Gronings/Hoofdstuk 1

Dialecten in Groningen

Het Gronings, dat door de Groningers ook wel Grönnegs of Grönnegers genoemd wordt, is de verzamelnaam voor de Friso-Saksische dialecten die gesproken worden in en om de provincie Groningen. Sommige mensen beschouwen het als taal, sommigen als dialect. Het wordt gerekend tot Nedersaksisch, een van de twee streektalen van Nederland. Binnen deze Nedersaksische streektaal vormt het Gronings, samen met het Oostfries een apart cluster Noordwest-Saksische dialecten. Deze aparte status hebben het Gronings en het Oostfries te danken aan de invloed van het Fries, zoals de naam Friso-Saksisch al aangeeft.

Verwantschap met andere talen

Het Gronings is nauw verwant met het Drents, het Westlauwers Fries, het Nederlands en heel nauw met het Deens en het Oldenburgs. Het Gronings is sterk verwant met het Oostfries en het Saterfries.

De verwantschap met het Oostfries is zo sterk dat het Gronings en het Oostfries soms zelfs als één taal worden gezien. Een groot deel van de woordenschat en de grammatica komt overeen met dat van het Oostfries. De grootste verschillen tussen het Gronings en Oostfries zijn de uitspraak van de g, die in het Gronings als in het Nederlands uitgesproken wordt en het Oostfries als in het Duits, de spelling en de leenwoorden. In het Gronings komen veel "vergroningste" Nederlandse leenwoorden voor. In het Oostfries vooral veel "veroostfrieste" Duitse leenwoorden. Ook kent het Gronings hele eigen klanken: ai en ou. Ook deze komen niet in het Oostfries voor. Een verklaring hiervoor wordt in het volgende hoofdstuk over het Gronings gegeven.

Voorbeelden van woorden die in het Gronings en het Oostfries overeenkomen zijn lutje - lüttje (klein), scheuvel - schöfel (schaats), moi - moin (hallo) en lu - lü (mensen).

Taalgebied

Het Gronings wordt gesproken in de provincie Groningen, oostelijk Drenthe ten oosten van de Hondsrug, de voormalige Drentse gemeentes Roden, Peize, Paterswolde en Zuidlaren en het oostelijke gedeelte van de Friese gemeente Kollumerland en Nieuwkruisland.

Verder naar hoofdstuk 2