Nieuwgrieks/Syntax/Werkwoord/Tijd en Aspect

Een werkwoord is een woord dat een werking weergeeft die verbonden is met een persoon of zaak, het onderwerp.

Het werkwoord legt tevens een relatie met de tijd waarin die werking plaats vindt.

In het Grieks legt het werkwoord bovendien een relatie met de mate van afronding waarin die werking zich bevindt, te weten: is de werking gaande, wordt de werking als een geheel beschouwd of is de werking volbracht.

Deze mate van afronding wordt in het Nedelands het aspect van het werkwoord genoemd.

Nb Het woord aspect is hier dus geen letterlijke vertaling van de Griekse term τρόπος, wat meer in het algemeen ‘wijze’of ‘manier’ betekent. De Nederlandse grammaticale term ‘wijs’ of ‘wijze’ is wat in het Grieks έγκλιση genoemd wordt.

De drie belangrijkste aspecten die in het Grieks worden onderscheiden zijn: het onvoltooide aspect, het momentane aspect en het voltooide aspect.

 Daarnaast worden in het Grieks ook nog het begin-aspect en het resultaat-aspect onderscheiden, maar deze laten zich vanuit het Nederlandse gezichtspunt probleemloos bij de andere aspecten indelen.

Merk op dat de drie aspecten elkaar niet volledig uitsluiten. Dit geeft ruimte voor interpretatieverschillen en de mogelijkheid om een bepaald betekenis-accent te leggen in de zin.

Er wordt hier niet ingegaan op de vraag hoe de aspecten en tijden van het werkwoord vorm krijgen, maar welk aspect en welke tijd in een bepaalde context gebruikt wordt.

Waar in het kader van de syntax over het werkwoord gesproken wordt, wordt eigenlijk steeds het werkwoordelijk deel van het gezegde bedoeld.

Οι τρόποι του ρήματος (de aspecten van het werkwoord)

ο εξακολουθητικός τρόπος (onvoltooid aspect)

het voortduren, het plaatsvinden

of het herhalen

ο συνοπτικός τρόπος (momentaan aspect)

de samenvatting of het moment

ο συντελεσμένος τρόπος (voltooid aspect)

de afronding

Behalve het onvoltooide, momentane en voltooide aspect onderscheidt het Grieks nog het begin-aspect en het resultaat-aspect. Het begruik daarvan kan echter vanuit het Nederlanse gezichtspunt probleemloos bij de andere aspecten worden ondergebracht.

het begin aspect (bij het onvoltooid aspect)

het resultaat aspect (bij het gebruik van het onvoltooide aspect in plaats van het voltooide aspect om een verhaal levendig te houden)

Οι χρόνοι του ρήματος

Zie ook het overzicht.

We beperken ons hier tot de betekenis van de tijden in de aantonende wijs.

Οι παροντικοί χρόνοι (de tegenwoordige tijden)

ο ενεστώτας (de onvoltooid tegenwoordige tijd)

De ενεστώτας wordt gebruikt om iets weer te geven dat gebeurt in het heden, hetzij bij voortduring, hetzij herhaald.

Verder wordt de ενεστώτας gebruikt voor de toekomst en geeft dan iets weer waarvan de verteller beweert dat het zal gebeuren.

Verder wordt de ενεστώτας gebruikt in plaats van de aoristus om een verhaal levendig te maken.

Verder wordt de ενεστώτας gebruikt in plaats van de paratatikos om een verhaal levendig te maken.

Verder wordt de ενεστώτας gebruikt in plaats van de παρακείμενος om een verhaal levendig te maken.

ο παρακείμενος (de onvoltooid verleden tijd)

De παρακείμενος geeft aan dat een gebeurtenis is afgerond in het verleden, maar nog voortduurt in het heden.

Οι παρελθοντικοί χρόνοι (de verleden tijden)

ο παρατατικός (de paratatikos)

De paratatikos geeft aan dat een gebeurtenis in het verleden bezig was of herhaald optrad.

ο αόριστος (de aoristos)

De aoristus wordt gebruιkt om aan te geven dat een gebeurtenis als geheel in het verleden plaats vond.

ο υπερσυντέλικος (de voltooid verleden tijd)

De υπερσυντέλικος wordt gebruikt om aan te geven dat een gebeurtenis was afgerond in het verleden voor het moment dat wordt genoemd of bedoeld.

Οι μελλοντικοί χρόνοι (de toekomende tijden)

ο συνοπτικός (στιγμιαίος) μέλλοντας (de toekomende tijd van de 2e stam)

De συνοπτικός (στιγμαίος) μέλλοντας beschrijft een gebeurtenis die in de toekomst wordt afgerond, ongeacht of deze kort of lang duurt.

Ze wordt ook gebruikt als alternatief voor de bevelende wijs.

ο εξακολουθητικός μέλλοντας (de toekomende tijd van de 1e stam)

De εξακολουθητικός μέλλοντας wordt gebruikt om een gebeurtenis in de toekomst aan te geven die ononderbroken is of die herhaald wordt.

Verder kan de εξακολουθητικός μέλλοντας gebruikt worden om een verhaal levendig te maken.

Ο συντελεσμένος μέλλοντας (de voltooid verleden toekomende tijd)

De συντελεσμένος μέλλοντας wordt gebruikt om aan te geven dat een gebeurtenis is afgerond voor een bepaald moment in de toekomst.