Quenya/Verbogen adjectieven
Gebruik
[bewerken]Adjectieven als substantief
[bewerken]In het Nederlands vertalen we dit door "een" of "de" voor de verbogen vorm van het adjectief te plaatsen:
- laica "een slimme"; i laica "de slimme"
- carnë "een rode"; i carnë "de rode"
- hwarin "een scheve"; i hwarin "de scheve"
Deze adjectieven worden verbogen met de uitgangen van de substantieven:
- laicar "slimmen"; carni "roden"; hwarindi "scheven"
Ook duaal en partitief meervoud zijn mogelijk:
- laicat "een paar slimmen" carnit "een paar roden"; i hwarindu "beide scheven"
- laicali "enkele slimmen"; carnili "enkele roden"; hwarindeli "enkele scheven"
Deze substantieven kunnen ook de andere naamvalsuitgangen krijgen, bvb.
- laicaron (genitief meervoud); carnillo (ablatief enkelvoud); i hwarindun (datief duaal) ...
Adjectieven volgend op het substantief
[bewerken]Als een adjectief volgt op het substantief waarbij het hoort, dan gebruiken we de regel van het laatste verbuigbare woord. Dit betekent dat het adjectief de naamvalsuitgang krijgt en dat het substantief deze uitgang verliest:
- coa carninna "naar een rood huis" (allative)
- coa carnillo "van een rood huis" (ablative)
In het meervoud heeft het adjectief de naamvalsuitgang van het meervoud en staat het substantief in de nominatief meervoud:
- coar carninnar "naar rode huizen" (allative)
In het duaal krijgt het adjectief de duale naamvalsuitgang en vinden we de nominatief duaal bij het substantief:
- coat carnilto "van een paar rode huizen" (ablative)
Merk op: adjectieven hebben enkel t-dualenb zelfs als ze een t- of d-klank bevatten:
- i aldu tiucatsë "in beide dikke bomen" (locative)
De andere woorden die op deze manier verbogen worden, zijn:
- deelwoorden als ze achter een substantief gebruikt worden (zie Quenya/Verbaalvormen)
- aanwijzende voornaamwoorden
- titels volgen ook altijd op een eigennaam, het is dus ook steeds de titel en niet de eigennaam die verbogen wordt:
- Elendil Voronda "Elendil de Trouwe"
- Elendil Vorondan "aan Elendil de Trouwe" (datief)
- Elendil Vorondallo "van Elendil de Trouwe" (ablatief)
Er zijn echter ook twee gevallen waarin deze regel niet gevolgd wordt:
- Als het substantief in het partitief meervoud staat, de naamvalsuitgang blijft in dit geval bij het substantief, het adjectief staat in zijn originele (meervouds)vorm:
- coalissë carni "in enkele rode huizen" (locatief)
- De adjectieven op –ëa hebben enkel een meervoudsvorm en geen andere naamvallen, opnieuw blijven de naamvalsuitgangen dus bij het substantief:
- coanna laurëa "naar een gouden huis" (allatief)
- coannar laurië "naar gouden huizen" (allatief)
Paradigma's
[bewerken]Enkele opmerkingen:
- Deze meervoudsvormen kunnen enkel gebruikt worden als het adjectief op het substantief volgt, niet als het zelf als substantief gebruikt wordt. Maar in dat laatste geval volgen ze de gewone regels voor substantieven (zie Quenya/Verbuigingsparadigma's).
- Adjectieven op -ëa kunnen niet verbogen worden, ze staan bijgevolg ook niet vermeld in deze tabellen. Ze kunnen wel gebruikt worden als substantief maar ze worden in dat geval verbogen als ampa "haak" of alda "boom".
- Het partitief meervoud kan enkel gebruikt worden als het adjectief de rol van substantief vervult, dus het is ook niet in de tabellen opgenomen.
Adjectieven op -a (maar niet -ëa) worden als volgt verbogen (anda "lang"):
| enkelvoud | meervoud | duaal | |
|---|---|---|---|
| nominatief | anda | andë | andat |
| genitief | ando | andëon | andato |
| possessief | andava | andaiva | andatwa |
| datief | andan | andain | andant |
| ablatief | andallo | andallon(r) | andalto |
| allatief | andanna | andannar | andanta |
| locatief | andassë | andassen | andatsë |
| instrumentalis | andanen | andainen | andanten |
| respectief | andas | andais | andates |
Adjectieven op -ë worden als volgt verbogen (ninquë "wit"):
| enkelvoud | meervoud | duaal | |
|---|---|---|---|
| nominatief | ninquë | ninqui | ninquit |
| genitief | ninquio | ninquion | ninquito |
| possessief | ninquiva | ninquíva | ninquitwa |
| datief | ninquin | ninquín | ninquint |
| ablatief | ninquillo | ninquillon(r) | ninquilto |
| allatief | ninquinna | ninquinnar | ninquinta |
| locatief | ninquissë | ninquissen | ninquitsë |
| instrumentalis | ninquinen | ninquínen | ninquinten |
| respectief | ninquis | ninquís | ninquites |
Adjectieven op -n worden als volgt verbogen (melin "lief"):
| enkelvoud | meervoud | duaal | |
|---|---|---|---|
| nominatief | melin | melini/melindi | melindet |
| genitief | melindo | melindion | melindeto |
| possessief | melinwa | melindiva | melindetwa |
| datief | melinden | melindin | melindent |
| ablatief | melindello | melindillon(r) | melindelto |
| allatief | melindenna | melindinnar | melindenta |
| locatief | melindessë | melindissen | melindetsë |
| instrumentalis | melindenen | melindinen | melindenten |
| respectief | melindes | melindis | melindetes |
>> Quenya >> Quenya/Adjectieven >> Quenya/Verbogen adjectieven