Ab Urbe Condita/Ab excessu plebis Romani

Bronnen:

Titus Livius Velleius Paterculus Cassius Dio

Met de uittocht van het Romeinse plebs (- 494) kwam er voor de eerste keer een echt keerpunt in de Romeinse republiek. De aristocratische senaat moest toegevingen doen: de tribuni plebis, aediles plebis - maar als compensatie voor de aristocraten ook de aediles curulis - en de Twaalf tafelenwet. Dit alles moest zorgen voor meer rechtzekerheid.

De tribuni en aediles plebis

Excursie:

{{{1}}}

Na de uittocht van het plebs doet de senaat enkele concessies: het plebs mag voortaan twee tribuni plebis en aediles plebis kiezen. De eerste kon zijn veto uitspreken tegen de comitia, de contiones, de concilia, de senatus en alle ambtenaren, met uitzondering van een dictator en censor. Bovendien kon hij volksvergaderingen bijeenroepen waar plebiscita, besluiten die golden voor het plebs, kon laten stemmen. Zijn onschendbaarheid moest hem beschermen. De aedilis plebis stond in voor het onderhoud van de tempel van Consus op de Aventijn, waar ook het archief van het plebs zich bevond. Daarenboven hield hij toezicht op de markten van Rome en zou hij later zijn bevoegdheden uitgebreid zien worden tot brandbestrijding, watervoorziening en dergelijke meer.

De Duodecim Tabulæ

Excursie:

{{{1}}}

De Duodecim Tabulæ of lex Duodecim Tabularum was de eerste geschreven wetgeving van Rome en zou de fons omnis publici privatique iuris (Livius, III 34.6.) zijn.¹ Het belang van de Duodecim Tabulæ lag hem in het feit dat hierdoor voor het eerst rechtszekerheid was in Rome. Voortaan kon iedereen de wet nalezen. De tien eerste werden in - 451 opgesteld, waaraan in - 450 nog twee anderen werden toegevoegd.

De val van Veii

Rond - 400 valt Veii, de rijkste Etruskische stad, in handen van de Rome na een belegering die tien jaar zou duren.

Galliërs belegeren Rome

Rond ca. - 387 belegeren Galliërs onder leiding van een zekere Brennus Rome.² Uiteindelijk zouden de Romeinen de Gallische terugtocht moeten afkopen met goud.³ Iets wat de Romeinen nog lang zou heugen en waaraan ze een metus Gallicus aan overhielden.

De leges Liciniae Sextiae

In - 367 stelde de tribuni plebis Gaius Licinius Stolo en Lucius Sextius Lateranus de leges Liciniae Sextiae voor (in - 366 van kracht), dewelke naast een lex agraria een belangrijke hervorming voor de ontwikkeling van het Romeinse staatsbestel inhield: voortaan stond aan het hoofd van de staat twee consules, waarvan er een plebejer moest zijn, onder hen stond voor de rechtspraak een praetor, daaronder twee aediles curules⁴.

De Samnitische oorlogen

Eerste Samnitische oorlog

Van - 343 tot - 341 vochten de Romeinen de eerste Samnitische oorlog uit.

Opstand van de Latijnen

In - 340 komen de Latijnse bondgenoten in opstand. De Romeinen kunnen deze opstand pas in - 338 tot rust brengen.

Tweede Samnitische oorlog

Van - 327 tot - 304 zijn de Romeinen opnieuw in een strijd verwikkeld met de Romeinen. In - 321 moet men zelfs de vernedering slikken om onder het juk van de Samnieten door te gaan. Een vernedering die men niet zou vergeten.

Derde Samnitische oorlog

Van - 298 tot - 290 zouden de Romeinen de derde en laatste Samnitische oorlog uitvechten. In - 295 verliezen de Samnieten de slag bij Sentinum, hoewel ook de Romeinen grote verliezen hadden te verwerken.

Oorlog tegen Pyrrhus

Nadat in - 282⁵ Taras (Tarentum) de hulp had ingeroepen van Pyrrhus, de koning van Epirus, om hen te bevrijden van de bemoeienissen van de Romeinen, geraakte Rome in oorlog met deze hellenistische vorst. Ondanks diens aanvankelijke overwinningen - zij het met grote verliezen - slaagde Pyrrhus er niet in om deze in zijn voordeel om te buigen. Hij moest dan ook in - 275 afdruipen richting Griekenland, maar liet nog wel een garnizoen achter in Taras. In - 272 zouden de Romeinen echter Taras innemen en hiermee de verovering van Magna Graecia voltooien. Rome kon zich nu op andere zaken richtten.

De Punische oorlogen

Excursie:

{{{1}}}

De Punische oorlogen waren de meest uitputtende oorlogen die Rome ooit heeft moeten voeren. De Carthagers brachten de oorlog zelfs tot vlak voor de poorten van Rome.

Eerste Punische oorlog

Bronnen:

Polybios Titus Livius

De Eerste Punische oorlog (- 264 tot - 241) zou de Romeinen ertoe brengen zichzelf toe te leggen op de oorlogsvoering ter zee en leverde hen in -238 de provinciae Sicilia en Sardinia op die aan praetores werden toegewezen. Ze zouden in - 260 in de zeeslag bij Mylae bewijzen dat de Romeinse inventiviteit hen ook de overwinning op zee opleverde.

Tweede Punische oorlog

Bronnen:

Polybios Titus Livius Appianus van Alexandrië

De Tweede Punische Oorlog (- 218 tot - 201) die begon met de oversteek van de Ebro in Hispania zou van Rome een wereldmacht maken en haar ook in conflict brengen met de verzwakte voormalige wereldmacht Macedonië. Onder de leiding van Hannibal Barkas behaalden de Carthagers klinkende overwinningen in Italië, maar in de thuismatch slaagde Hannibal er niet in zijn slag thuis te halen tegen Publius Cornelius Scipio in de slag bij Zama Regia (- 202). Rome won weer nieuwe provinciae, deze keer in Hispania. Carthago zat nu aan de grond.

Derde Punische oorlog

Bronnen:

Polybios Titus Livius Appianus van Alexandrië

De Derde Punische oorlog (- 149 tot - 146) brak uit om een futiliteit en zou eindigen met de verwoesting van Carthago. Hierdoor werd de metus Punicus weggenomen, die de Romeinen zo lang in de ban had gehouden. Het trauma van de nederlagen geleden onder Hannibal in Italië zelf werden ten dele uitgewist door de verwoesting van diens moederstad. Dit bracht echter Rome in een dominantere positie, waardoor ze zich - gewild of niet - moest mengen in buitenlandse conflicten die zich weldra zouden voordoen in de steeds zwakker worden hellenistische koninkrijken.

Voetnoten

1	Lex XII tabularum, trad. ed. J. Hanenburg, Gent, 1972. (Nederlandse vertaling)
2	Polybios, Historiai I 6.2, Livius, V 47, Ploutarchos, Camillus 14.2-29.
3	Polybios, Historiai I 6.3, Ploutarchos, Camillus 28.4-5.
4	Livius, VI 35.
5	F. Meijer, Macht zonder grenzen. Rome en zijn imperium, Amsterdam, 2005, p. 37.

Referentie

• F. Meijer, Macht zonder grenzen. Rome en zijn imperium, Amsterdam, 2005. ISBN: 9025334229