen afdrijven. Onthoudt dat als u naar dat eiland in de verte wilt zwemmen. Houd toezicht op spelende kinderen en wees altijd voorzichtig.

Verdwalen

Veel mensen verdwalen in een onbekende omgeving. Dit kan altijd en iedereen overkomen. Sommige mensen zijn goed voorbereid met een GPS, kaart of kompas, anderen (met name kinderen) niet. Het is belangrijk te weten hoe je moet handelen als je verdwaalt. Om te beginnen moet je niet in paniek raken, maar rustig overdenken welke route je hebt gevolgd en wat de herkenningspunten waren tijdens de reis. Dit kan een rivier zijn, of een straat maar ook de zon. Het geografische beeld van de streek die je in gedachten hebt is dan erg belangrijk. Zorg dat je op de plek blijft waar je elkaar bent kwijtgeraakt, dat voorkomt lang en onnodig zoekwerk, totdat het echt niet anders kan. Neem dan een zeer belangrijke beslissing: ga je terug naar het vertrekpunt of ga je verder naar het einddoel. Kies de dichtstbijzijnde of het makkelijkst bereikbare doel. Als je dan weggaat, zorg dan dat je een duidelijk teken achterlaat (een pijl van steen of hout) in welke richting je gelopen bent. Probeer in een rechte lijn te lopen, dus als je afslaat naar rechts dan zul je links-links-rechts weer moeten afslaan om op dezelfde looplijn terecht te komen. Indien je naar het zuiden wilt, en je staat op het noordelijk halfrond, dan loop je naar de zon toe, deze gaat van oost naar west, en staat zuidelijk. Probeer niet in het donker of tijdens een storm te lopen, want dat kan levensgevaarlijk zijn.

Tips voor als je verdwaald bent:

• Zoek een droge en veilige plek, en zorg dat je warm blijft. Markeer bij de plek waar je bent een X (van 10 meter groot) dat duidelijk vanuit de lucht te zien is (voor o.a. helikopters) met stenen of voetsporen in de verse sneeuw, geef seinen met een zakspiegeltje (kan alleen als de zon schijnt) of zaklamp. Als ze overvliegen zwaai je met twee armen (noodsignaal). Of als je snel gevonden wilt worden: maak een (veilig) vuur, eventueel met veel rook (als de zon schijnt) of gebruik een noodfakkel.
  

• Als je een analoge horloge hebt, dan kun je noord-zuid-as ontdekken door de uurwijzer richting de zon te houden (houdt de horloge horizontaal) en de hoek tussen de 12 en de uurwijzer te halveren. Sta je op het zuidelijk halfrond, dan wijs je de 12 naar de zon en halveer je de hoek tussen deze en de uurwijzer.
  

• Een andere manier om het geografische noorden ontdekken is om een stok van 1 meter rechtop in het zand te steken. Markeer dan de plaats waar de schaduw van de stok eindigt. Wacht 15 minuten en markeer de plaats waar de schaduw van de stok nu eindigt. Trek een rechte lijn tussen deze markeerpunten. Het eerste markeerpunt is het westen, het tweede het oosten, trek een lijn haaks op de andere lijn en je weet waar het noorden is.
  

Verslikken

Sla vijf keer met de platte hand tussen de schouderbladen, ondersteun de borstkas. Als dit niet helpt, ga achter het slachtoffer staan en pak deze met beide armen in de Heimlich-greep. Door met de ene hand de andere (in een vuist) te pakken en vier keer scherp op en inwaarts te trekken, net boven de navel maar onder het borstbeen (niet bij zwangere vrouwen). Daarna weer op de rug slaan, herhaal deze actie indien nodig. Jonge kinderen kun je beter ondersteboven houden en/of zachtjes slaan. Neem indien dit werkt meteen contact op met een arts of bel het alarmnummer.

Verveling

Om verveling onderweg tegen te gaan, en dit geld niet alleen voor kinderen, kun je het beste vroeg vertrekken. Dan kun je tijdens de reis nog een dutje doen. Je neemt wat reisspelletjes, wat te schrijven of te tekenen mee en wat muziek of te lezen. Stop regelmatig om even de benen te strekken. Als je ergens verblijft, zoek dan iets leuks te doen of te bezichtigen.

Watergebrek

Drinkwater is in veel landen schaars, met name in de zomermaanden. Wees daarom voorzichtig met het gebruik van water uit een kraan of put en vermijdt zo veel mogelijk open watergangen zoals kanalen of rivieren. Besmet water kan ziekten als cholera veroorzaken. Neem daarom bij voorkeur een fles water uit de winkel of zuiver het water eerst met behulp van een waterfilter. Gebruik dit water ook om de tanden te poetsen en te wassen. Wees ook voorzichtig met ijs(blokjes) en gewassen fruit.

Indien je zonder water zit, en er is geen mogelijkheid om hier snel aan te komen, dan kun je via een condens-opvang-techniek zelf water verzamelen. Graaf hiervoor een kuil in de grond en bedek de bodem met verse bladeren. Plaats een beker in het midden van de kuil. Span over het gat een stuk plastic met behulp van stenen en plaats in het midden van het plastic een steentje zodat deze boven de beker hangt. Na enkele uren zal de condens van de bladeren in het bekertje zijn gedruppeld.

Zonnesteek

Als je lang in het zonlicht blijft is niet alleen de kans op een huidverbranding, wat weer kan leiden tot huidkanker, groot. Maar ook de kans op een zonnesteek. Hoofdpijn en duizeligheid zijn de eerste symptomen van een zonnesteek. Het is daarom belangrijk dat je hoofd en nek bedekt houdt en op de warmste tijden van de dag de schaduw opzoekt.

Zwemwater

De waterkwaliteit in Europa wordt vaak gemeten op concentraties schadelijke stoffen. Let altijd op aanwijzingen door middel van borden of vlaggen. Als je niet zeker bent, vraag dan naar de betekenis. Een blauwe vlag (aan zee) betekent dat het veilig water is, een rode betekent dat het gevaarlijk is om te zwemmen. Waarschuwingen, zoals voor blauw-alg of gevaarlijke dieren in het water, moeten niet lichtzinnig opgevat worden.