Leer jezelf ecologisch tuinieren/Els: verschil tussen versies

Koppelingen toevoegen
Uit Wikibooks
Interactief door geschiedenis bladeren
← Vorige wijzigingVolgende wijziging →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
opmaak
Vangelis (overleg | bijdragen)
36.473 bewerkingen
aanpassing
Regel 1: Regel 1:
__NOTOC__ __NOEDITSECTION__
__NOTOC__ __NOEDITSECTION__
{{Leer jezelf ecologisch tuinieren|Afbeelding=Lehto.JPG}}
{{Leer jezelf ecologisch tuinieren|Afbeelding=Lehto.JPG}}
⚫
[[Afbeelding:Els katjes.jpg|thumb]]
⚫
[[Afbeelding:Elzenhaantjes closeup.jpg|thumb|Elzenhaantjes]]
⚫
[[Afbeelding:Geknotte els.jpg|thumb|Geknotte els]]
⚫
[[Bestand:A sectioned alder root nodule gall.JPG|thumb|Doorgesneden wortelknol]]

'''Els''' (''Alnus'') is een geslacht uit de [[../Berkenfamilie|Berkenfamilie]] (''Betulaceae'') Het geslacht omvat circa dertig soorten die op het noordelijk halfrond voorkomen. Het zijn vochtminnende loofbomen die bloeien voordat de [[../Plantkunde/Blad|bladeren]] verschijnen. In de Benelux komen er twee soorten van nature voor: de [[../Zwarte els|Zwarte]] en de [[../Witte els|Grauwe of Witte els]]. De bladeren lijken op die van de [[../Hazelaar|Hazelaar]]. Ze vallen groen van de boom en vertonen dus geen herfstkleur.
'''Els''' (''Alnus'') is een geslacht uit de [[../Berkenfamilie|Berkenfamilie]] (''Betulaceae'') Het geslacht omvat circa dertig soorten die op het noordelijk halfrond voorkomen. Het zijn vochtminnende loofbomen die bloeien voordat de [[../Plantkunde/Blad|bladeren]] verschijnen. In de Benelux komen er twee soorten van nature voor: de [[../Zwarte els|Zwarte]] en de [[../Witte els|Grauwe of Witte els]]. De bladeren lijken op die van de [[../Hazelaar|Hazelaar]]. Ze vallen groen van de boom en vertonen dus geen herfstkleur.


⚫
[[Afbeelding:Els katjes.jpg|thumb|left]]
De soorten zijn eenhuizig en hebben dus zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen. Deze worden katjes genoemd. De mannelijke katjes zijn langwerpig en hangen. De vrouwelijke katjes staan min of meer rechtop. Na de bevruchting groeien de vrouwelijke katjes uit tot groene, ribbelige kegeltjes. Deze rijpen in de herfst tot de zogenoemde elzenproppen (kegels zonder zaad), die nog wel een jaar aan de boom kunnen blijven zitten.
De soorten zijn eenhuizig en hebben dus zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen. Deze worden katjes genoemd. De mannelijke katjes zijn langwerpig en hangen. De vrouwelijke katjes staan min of meer rechtop. Na de bevruchting groeien de vrouwelijke katjes uit tot groene, ribbelige kegeltjes. Deze rijpen in de herfst tot de zogenoemde elzenproppen (kegels zonder zaad), die nog wel een jaar aan de boom kunnen blijven zitten.


=== Ecologie ===
=== Ecologie ===
Elzen kunnen uitstekend tegen vochtige omgevingen en ze staan dan ook veelal langs de waterkant of op moerassige grond.
Elzen kunnen uitstekend tegen vochtige omgevingen en ze staan dan ook veelal langs de waterkant of op moerassige grond.
⚫
[[Bestand:A sectioned alder root nodule gall.JPG|thumb|left|Doorgesneden wortelknol]]

Elzen leven in [[w:Mutualisme|mutualistische symbiose]] met bacteriën uit het geslacht ''[[w:Frankia|Frankia]]'' die zorgen voor de binding van stikstof uit de lucht. Deze levensgemeenschap bevindt zich in knolletjes aan de wortels. De knolletjes kunnen vuistgroot worden. De els functioneert als groenbemester. Na het omzagen van een els ontstaat er na vijf minuten een kleurverandering die kan variëren van rood tot bruin. Deze kleur wordt voornamelijk gevormd door koolstofmonoxide.
Elzen leven in [[w:Mutualisme|mutualistische symbiose]] met bacteriën uit het geslacht ''[[w:Frankia|Frankia]]'' die zorgen voor de binding van stikstof uit de lucht. Deze levensgemeenschap bevindt zich in knolletjes aan de wortels. De knolletjes kunnen vuistgroot worden. De els functioneert als groenbemester. Na het omzagen van een els ontstaat er na vijf minuten een kleurverandering die kan variëren van rood tot bruin. Deze kleur wordt voornamelijk gevormd door koolstofmonoxide.

=== Elzenhaantje ===
Het belangrijkste bladetende insect op els is het [[../Dieren#Elzenhaantje|Elzenhaantje]] (''Agelastica alni'').


=== Toepassingen ===
=== Toepassingen ===
De els wordt samen met de [[../Italiaanse populier|Italiaanse populier]] in windsingels langs boomgaarden geplant. Doordat de fruitbomen in de luwte staan treedt er minder wind- en stormschade aan de vruchten op wat de oogst ten goede komt. Een windsingel groeit tot een bepaalde hoogte waarna de bomen getopt worden. Op Terschelling werden elzen in elzenhagen rond akkertjes geplant om deze akkertjes te beschermen tegen het stuivende duinzand.
De Els wordt samen met de [[../Italiaanse populier|Italiaanse populier]] in windsingels langs boomgaarden geplant. Doordat de fruitbomen in de luwte staan treedt er minder wind- en stormschade aan de vruchten op wat de oogst ten goede komt. Een windsingel groeit tot een bepaalde hoogte waarna de bomen getopt worden. Op Terschelling werden elzen in elzenhagen rond akkertjes geplant om deze akkertjes te beschermen tegen het stuivende duinzand.
⚫
[[Afbeelding:Geknotte els.jpg|thumb|left|Geknotte els]]

Net als de [[../Wilg|Wilg]] kunnen elzen goed geknot worden.
Net als de [[../Wilg|Wilg]] kunnen elzen goed geknot worden.


Regel 31: Regel 24:


=== Soorten & cultivars ===
=== Soorten & cultivars ===
<gallery>
* Hartbladige els of Italiaanse els (''Alnus cordata'')
Bestand:Alnus_cordata.jpg|[[../Hartbladige els|''Alnus cordata'']] (Hartbladige of Italiaanse els)
* Japanse els (''Alnus japonica'')
Bestand:Alnus_glutinosa_flowers.jpg|[[../Zwarte els|''Alnus glutinosa'']] (Zwarte els)
* [[../Witte els|Witte els]], Grauwe els (''Alnus incana'')
** ''Alnus incana'' 'Aurea'
Bestand:Alnus_incana_010702.jpg|[[../Witte els|''Alnus incana'']] (Witte els, Grauwe els)
</gallery>
** ''Alnus incaca'' 'Laciniata'

* [[../Zwarte els|Zwarte els]] (''Alnus glutinosa'')
=== Waardplant ===
** ''Alnus glutinosa'' 'Aurea'
Dit geslacht is [[w:waardplant|waardplant]] voor onder andere:
** ''Alnus glutinosa'' 'Imperialis'
<gallery>
** ''Alnus glutinosa'' 'Incisa'
⚫
Afbeelding:Elzenhaantjes closeup.jpg|[[w:Elzenhaantje|Elzenhaantje]] (''Agelastica alni'')
** ''Alnus glutinosa'' 'Laciniata'
</gallery>


=== Referenties ===
=== Referenties ===
{{references}}
{{references}}
⚫
{{commonscat|Alnus}}

{{Wikipedia|Pagina={{SUBPAGENAME}}|Naam={{SUBPAGENAME}}}}

⚫
{{commons|Alnus}}


{{sub}}
{{sub}}

Versie van 24 feb 2010 18:09

Ecologisch tuinieren

Inleiding
De tuinkalender
Register
Wat zijn planten
Algemene begrippen
Sorteringslijsten
Grondbewerking
Plantkunde
Vermeerderen
Plantenfamilies
Geslachten
Soorten
Plantenziekten
Problemen
Het dierenleven
De moestuin
De kruidentuin
De boomgaard
De siertuin
De speeltuin

Els (Alnus) is een geslacht uit de Berkenfamilie (Betulaceae) Het geslacht omvat circa dertig soorten die op het noordelijk halfrond voorkomen. Het zijn vochtminnende loofbomen die bloeien voordat de bladeren verschijnen. In de Benelux komen er twee soorten van nature voor: de Zwarte en de Grauwe of Witte els. De bladeren lijken op die van de Hazelaar. Ze vallen groen van de boom en vertonen dus geen herfstkleur.

De soorten zijn eenhuizig en hebben dus zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen. Deze worden katjes genoemd. De mannelijke katjes zijn langwerpig en hangen. De vrouwelijke katjes staan min of meer rechtop. Na de bevruchting groeien de vrouwelijke katjes uit tot groene, ribbelige kegeltjes. Deze rijpen in de herfst tot de zogenoemde elzenproppen (kegels zonder zaad), die nog wel een jaar aan de boom kunnen blijven zitten.

Ecologie

Elzen kunnen uitstekend tegen vochtige omgevingen en ze staan dan ook veelal langs de waterkant of op moerassige grond.

Doorgesneden wortelknol

Elzen leven in mutualistische symbiose met bacteriën uit het geslacht Frankia die zorgen voor de binding van stikstof uit de lucht. Deze levensgemeenschap bevindt zich in knolletjes aan de wortels. De knolletjes kunnen vuistgroot worden. De els functioneert als groenbemester. Na het omzagen van een els ontstaat er na vijf minuten een kleurverandering die kan variëren van rood tot bruin. Deze kleur wordt voornamelijk gevormd door koolstofmonoxide.

Toepassingen

De Els wordt samen met de Italiaanse populier in windsingels langs boomgaarden geplant. Doordat de fruitbomen in de luwte staan treedt er minder wind- en stormschade aan de vruchten op wat de oogst ten goede komt. Een windsingel groeit tot een bepaalde hoogte waarna de bomen getopt worden. Op Terschelling werden elzen in elzenhagen rond akkertjes geplant om deze akkertjes te beschermen tegen het stuivende duinzand.

Geknotte els

Net als de Wilg kunnen elzen goed geknot worden.

Elzenhout is zacht hout met een rustige nerf en een rossige (Zwarte els) of lichtbruin/gele (Grauwe els) kleur. Het is ideaal om te bewerken, voor het snijden van houten lepels, schalen en andere producten. het is geen handelshout maar valt in de categorie "boerengebruikshout". Aan de lucht is het niet duurzaam, maar onder water is het vrijwel onbeperkt houdbaar - elzen funderingspalen werden vroeger o.a. onder Amsterdam gebruikt.

Medicinaal gebruik

Volgens een oud volksgebruik zijn elzenknopjes een effectief middel tegen reuma. Hiervoor moeten de knoppen na het plukken worden gedroogd, waarna er thee van kan worden gezet.[1]

Een geconcentreerd maceraat van de knoppen (bourgeons) van de zwarte els (Alnus glutinosa) wordt eveneens gebruikt in de gemmotherapie (edelsteentherapie) ter verlichting van reumapijnen. De knoppen van de witte els (Alnus incarnata) zou deze eigenschappen nog sterker bezitten. [2]

Soorten & cultivars

Waardplant

Dit geslacht is waardplant voor onder andere:

Referenties

  1. ↑ Nijkamp J., Rook R., Slijper H. en Zweers K. (1976). De 12 maanden van het jaar. Utrecht/Antwerpen: Het Spectrum.
  2. ↑ bibip 28-11-2007
Wikipedia
Meer afbeeldingen over dit onderwerp vindt u in Categorie Alnus op Wikimedia Commons
Wikipedia
Wikipedia heeft een encyclopedisch artikel over Els
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.