Opfriscursus literatuur/De drie genres

De drie genres

Binnen de literatuur worden gewoonlijk de volgende drie genres onderscheiden: proza, poëzie en drama.

Proza is al het geschreven werk dat geen poëzie, drama of lied is. Artikelen (zoals dit), autobiografieën, biografieën, romans en essays behoren tot het genre proza.
Poëzie is het type literatuur waarin woorden vooral gekozen worden voor hun kracht, schoonheid en klank om gevoelens mee uit te drukken. Vaak zijn teksten in poëzievorm op rijm geschreven en is er sprake van een metrum.
Drama ofwel toneel is een vorm van literatuur die bedoeld is om voor een publiek te worden opgevoerd. De acteurs vertellen het verhaal door middel van hun woorden en acties.

Autobiografie: vertelt het verhaal, het leven van een persoon door die persoon zelf.
Biografie: een verhaal over het leven van een persoon, geschreven door een andere persoon.
Essay: een korte tekst over een bepaald onderwerp of idee.
Fabel: een kort, gemakkelijk te lezen verhaal dat lezers een les wil leren over mensen. Vaak treden er pratende dieren in op die zich net als mensen gedragen.
Fictie: teksten zoals romans en korte verhalen die vertellen over fictieve gebeurtenissen en personages. Als het verhaal sterk aanleunt bij de realiteit spreken we van realistische fictie.
Volksverhaal: een verhaal dat van generatie op generatie is overgeleverd zoals een fabel, sprookje, legende of mythe.
Legende: een verhaal dat een verklaring geeft over het ontstaan, de oorsprong van iets. Soms zijn legenden gebaseerd op historische gebeurtenissen, die dan sterk overdreven weergegeven worden.
Humor:
Memoires: een in de eerste persoon geschreven tekst over persoonlijke belevenissen.
Mythe: een verhaal over een (meestal fictieve) gebeurtenis uit een lang vervlogen verleden, dat niet-wetenschappelijke verklaringen geeft voor bepaalde aspecten van het leven en de natuur.
Roman: een lang, fictief werk met gewoonlijk één belangrijke plot en verschillende nevenplots.
Kort verhaal: narratief, fictief proza dat korter is dan een roman en zich gewoonlijk concentreert op één personage en één enkele gebeurtenis.

Ballade: een verhaal vertelt in de vorm van een lied. Omdat ballades oorspronkelijk mondeling werden doorgegeven zijn de woorden eenvoudig en zit er een sterk ritme in. Vaak vertellen ballades verhalen over liefde en avontuur.
Lyrisch gedicht: kort, muzikaal gedicht dat de gevoelens van de dichter vertolkt.
Narratief gedicht: een verhaal in dichtvorm, met een plot, personages en thema.
Sonnet: een 14-regelig gedicht met een vast ritme en een rijmschema.

Antagonist: de tegenspeler, die de hoofdfiguur (protagonist) vaak dwarszit
Conflict:
Plot:
Protagonist: de hoofdrolspeler, degene om wie het hele verhaal draait
Expositie:
Climax: Het hoogtepunt waar gedurende een verhaal naar wordt toegewerkt. De climax is meestal aan het einde van het verhaal en meestal wordt de verhaallijn hier pas echt duidelijk.
Vertelstandpunt (ook wel point of view of perspectief). Een verhaal kan op verschillende manieren verteld worden, bijv. in de ik-vorm (waarbij de verteller dus zelf middenin het verhaal zit), of met een zogenaamde "auctoriële" of alwetende verteller, die boven de personages in het verhaal staat en meestal ook meer weet dan deze personages. Hierop bestaan nog diverse varianten en "tussenwegen"; zo is er bijv. in de De avonden van Gerard Reve weliswaar sprake van een auctoriële verteller, maar deze verplaatst zich bijna nergens in het verhaal buiten het perspectief van de hoofdpersoon.
Focalisatie: nauw verwant aan het bovenstaande; de lezer krijgt het verhaal gepresenteerd vanuit het oogpunt van een bepaalde persoon (in dit verband de "focalisator" genoemd).
Flashback/Flashforward:

...