Wikibooks:Wachtruimte/Tsjechisch

Uit Wikibooks
Dit boek staat (tijdelijk) in de wachtruimte wegens een gebrek aan voortgang en/of minimale inhoud van het boek. Wil je dit onderwerp verder uitbreiden? Voeg dan jouw kennis toe aan het boek en verplaats het weer terug naar de hoofdnaamruimte.

Wachtruimte/Tsjechisch - Inleiding

Het Tsjechisch (čeština, český jazyk) is een West-Slavische taal met ongeveer 12 miljoen sprekers. Tsjechisch wordt vooral gesproken in Tsjechië (10,2 miljoen inwoners), maar ook in de buurlanden (met name Slowakije en Oostenrijk) en landen met veel Tsjechische immigranten, zoals de Verenigde Staten en Canada. Sinds 1 mei 2004 is het Tsjechisch een van de officiële werktalen van de Europese Unie.

Het Tsjechisch is onder de West-Slavische talen het nauwst verwant met het Slowaaks, gevolgd door het Oppersorbisch en het Pools.

Het Tsjechisch en het Slowaaks zijn tot op zeer grote hoogte onderling verstaanbaar. Wel hebben Tsjechen en Slowaken van de jongste generatie meer moeite om elkaar te verstaan, dit doordat ze na het uiteenvallen van Tsjechoslowakije in 1993 niet meer dagelijks met elkaars taal geconfronteerd worden.


Wachtruimte/Tsjechisch - Alfabet

Het Tsjechisch wordt geschreven met het Latijnse alfabet, gebruikmakend van een aantal specifieke diakritische tekens, namelijk de háček (ˇ), het accent aigu (čárka, ´) en de corona (kroužek, ˚).

Het Tsjechische alfabet luidt als volgt:

Aa, (Áá), Bb, Cc, Čč, Dd, (Ďď), Ee, (Éé), (Ěě), Ff, Gg, Hh, Chch, Ii, (Íí), Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, (Ňň), Oo, (Óó), Pp, Qq, Rr, Řř, Ss, Šš, Tt, (Ťť), Uu, (Úú), (Ůů), Vv, Ww, Xx, Yy, (Ýý), Zz, Žž

{


Wachtruimte/Tsjechisch - Structuur

De grammatica van het Tsjechisch geldt als moeilijk. Zelfstandige naamwoorden, bijvoeglijke naamwoorden, de verschillende voornaamwoorden en de telwoorden worden verbogen in 7 naamvallen in enkelvoud en meervoud. De uitgangen zijn niet altijd voorspelbaar en kunnen bovendien voor dezelfde naamval in de verschillende variëteiten van het Tsjechisch van elkaar verschillen. Werkwoorden worden vervoegd naar tijd, persoon, wijs en getal. Daarnaast beschikken werkwoorden - net als in de andere Slavische talen - over de categorie aspect, waarmee de voltooidheid of onvoltooidheid van een handeling uitgedrukt wordt.

Het Tsjechisch heeft een vast woordaccent: de klemtoon ligt altijd op de eerste lettergreep. Hierbij moet wel worden aangetekend dat enclitische woorden (woorden zonder eigen woordaccent) een eenheid vormen met de woorden waar ze bij horen, waardoor de klemtoon bijvoorbeeld standaard verspringt naar een voorzetsel. [bewerk]


Wachtruimte/Tsjechisch - Sociolinguïstische situatie

De sociolinguïstische situatie van het Tsjechisch is zeer complex, met name door de ontstaansgeschiedenis van de huidige standaardtaal. De situatie is in zekere zin vergelijkbaar met die van het Nederlands in Vlaanderen, al wordt ze nog sterker gekenmerkt door diglossie (een vorm van tweetaligheid). De officiële standaardtaal (spisovná čeština) wordt vooral gebruikt voor geschreven teksten. In gesproken vorm wordt de standaardtaal gebruikt in het onderwijs, in het politieke, wetenschappelijke en maatschappelijke debat en in de berichtgeving op radio en televisie.

De standaardtaal staat echter vrij ver af van de moedertaal van de meeste mensen. De meeste Tsjechen hebben een van de volgende variëteiten als moedertaal:

  • Het zogenoemde obecná čeština (Algemeen-Tsjechisch), dat vooral in Bohemen wordt gebruikt en daar op enkele uitzonderingen na de dialecten heeft verdrongen. Het bevat veel elementen van het Praags, en het gebruik ervan wordt daarom buiten Bohemen vaak opgevat als een ongepaste uiting van 'pragocentrisme'.
  • Regiolecten, stadsdialecten en dialecten. Dialecten zijn het sterkst vertegenwoordigd in het oosten van het land (Moravië en Silezië).

Doordat de standaardtaal in Tsjechië altijd een later, op school aangeleerde taalvorm is, dringen elementen uit substandaardvariëteiten gemakkelijk door in het taalgebruik bij het spreken van de standaardtaal. Het betreft dan met name morfologische elementen (vormen en uitgangen van bijvoorbeeld werkwoorden en zelfstandige naamwoorden) en elementen uit het lexicon (woorden). In welke mate een spreker dergelijke elementen gebruikt als hij de standaardtaal spreekt, hangt af van de formaliteit van de situatie, maar ook van sociale en regionale factoren, van iemands leeftijd en taalvaardigheid.

Tussen de standaardtaal aan de ene kant en het obecná čeština, de regiolecten en de (stads)dialecten aan de andere kant ontwikkelt zich langzaam een nationale, bovenregionale spreektaal (běžná mluva). De positie van deze variëteit is vrij zwak en heeft vooral voet aan de grond gekregen in het oosten, in de gebieden waar het obecná čeština historisch zwak vertegenwoordigd is.

Al deze verschillende variëteiten zijn niet duidelijk van elkaar afgegrensd: elementen en kenmerken van de verschillende variëteiten lopen continu door elkaar, waardoor de taalsituatie in Tsjechië voor buitenlanders complex en erg ondoorzichtig is.

In het dagelijks spraakgebruik is het gebruik van woorden afkomstig uit het Duits niet ongewoon, bijvoorbeeld ksicht (voor gezicht) en kšeft (voor handel).


Wachtruimte/Tsjechisch - Cursus

De cursus Tsjechisch op wikibooks is in ontwikkeling en bestaat uit .. lessen. Zie de inhoud van de cursus.

Wikipedia
Deze pagina is vrijgegeven onder de GNU Free Documentation License (GFDL) en nog niet onder CC-BY-SA. Klik hier voor meer informatie.
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.