Klarinet/Riet

Klarinet

Onderdelen:

Riet

Mondstuk

Achtergronden:

Bespelen:

Het riet van de klarinet bepaalt in hoge mate de klank. Rieten zijn verkrijgbaar in verschillende sterktes. De sterkte wordt bepaald door de stijfheid of stugheid van het materiaal. Een sterker riet speelt zwaarder. Rieten zijn genummerd qua sterkte, meestal van 1 t/m 5 met tussenstappen van 0,5. De exacte zwaarte verschilt per merk riet. Rieten worden gemaakt uit de rietsoort pijlriet (Arundo donax) die onder andere geteeld wordt in Zuid-Frankrijk en Noordelijk Afrika. Uit dit riet worden machinaal de rieten gesneden. De nerven horen gelijkmatig te zijn en lopen parallel aan de lengte van het riet.

Voor het spelen moet het riet altijd eerst nat gemaakt worden. De meeste spelers doen dat in de mond, maar het riet onder de kraan houden kan ook.

Aanbrengen van het riet

Rieten zijn ook mechanisch kwetsbaar, vooral de zeer dunne bovenkant. Doe daarom eerst de rietbinder om het mondstuk van de klarinet, en schuif het riet er van bovenaf in. Zet het zorgvuldig recht en zorg dat de bovenkant van het mondstuk net iets uitsteekt boven het riet.

Zwaarte van het riet

Als beginnende klarinettist is het makkelijkst te beginnen met een licht riet, nr. 1,5 of 2. Koop er niet te veel, want als je beter leert spelen zal je overgaan op stijvere rieten. Die blazen zwaarder, maar klinken mooier, vooral warmer. Lichte rieten kunnen schel klinken.

De afmetingen (dikte) van rieten met verschillende sterkte zijn overigens gelijk. De fabrikant bepaalt de hardheid van het riet met druktesten en bepaalt op grond daarvan de aanduiding die op het riet wordt aangegeven.

De maat

De maten van het riet verschillen per type klarinet.

Inspelen

Een riet is een verbruiksartikel. Eerst moet je het riet inspelen. Laat het riet als het uit de verpakking komt een paar minuten weken in water. Gebruik het de eerste keer een kwartiertje en spoel het dan weer af. De tweede keer kan je het riet wat langer gebruiken. In het begin is het riet erg stug, maar door het gebruik wordt het soepeler. Het riet zet zich naar het mondstuk.

Invloed van speeksel

De meningen over de invloed van speeksel verschillen. Er wordt wel gedacht dat speeksel het riet aantast, en dat het beter is het riet voor het spelen onder de kraan nat te maken. Ook na het spelen is het goed het riet af te spoelen en te drogen met een zachte doek (van onder naar boven, om de tip niet te beschadigen). Anderen denken dat het goed is om het riet in peroxide te laten weken, om bacteriën te doden.

Hoe lang gaat een riet mee?

Als je het riet dagelijks gebruikt, bijvoorbeeld een uur, dan gaat het misschien twee weken mee. Sommige mensen doen langer met een riet, bijvoorbeeld tot zes weken. Een professionele klarinetspeler gebruikt misschien wel 50 rieten per jaar. Die hebben vaak een mapje met ingespeelde rieten.

Er bestaan ook kunststof rieten. Die zijn ca. 10 zo duur als een natuurlijk riet. Kunststof rieten hebben ook een beperkte levensduur, van enkele maanden.

Oorzaken van niet prettig spelende rieten

De top van riet is gebobbeld. Soms kan je het weer vlak maken door het nat te maken en op een glad oppervlak voorzichtig recht te maken, bijvoorbeeld op het vlakke deel van je mondstuk. Druk het met je duim tegen het vlakke deel aan, en beweeg met je andere hand het uiteinde van het riet zachtjes op en neer. Herhaal dit tot de kromming eruit is.
Het riet is ruw aan de kant van de luchtstroom. Veeg het zacht af zodat het weer glad aanvoelt. Gebruik eventueel zeer fijn schuurpapier (zie lijst accessoires)
Beschadigde hoekjes. Dit is niet te repareren, je riet is versleten.
Scheurtjes in de bovenkant. Dit kan komen door lang gebruik. Sommigen knippen het riet dan af met een speciale rietknipper, maar lang zal het daarna niet meer meegaan.

Bewerken van het riet

Veel klarinettisten bewerken hun eigen rieten, om zo een betere klankkleur te bereiken. Dit moet voorzichtig gebeuren, met zeer fijn schuurpapier of met een mesje, waarbij het riet met de vlakke kant onder op een glazen plaat wordt gelegd. Voor het schuren van het riet wordt traditioneel schuurbies gebruikt, de gedroogde stengel van een plant met de naam paardenstaart.

Maak eerst het riet en het schuurpapier nat. Schuur heel weinig en zacht, met de nerf mee. Probeer telkens of het resultaat goed genoeg is. Oefen eerst op oude rieten. Schuur nooit het hart van het riet, want dat kan het alleen slechter maken.

Ervaren klarinettisten laten het riet soms op het mondstuk zitten om het te bewerken, dan is het effect van de bewerking makkelijker te testen.

Balans

Eerst moet het riet in balans worden gebracht. Blaas afzonderlijk een open g door de linkerkant en rechterkant, waarbij je de klarinet scheef in je mond houdt. Als je een verschil hoort, schuur dan de kant die het meest dof klinkt, of die het meeste ruist, iets dunner.

Scherpe klank

Maak een smalle reep aan de top van het riet wat dunner door het te schuren.

Ruis

Ruist het riet, controleer dan eerst of het oppervlak aan de binnenkant korrelig is. Schuur onderaan de zijkanten een beetje weg.

Andere problemen

Andere problemen kunnen aangepakt worden zoals aangegeven in de figuur. Ervaren klarinettisten gebruiken nog meer manieren om een riet te veranderen.

Riet zwaarder of lichter maken

Een zwaar (sterk) riet blaast moeilijker, maar heeft als groot voordeel een mooiere klank. Een te zwak riet kan sterker gemaakt door met een rietknipper een halve millimeter van de top af te knippen. Voor het knippen moet het riet goed nat zijn. Daarna moet de top weer dun geschuurd worden, waarbij de balans regelmatig gecontroleerd moet worden. Een te zwaar riet kan lichter gemaakt worden door het helemaal te schuren, met uitzondering van het hart.

Merken

Bekende merken rieten zijn:

Vandoren
d'Addario
Rico
Hemke,
La Voz
Légère (ook kunststof)
Fibracell (ook kunststof)
Rovner
BG
Luyben
Francois Louis