Naar inhoud springen

Gronings/Hoofdstuk 2

Uit Wikibooks

Dit is de eerste les Gronings. In deze les komen de volgende punten aan bod:

Spelling

[bewerken]

De spelling van het Gronings is vooral een voorkeursspelling. Deze spelling is gebaseerd op die van Kornelis Ter Laan, maar is geen officiële spelling. Veel mensen zeggen dat het Gronings geschreven wordt zoals het ook uitgesproken wordt, maar toch verschillen veel woorden toch sterk van hun uitspraak. Vandaar dat er in dit boek ook vaak de uitspraak van een woord bij vermeld staat. Hieronder een aantal belangrijke regels:

tekens/accenten

[bewerken]

Zo min mogelijk gebruik maken van vreemde tekens en accenten. Het is dus niet "wèst", maar "west". Toch prefereren veel mensen toch accenten op bepaalde woorden, bijvoorbeeld "wèst" om het verschil tussen "geweest" en het "westen" te onderscheiden. Een ander voorbeeld is "of". Zonder accent kan het zowel "of" betekenen als "af", vandaar de vertaling van "af" ook wel eens als "òf" of "ôf" geschreven wordt.

Zo min mogelijk gebruik maken van de letter c en dus vervangen door s of k, behalve in de combinatie ch. Het woord "officieel" wordt dus niet geschreven als "officieel", maar als "offisjeel". Het woord "dialect" wordt dus geschreven als "dialekt", enz.

Woorden die eindigen op -en (meervouden, werkwoorden, enz.) worden gewoon geschreven als -en, ondanks een andere uitspraak. Je schrijft dus geen "reegn", "hebbm" of "weedn", maar "regen", "hebben" en "wezen".

-lijk, -ig

[bewerken]

Woorden die in het Nederlands eindigen op -lijk of -ig (bijvoeglijke naamwoorden, bijwoorden, enz.) worden geschreven als -lek of -elk en -eg.

Open lettergrepen

[bewerken]

Bij open lettergrepen in werkwoorden, wordt er geen extra klinker toegevoegd.

Bijvoorbeeld
Loopen (fout) - loopm (fout) - lopen (goed)

oa/ ao

[bewerken]

In het Gronings wordt de lange o klank geschreven als oa (zie uitspraak) en niet als ao zoals in de andere Nedersaksische dialecten.

Lidwoorden

[bewerken]

De lidwoorden "de" en "het" worden in het Gronings afgekort als d' en t. Bij d' wordt het volgende woord er aan vast geplakt. Bij t komt er gewoon een spatie tussen.

u/ ö

[bewerken]

In veel Groningse woorden, bijvoorbeeld in Grönnen (Groningen), is er bij de spelling zowel ö als u mogelijk (Grunnen). De voorkeursspelling prefereert de u (dus Grunnen), vanwege de regel dat er zo min mogelijk vreemde tekens/accenten geschreven moeten worden.

Zo veel mogelijk gebruik maken van de v in plaats van f.

De Nederlandse combinatie -ff wordt in het Gronings altijd geschreven als -v. De Groningse plaats Warffum wordt dus niet geschreven als Waarffum, maar als Waarvum.

Uitzonderingen zijn bijvoorbeeld Fraislaand (Friesland), Floandern (Vlaanderen), offisjeel (officieel) en nog een aantal anderen.

Wanneer de stam van een werkwoord eindigt op een r, wordt de e weggelaten en de n er automatisch aan vast geplakt.

Bijvoorbeeld:

plouteren (fout) - ploutern (goed)

Uitspraak

[bewerken]

Voornaamwoorden

[bewerken]

Nominatief

[bewerken]
Gronings Nederlands Uitspraak
ik ik ik
doe jij doe
hai hij (h)aj
zai/zie zij saj/sie
wie wij wie
joe/je/ie jullie/u joe/ju/ie
zai/zie zij saj/sie

Genitief

[bewerken]
Grunnegs Nederlands Engels Uitspraak
Mienent de mijne mine miennt
Dienent de jouwe yours diennt
Zienent dat van hem his siennt
Heurent dat van haar hers heurnt
Ozzent* dat van ons ours oznt
Joenent dat van jullie yours joent
Heurent dat van hen theirs heurnt

Voorbeeld:

Engels: This coat is mine
Nederlands: Deze jas is de mijne
Gronings: Dizze jaas is mienent

Datief

[bewerken]
Gronings Nederlands Uitspraak
Mie mij mie
Die jou die
Hom hem (h)om
Heur haar (h)eur
Os ons os (o als in bos)
Joe jullie joe
Heur hen (h)eur

Accusatief

[bewerken]
Gronings Nederlands Uitspraak
Mie mij mie
Die jou die
Hom hem (h)om
Heur haar (h)eur
Os ons os (o als in bos)
Joe jullie joe
Heur hen (h)eur

Werkwoorden

[bewerken]

Hebben [hebbm] = hebben

[bewerken]
Tegenwoordige tijd Uitspraak Verleden tijd Uitspraak Voltooide tijd Uitspraak
Ik heb Ikk'eb Ik haar Ik'aar Ik heb had Ikk'eb hatt
Doe hest Doeëst Doe haarst Doeäast Doe hest had Doeëst hatt
Hai het Ajet Hai haar Ajaar Hai het had Ajet hatt
Wie hebben Wiejebbm Wie haren Wiejaadn Wie hebben had Wiejebbm hatt
Joe hebben Joehebbm Joe haren Joehaadn Joe hebben had Joehebbm hatt
Zai hebben Sajebbm Zai haren Sajaarn Zai hebben had Sajebbm hatt

Wezen [weedn] = zijn

[bewerken]
Tegenwoordige tijd Uitspraak Verleden tijd Uitspraak Voltooide tijd Uitspraak
Ik bin Ik bin Ik was/waar Ik was/waar Ik heb west Ikk'eb wèst
Doe bist Doe bist Doe wasst/waarst Doe wast/waast Doe hest west Doeëst wèst
Hai is Ajis Hai was/waar Aj was/waar Hai het west Ajet wèst
Wie binnen Wie binn Wie waren/wazzen Wie waarn/wazn Wie hebben west Wiejebbm wèst
Joe binnen Joe binn Joe waren/wazzen Joe waarn/wazn Joe hebben west Joehebbm wèst
Zai binnen Saj binn Zai waren/wazzen Saj waarn/wazn Zai hebben west Sajebbm wèst

 Terug naar hoofdstuk 1 · verder naar hoofdstuk 3

Wikipedia
Deze pagina is vrijgegeven onder de GNU Free Documentation License (GFDL) en nog niet onder CC-BY-SA. Klik hier voor meer informatie.
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.