Quenya/Persoonlijke voornaamwoorden

Persoonlijke voornaamwoordsuitgangen

De meeste persoonlijk voornaamwoorden vinden we als uitgang bij een vervoegd werkwoord. Meer hierover vind je op Quenya/Werkwoorden en Quenya/Gebiedende wijs.

Er rest echter één bijzondere toepassing van deze uitgangen: ze kunnen aan een voorzetsel gehecht worden. Als voorbeeld nemen we hier het voorzetsel ara "tegen":

-nyë: aranyë "tegen mij"

-lyë: aralyë "tegen jou"

-lmë: aralmë "tegen ons" (exclusief)

-lvë: aralvë "tegen ons" (inclusief)

-mmë: arammë "tegen ons beiden" (duaal)

-ntë: arantë "tegen hen"

-ryë: araryë "tegen hem/haar/het"

Als het voorzetsel op een medeklinker eindigt dan gebruiken we de tussenletter e (en net zoals bij werkwoorden i voor de eerste persoon enkelvoud)(het voorzetsel or betekent "over, boven"):

orinyë "over mij"

orelyë "over jou"

orentë "over hen", ...

Onafhankelijke persoonlijk voornaamwoorden

Deze worden gebruikt als er geen uitgangsvoornaamwoord mogelijk is, of als het persoonlijk voornaamwoord in een andere naamval dan de nominatief benodigd is, bvb.

nin antalyes "je geeft het aan mij"

Hier vinden we "aan mij" in de datief dus gebruiken we het persoonlijk voornaamwoord ni met de datiefuitgang -n.

	1ste pers. enkelvoud	1ste pers. meervoud	1ste pers. duaal	2de pers.	3de pers. enkelvoud mannelijk	3de pers. enkelvoud vrouwelijk	3de pers. enkelvoud onzijdig	3de pers. meervoud
nominatief	nye	me	met	le	so	se	ta	te
datief	nin	men	ment	len	son	sen	tan	tien
ablatief	nillo	mello	melto	lello	sollo	sello	tallo	tiello
allatief	ninna	menna	menta	lenna	sonna	senna	tanna	tienna
locatief	nissë	messë	metsë	lessë	sossë	sessë	tassë	tiessë
instrumentalis	ninen	menen	menten	lenen	sonen	senen	tanen	tienen
respectief	nis	mes	metes	les	sos	ses	tas	ties

Merk op:

• de vormen van de derde persoon enkelvoud verschillen naar gelang het geslacht:

Oromë sonna lendë "Orome ging naar hem"

Oromë senna lendë "Orome ging naar haar"

• de naamvallen van ta kunnen niet letterlijk vertaald worden, d.w.z. tallo wordt niet vertaald als "vanuit het" maar door "ervandaan", ....

Oromë tanna lendë "Orome ging erheen"

Oromë tassë hamë "Orome zit erop/erin"

• het verschil tussen de eerste persoon meervoud en de eerste persoon duaal is het gebruik van het woordje "beide(n)" in het duaal:

imbë me "tussen ons"

imbë met "tussen ons beiden"

De nominatief van de onafhankelijke voornaamwoorden wordt in volgende situaties gebruikt:

• als het werkwoord een lijdend voorwerp heeft dat een persoonlijk voornaamwoord is, maar als het onderwerp geen persoonlijk voornaamwoord is:

i lië te latuva "het volk zal hen zegenen"

Noteer het verschil met:

i lië latuvantë "zij zullen het volk zegenen"

• als een gerundium of een actief deelwoord een persoonlijk voornaamwoord als lijdend voorwerp hebben:

utúlien le cenien "ik ben gekomen om je te zien"

me cénala vánes "terwijl hij ons zag (ons ziend), vertrok hij"

i elda se suilala "de haar groetende elf"

• na voorzetsels (maar in dat geval gebruiken we liever een uitgangsvoornaamwoord bij het voorzetsel):

ve nye "als ik"

• bij het koppelwerkwoord ná kan men het werkwoord weglaten en enkel een persoonlijk voornaamwoord gebruiken:

nye aran "ik ben koning"

le halla "jij bent lang"

De woordvolgorde is opnieuw erg vrij, maar in principe staat de nominatief altijd onmiddellijk voor het werkwoord (behalve natuurlijk indien je deze na een voorzetsel gebruikt). De andere naamvallen staan direct voor of direct na het werkwoord:

órenya quéta nin / órenya nin quéta "mijn hart zegt me"

Beklemtoonde persoonlijk voornaamwoorden

Soms willen we het persoonlijk voornaamwoord beklemtonen en in dat geval gebruiken we geen uitgangen maar afzonderlijke woorden.

Laat ons eens naar een voorbeeld kijken, niet beklemtoond gebruiken we de voornaamwoorduitgangen:

hiruvalyes "jij zal het vinden"

Als we willen beklemtonen dat "jij" het vond, dan wordt dit:

elyë ta hiruva "zelfs jij zal het vinden"

Merk op: ta is een gewoon onafhankelijk persoonlijk voornaamwoord omdat het geen voorwerpsuitgang kan zijn als er niet langer een onderwerpsuitgang aanwezig is.

Een voorbeeld in de eerste persoon:

inyë tye méla "zelfs ik hou van jou"

We kunnen deze vormen ook als lijdend voorwerp gebruiken:

mélalyë inyë "jij houdt zelfs van mij"

Een overzicht van de beklemtoonde persoonlijke voornaamwoorden:

inyë "zelfs ik, zelfs mij"

elyë "zelfs jij, zelfs jou"

eryë "zelfs hij/zij/het, zelfs hem/haar/het"

elmë "zelfs wij, zelfs ons" (excl.)

elwë "zelfs wij, zelfs ons" (incl.)

emmë "zelfs wij, zelfs ons" (duaal)

entë "zelfs zij, zelfs hen"

Als een werkwoord van een beklemtoond voornaamwoord vergezeld is dan krijgt het geen persoonsuitgang meer:

elyë lala "zelfs jij lacht"

But in the plural we still use the ending -r:

elmë lalar "even we laugh"

So emphatically we can see a difference between singular "you" and plural "you":

elyë matë "even you eat" (singular)

elyë matir "even you eat" (plural)

The negation of a verb with an emphatic pronoun always uses lá instead of um- (see Quenya/Verbs):

elyë lá linda "even you don't sing"

Note: The emphatic pronouns can be declined in all cases, e.g.:

elmen "even for us" (dative)

inyenna "even towards me" (allative)

De informele tweede persoon

There is a poorly attested form in Quenya that is used for the informal second person singular (in English we see no difference, but some examples of other languages are French "tu", German "du", Dutch "jij"). The normal second person is in the singular always formal (French "vous", German "Sie", Dutch "u").

The informal forms are only used when the person spoken to is very close, a brother, sister or very good friend.

The personal pronoun subject ending is -ccë:

maticcë "you eat"

The object ending doesn't have an informal form, so we always use -l:

ceninyel "I see you"

The independent forms are based on the stem ce-:

Dative: cen, Ablative: cello, Allative: cenna,

Locative: cessë, Instrumental: cenen, Respective: ces.

An example with the dative:

antan cen lótë "I give you a flower"

The nominative has an exceptional form: tye.

atar tye canë "father commands you"

The emphatic form is:

eccë "even you"

---

>> Quenya >> Quenya/Voornaamwoorden >> Quenya/Persoonlijke voornaamwoorden