Nieuwgrieks/Aanwijzende voornaamwoorden
Het Grieks kent vijf aanwijzende voornaamwoorden:
Αυτός
[bewerken]Dit aanwijzend voornaamwoord wordt gebruikt om iets aan te geven dat eerder vermeld is. Het kan zowel met "deze, dit" als met "die, dat" vertaald worden, maar in de meerderheid van de gevallen zal "deze, dit" de beste vertaling zijn.
Aυτός wordt als een adjectief van groep 1 verbogen:
| Mannelijk | Vrouwelijk | Onzijdig | |
|---|---|---|---|
| Nom. Enk. | αυτός | αυτή | αυτό |
| Gen. Enk. | αυτού (αυτουνού) | αυτής | αυτού (αυτουνού) |
| Acc. Enk. | αυτό | αυτή | αυτό |
| Nom. Mv. | αυτοί | αυτές | αυτά |
| Gen. Mv. | αυτών (αυτωνών) | αυτών (αυτωνών) | αυτών (αυτωνών) |
| Acc. Mv. | αυτούς (αυτουνούς) | αυτές | αυτά |
Als αυτός voor een zelfstandig naamwoord staat dan plaatsen we er steeds een bepaald lidwoord tussen:
- αυτό το παιδί "dit/dat kind"
maar het kan ook achter het zelfstandig naamwoord staan:
- την καρέκλα αυτή "deze/die stoel"
Opmerkingen:
- Als een lijdend voorwerp αυτός bevat dan wordt het corresponderende onbeklemtoond persoonlijk voornaamwoord dikwijls voor het werkwoord geplaatst:
- το θέλω αυτό το βιβλίο "ik wil dát boek"
- De lange vormen tussen de haakjes worden meestal gebruikt in het gezegde of als antwoord op een vraag:
- το πρόβλημα είναι αυτουνού "het probleem is het zijne"
- ποιανού είναι το σκυλί; αυτουνού "van wie is de hond? het is de zijne"
- Dit voornaamwoord vinden we ook samen met het lidwoord om iets aan te duiden waarvan we de naam vergeten zijn (ο αυτός, η αυτή, το αυτό).
- Αυτός kan ook samen met εδώ gebruikt worden om "deze/dit hier" uit te drukken:
- ζούσε σ’αυτό εδώ το σπίτι "zij woonde in dit huis hier"
Als het zelfstandig gebruikt wordt, dan is het eigenlijk het beklemtoonde persoonlijk voornaamwoord van de derde persoon:
- αυτός θα είναι τρελλός "híj zal (wel) gek zijn"
Opmerking:
- De accusatief mannelijk enkelvoud krijgt in dit geval altijd een eind-ν:
- βλέπω αυτόν "ik zie hem"
- Bij de vrouwelijke accusatief enkelvoud vinden we de eind-ν volgens de regels van de fonologie.
Toύτος
[bewerken]Dit voornaamwoord gebruiken we als we willen benadrukken dat iets dichtbij is, het komt dus overeen met het Nederlandse "deze, dit". Omdat in de meeste gevallen de afstand niet echt belangrijk is, zal in het Grieks dikwijls de voorkeur gegeven worden aan αυτός.
Het is echter onbeleefd om met τούτος naar personen te verwijzen, voor nabije personen gebruiken we dan ook altijd αυτός.
Het wordt, net als αυτός, als een adjectief van groep 1 verbogen:
| Mannelijk | Vrouwelijk | Onzijdig | |
|---|---|---|---|
| Nom. Enk. | τούτος | τούτη | τούτο |
| Gen. Enk. | τούτου | τούτης (τουτηνής) | τούτου |
| Acc. Enk. | τούτο | τούτη | τούτο |
| Nom. Mv. | τούτοι | τούτες | τούτα |
| Gen. Mv. | τούτων (τουτωνών) | τούτων (τουτωνών) | τούτων (τουτωνών) |
| Acc. Mv. | τούτους (τουτουνούς) | τούτες | τούτα |
Er bestaan ook vormen die met ε- beginnen: ετούτος, ετούτη, ετούτο. Ze worden echter weinig gebruikt.
Verder is het gebruik volkomen analoog aan het gebruik van αυτός:
- θέλω τούτο το μολύβι "ik wil dit potlood"
- τούτο θα πάρω "ik zal dat nemen"
Εκείνος
[bewerken]Dit voornaamwoord gebruiken we als iets veraf is, het wordt dus door "die, dat" vertaald:
Ook dit wordt als een adjectief van groep 1 verbogen:
| Mannelijk | Vrouwelijk | Onzijdig | |
|---|---|---|---|
| Nom. Enk. | εκείνος | εκείνη | εκείνο |
| Gen. Enk. | εκείνου (εκεινού) | εκείνης (εκεινής) | εκείνου (εκεινού) |
| Acc. Enk. | εκείνο | εκείνη | εκείνο |
| Nom. Mv. | εκείνοι | εκείνες | εκείνα |
| Gen. Mv. | εκείνων (εκεινών) | εκείνων (εκεινών) | εκείνων (εκεινών) |
| Acc. Mv. | εκείνους (εκεινούς) | εκείνες | εκείνα |
Opnieuw is het gebruik volkomen analoog aan dat van αυτός:
- εκείνο το παιδί σε ξέρει καλά "dat kind kent je goed"
- θα φάει εκέινη την πίτα "hij zal dat taartje opeten"
Εκείνος kan ook samen met εκεί gebruikt worden om "die/dat daar" uit te drukken:
- βλέπει εκείνη εκεί την τριανταφυλλιά "hij ziet die rozenstruik daar"
Τέτοιος
[bewerken]Dit voornaamwoord wordt gebruikt om een eigenschap aan te geven, de Nederlandse vertaling is "zulk" of "zo'n". Het wordt eveneens als een adjectief van groep 1 verbogen.
| Mannelijk | Vrouwelijk | Onzijdig | |
|---|---|---|---|
| Nom. Enk. | τέτοιος | τέτοια | τέτοιο |
| Gen. Enk. | τέτοιου | τέτοιας | τέτοιου |
| Acc. Enk. | τέτοιο | τέτοια | τέτοιο |
| Nom. Mv. | τέτοιοι | τέτοιες | τέτοια |
| Gen. Mv. | τέτοιων | τέτοιων | τέτοιων |
| Acc. Mv. | τέτοιους | τέτοιες | τέτοια |
Het kan ook weer afzonderlijk of afhankelijk van een zelfstandig naamwoord gebruikt worden. In geen van beide gevallen kan het van een lidwoord vergezeld zijn:
- τέτοιος άνθρωπος "zulk een man / zo'n man"
- τέτοιες λέξεις "zulke woorden"
- τέτοιο κρύο δεν το θυμάμαι "zulke koude herinner ik me niet"
En zelfstandig gebruikt vinden we het in de betekenis "zo":
- αυτοί οι άνθρωποι είναι τέτοιοι "deze mensen zijn zo"
of met κάτι:
- κάτι τέτοιο "zoiets"
Τόσος
[bewerken]Het voornaamwoord τόσος gebruiken we bij hoeveelheden en vertalen het met "zoveel". De verbuiging is analoog aan de andere aanwijzende voornaamwoorden (zie hoger onder τέτοιος).
Analoog met τέτοιος kan τόσος nooit samen voorkomen met een lidwoord:
- τόσα όνειρα "zoveel dromen"
- τόσο μέρος "zoveel plaats"
Verder kan τόσο (of soms τόσα) ook weer als zelfstandig bijwoord gebruikt worden:
- έχω τόσο να πω "ik heb zoveel te vertellen"
en ook als bijwoord bij een adjectief en dan vertalen we het als "als dit/dat":
- ένα τόσο άσπρο σπίτι "een wit huis als dat"
of bij een werkwoord:
- δεν έφαγα τόσο "ik at niet zoveel"
De betekenis van τόσος kan versterkt worden door er het onverbuigbare woordje δα achter te plaatsen:
- η ζωή είναι τόση δα απλή "het leven is zo erg simpel"
>> Nieuwgrieks >> Voornaamwoorden >> Aanwijzende voornaamwoorden