Latijn/Les 13
Het participium, het participium praesens actief; het participium perfectum passief; het participium futurum actief; de infinitivus futurum actief
Voorbeelden[bewerken]
| 1. | Nihil dicens domum adiit. | Niets zeggend ging hij naar huis. |
| 2. | Vulnerati curati sunt. | De gewonden zijn verzorgd. |
| 3. | Victi in triumpho ducti sunt. | De overwonnenen zijn in een triomftocht geleid. |
| 4. | Pugnantem vires deficiunt. | De krachten schieten de strijder tekort. |
| 5. | Volentibus nihil arduum est. | Voor degenen die willen is niets te moeilijk. |
| 6. | Canes latrantes non mordent. | Blaffende honden bijten niet. |
| 7 | Cornelia ad festa ventura est. | Cornelia zal naar het feest komen. |
| 8. | Filius a patre vocatus domi venibat. | Nadat de zoon door zijn vader geroepen was, kwam hij thuis. |
| 9. | Iste miles bibetus caput ligneum nunc habet. | Die soldaat, die gedronken heeft, heeft nu een kater. |
| 10. | Bellum futurum est. | De oorlog staat voor de deur. |
Het participium[bewerken]
Het participium is een vorm van het werkwoord, die we in het Nederlands kennen als het deelwoord. Net zoals we in het Nederlands meerdere deelwoorden kennen, zijn er in het Latijn ook meerdere soorten van participia. De drie soorten van participia zijn: participium praesens actief, participium perfectum passief, en het participium futurum actief.
Het participium is wat we noemen een predicatieve bepaling, of een bepaling van gesteldheid. Het kan echter ook anders worden vertaald , dan alleen predicatief.
Het participium praesens actief[bewerken]
Het participium praesens actief, kortweg het ppa, is wat we in het Nederlands het tegenwoordig deelwoord noemen. Het kan op drie manieren gebruikt worden: bijvoeglijk, predicatief, en zelfstandig.
Verbuiging[bewerken]
Hier is het werkwoord vocare gebruikt, roepen.
|
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
| |||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
| |||||||||||||||||||||||||
Zoals je kunt zien, is de stam van het werkwoord gelijk, met daarachter ns of nt, en verder de uitgangen van de consonant-declinatie, zie ook les 4.
Mogelijkheden van vertaling[bewerken]
Er zijn drie mogelijkheden van vertaling: bijvoeglijk, predicatief, of zelfstandig. Verder kan het nog als een voltooid deelwoord worden vertaald.
Voorbeeld 1. Militibus murum custodientibus dormire non licet
Als je het als een tegenwoordig deelwoord vertaald, krijg je:
Vertaling 1. De muur bewakende soldaten mogen niet slapen.
Hier zie je dat het wordt vertaald met de Nederlandse vorm bewakende, het tegenwoordig deelwoord van bewaken.
Bijvoeglijk[bewerken]
Als je het ppa bijvoeglijk vertaalt, vertaal je het als een bijzin.
Voorbeeld 1. Militibus murum custodientibus dormire non licet
Vertaling 2. De soldaten die de muur bewaken mogen niet slapen.
Custodientibus is het participium, die hier bijvoeglijk wordt vertaald en dus als: die.....bewaken.
Predicatief[bewerken]
Bij een predicatieve vertaling van een participium gebruik je een voegwoord, het meest gebruikte is: terwijl.
Voorbeeld 1. Militibus murum custodientibus dormire non licet
Vertaling 3. Terwijl de soldaten de muur bewaken, mogen ze niet slapen.
Zelfstandig[bewerken]
Als het participium zelfstandig is, staat het los van een ander woord, en vertaal je het als een zelfstandig naamwoord.
Voorbeeld 2. Custodientibus dormire non licet.
Vertaling. De bewakers (Letterlijk: bewakenden) mogen niet slapen.
Het participium perfectum passief[bewerken]
Het participium perfectum passief, kortweg het PPP, is in het Nederlands het voltooid deelwoord. Het PPP kan, net als het APPr, op drie manieren vertaald worden: bijvoeglijk, predicatief, en zelfstandig.
Verbuiging[bewerken]
Bij het PPP is het gewoon de stam van het werkwoord, plus een t, en daarna gewoon de uitgangen van bonus. Hier staan ze nog even op een rijtje:
|
|
|
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mogelijkheden van vertaling[bewerken]
Net zoals het APPr, kun je het PPP op drie manieren vertalen: bijvoeglijk, predicatief, of zelfstandig.
Bijvoeglijk[bewerken]
Als je het PPP bijvoeglijk vertaalt, vertaal je het als een bijzin met het woord die. Echter, anders dan in het APPr, is het onderwerp van de hoofdzin het lijdend voorwerp in de bijzin.
Voorbeeld 3. Pater filium vocans circumspicit
Vertaling 1. De vader, die zijn zoon roept (Letterlijk: roepende), kijkt rond.
Voorbeeld 4. Filius a patre vocatus domi venit
Vertaling 1. De zoon, die door zijn vader geroepen is (Letterlijk: geroepen zijnde), komt thuis.
In voorbeeld 3 is het onderwerp van de hoofdzin ook het onderwerp van de bijzin. De vader....die.
In voorbeeld 4 echter is het onderwerp van de hoofdzin, de zoon, het lijdend voorwerp van de bijzin. Immers, het onderwerp van de bijzin, is de vader.
Predicatief[bewerken]
Als je het PPP predicatief vertaalt, gebruik je weer een voegwoord, maar bij PPP meestal nadat.
Voorbeeld 4. Filius a patre vocatus domi venit
Vertaling 2. De zoon komt, nadat hij door zijn vader geroepen is, thuis
Zelfstandig[bewerken]
Het PPP kan ook zelfstandig worden vertaald, maar dan in slechts enkele gevallen:
Voorbeeld 5. Necati sunt incensi
Vertaling 1. De doden (Letterlijk: de gedoden) zijn verbrand.
Gelijktijdigheid en voortijdigheid[bewerken]
Een belangrijk verschil tussen het APPr en het PPP is de tijd.
Het APPr is gelijktijdig:
Voorbeeld 3. Pater filium vocans circumspicit
Vertaling 2. De vader kijkt, terwijl hij zijn zoon roept, rond
Het kijken en het roepen doet de vader tegelijkertijd
Het PPP is voortijdig:
Voorbeeld 4. Filius a patre vocatus domi venit
Vertaling 2. De zoon komt, nadat hij door zijn vader geroepen is, thuis
Eerst roept de vader, en dan komt de zoon thuis.
Onregelmatige vormen[bewerken]
Het regelmatige PPP vorm je door de stam van het werkwoord te nemen plus tus. Er zijn echter ook vele onregelmatige vormen.
|
|
| |||||||||
|
|
|
Het participium futurum actief[bewerken]
De derde vorm van het participium is het participium futurum actief.
Verbuiging[bewerken]
Het part. fut. act. wordt gevormd door de stam van het werkwoord te nemen, en daarachter te zetten turus. Verder wordt het net zoals het ppp verbogen zoals bonus.
|
| ||||||
|
|
Vertaling[bewerken]
Voorbeeld 6. Litteras scripturus domi venio.
Vertaling. Ik kom thuis om een brief te schrijven.
De letterlijke vertaling van het participium futurum actief, zullende schrijven, is geen gangbaar Nederlands. Meestal geeft het part. fut. act. een doel aan.
Voorbeeld 7. Hostes pugnaturi sunt.
Vertaling. De vijanden zijn van plan om te strijden.
het part. fut. act. verbonden met een vorm van esse kan uitdrukken dat iets gaat gebeuren.
Infinitivus futurum actief[bewerken]
Dit is simpelweg de infinitivus van het futurum. Hij wordt gevormd met het part. fut. act. plus esse.
Bijvoorbeeld: vocare - vocaturus - vocaturus esse
Onregelmatige werkwoorden[bewerken]
Hier is nog een schema met de participia van de onregelmatige werkwoorden
|
|
|
|
| ||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
Opmerkingen[bewerken]
- Het ppp kan onpersoonlijk worden gebruikt, bijvoorbeeld auditum est: er is gehoord.
- Het ppp itum wordt , net als alle andere passieve vormen van ire, alleen onpersoonlijk gebruikt. Itum est: er is gegaan, men is gegaan.
Terminologie[bewerken]
- Participium
- Deelwoord.
- Participium praesens actief
- Tegenwoordig deelwoord.
- Participium perfectum passief
- Voltooid deelwoord.
- Participium futurum actief
- Toekomend deelwoord.
- Infinitivus futurum actief
- Infinitivus van de toekomende tijd.
Woordenlijst[bewerken]
a(b) van(af), door bibere, bibi, bibitus (C) drinken canis, is (m) hond caput ligneum, -itis (n) kater (als gevolg van dronken zijn) curare, curavi, curatus (A) verzorgen deficere, defici, defictus (G) tekort schieten dux, ducis (m) leider educere, eduxi, eductus (C) wegvoeren, wegleiden (samenstelling: e-ducere, ex-ducere) ex (m) uit exercitus, us (m) leger hodie vandaag latrare, latravi, latratus (A) blaffen miles, -itis (m) soldaat mordere, mordui, mordetus (E) bijten oppidum, i (n) (vesting)stad(je) periculum, o (n) gevaar pugnare, pugnavi, pugnatus (A) strijden servare, servavi, servatus (A) redden vocare, vocavi, vocatus (A) roepen vulnerare, vulneravi, vulneratus (A) verwonden
Oefeningen[bewerken]
- Vertaal de volgende zinnen.
- Canis militem mordetus latrabat.
- A duce exercitus ex oppido eductus sunt.
- Mater hodie e magno periculo servata est