Periodiek systeem/Zuurstofgroep, voorkomen
De vier lichtste leden van de zuurstofgroep (zuurstof, zwavel, seleen en telluur) zijn allemaal elementen die stammen uit de periode voordat de aarde werd gevormd. In bijvoorbeeld koperertsen komen zwavel en zuurstof vaak voor samen met sporen van seleen en telluur.[1] Hoewel de huidige hoeveelheid op aarde aanwezig polonium geen deel uitmaakte de stoffen waaruit de aarde werd gevormd, komt het wel in de natuur voor als vervalproduct van andere elementen. Voor zover bekend (2024) komt livermorium in het geheel niet in de natuur voor.
Zuurstof
[bewerken]Naar gewicht gerekend vormt zuurstof tot 21% van de atmosfeer, 89% van het water, 46% van de aardkorst[2] en 65% van het menselijk lichaam.[3] Daarnaast vormt zuurstof een belangrijk bestanddeel van veel mineralen.[4] Sterren met een massa die minimaal 8 keer groter is dan die van de zon vormen in hun kern naast helium ook zuurstof in hun kernfusieprocessen.[5] Zuurstof is met 1% op basis van massa, na waterstof en helium, het meest voorkomende element in het universum.[6][7]
Zwavel
[bewerken]De aardkorst bestaat voor 0,035 % uit zwavel, dat daarmee op plaats 17 staat wat betreft meest voorkomende elementen daarin.[2] Voor het menselijk lichaam geldt een percentage van 0.25 %.[3] Zwavel is een belangrijke component van de bodem, in de volksmond meestal "(tuin)aarde" genoemd, in zeewater heeft het een concentratie van 870 ppm, in de atmosfeer is dat slechts 1 ppb.[8] In de natuur komt zwavel in de elementaire vorm voor en in sulfide- en sulfaatmineralen.[4] Sterren die minstens 12 keer zwaarder zijn dan de zon kunnen in hun kern via fusie-reacties zwavel vormen.[5] In het universum is zwavel met 500 ppm op gewicht het tiende element wat voorkomen betreft.[6][7]
Seleen
[bewerken]De aardkorst bestaat naar gewicht slechts voor 0,05 ppm uit seleen.[2] Het is daarmee het 67e element wat voorkomen betreft in de aardkorst. In grond (of tuinaarde) komt gemiddeld 5 ppm (op basis van droog gewicht) seleen voor. In zeewater is dit 200 ppt. In de atmosfeer is het gehalte gemiddeld ongeveer 1 ng/m3. In de weinige mineralen die tot de selenaten of selenieten behoren is het seleengehalte uiteraard hoger.[9] De v orming van seleen is geen direct kernfusie-proces.[5] In het hele universum vormt seleen slechts 30 ppb (gewicht).[7]
Telluur
[bewerken]In de aardkorst is maar 5 ppb, de concetratie in zeewater is 3 maal hoger, ongeveer 15 ppb.[8] Telluur hoort bij de 8 of negen minst voorkomende elementen in de aardkorst.[10] Er zijn slechts enkele tientallen telluridehoudende mineralen bekend. Beroemd of berucht zijn de mineraalen waarin telluur en goud samen voorkomen, zoals in calaveriet en sylvaniet .[11] Telluur komt in het universum voor in 9 ppb.[10][7][12]
Polonium
[bewerken]Polonium komt op aarde slechts in zeer minieme hoeveelheden voor, via het radioactieve verval van uraan en thorium. In uraniumersten kan het een gehalte bereiken van 100 μg/ton. Zeer minieme hoeveelheden polonium komen in (tuin)aarde voor, waardoor het ook in het meeste voedsel zit en daarmee ook in het menselijk lichaam terecht komt.[8] In de korst van de aarde vormt polonium minder dan 1 ppb, waarmee het tot de tien meest zeldzame metalen op aarde behoort.[8][2]
Livermorium
[bewerken]Livermorium wordt altijd langs kunstmatige weg met behulp van een deeltjesversneller gemaakt, en zelfs als het gemaakt wordt gaat het om enkele atomen per keer. En deze zijn gezien de radioactiviteit ervan, niet lang aanwezig.
Bronnen
- ↑ Dit is een (gedeeltelijke) vertaling van de tekst in, of gebruikte gegevens zijn ontleend aan het lemma Chalcogen op de Engelse Wikipedia, paragraaf "Occurrence" zoals dit op 30 maart 2024 aanwezig was.
Verwijzingen in de tekst
- ↑ Group VIA: Chalcogens. Chemed.chem.wisc.edu.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Mark Jackson: (2002) Periodic Table Advanced Uitgever: Bar Charts Inc. ISBN 978-1-57222-542-8
- ↑ 3,0 3,1 Mark Galan: (1992) Structure of Matter Uitgever: International Editorial Services Inc. ISBN 978-0-8094-9662-4
- ↑ 4,0 4,1 Chris Pellant: (1992) Rocks and Minerals Uitgever: Dorling Kindserley handbooks ISBN 978-0-7513-2741-0
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Sam Kean: (2011) The Disappearing Spoon Uitgever: Back Bay Books ISBN 978-0-316-05163-7
- ↑ 6,0 6,1 Heiserman, Davis L. (1992). The 10 Most Abundant Elements in the Universe.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Winter, Mark (1993). Abundance in the universe.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 John Emsley: (2011) Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements (New) Uitgever: Oxford University Press ISBN 978-0-19-960563-7
- ↑ Amethyst Galleries (1995). Sulfates.
- ↑ 10,0 10,1 Theodore Gray: (2011) The Elements Uitgever: Black Bay and Leventhal publishers
- ↑ Amethyst Galleries (1995). Tellurates.
- ↑ Advameg (2013). Tellurium.