Opfriscursus literatuur/Kenmerken

Enkele kenmerken die vaak genoemd worden om een tekst als literair te kunnen bestempelen zijn:

Materiaalbehandeling: door middel van een aantal bijzondere kunstgrepen zijn dit soort teksten 'omgevormd'. Dit geldt voor zowel poëzie als proza. Een voorbeeld is het in niet-chronologische volgorde vertellen van een verhaal. In plaats daarvan wordt er ergens middenin, (in medias res) met vertellen mee begonnen. Ook in films is dit een vaak toegepaste truc.
Meerduidigheid: literatuur is meerduidig of 'ambigu': daardoor zijn literaire teksten voor meerdere interpretaties vatbaar. En dat maakt de charme uit van een goed boek of gedicht: je kunt het steeds opnieuw lezen en er nieuwe dingen in ontdekken. Het gebruik van beeldspraak en woordspel werkt bijvoorbeeld soms meerduidigheid in de hand, en hetzelfde effect heeft het onduidelijk laten vanuit welk standpunt iets verteld wordt.
Intertekstualiteit: het verband tussen verschillende teksten, het verwijzen naar andere (voorgaande) teksten die de (erudiete) lezer herkent.
In het algemeen is er bij literaire teksten sprake van een bijzondere relatie met de werkelijkheid. Zo bevatten literaire teksten vaak verzonnen elementen, waardoor er sprake is van fictie. Dit heeft ook verband met de veronderstelde functie van literatuur. Zo was bij Aristoteles' mimesis, het nabootsen van de werkelijkheid, de functie van de kunst, terwijl Guy de Maupassant het in de 19e eeuw de taak van een romanschrijver vond om een 'exacte uitbeelding te geven van wat er in het leven plaatsvindt' (als onderdeel van het naturalisme, dat toen opkwam). Bij Henry James is dat dan weer een 'indruk' te geven van die werkelijkheid, enzovoort.