Wikijunior:Schaken voor beginners/Aanval

De aanval is zoals bekend de beste verdediging. Maar hoe kun je het beste veilig aanvallen? Natuurlijk door veilig aan te vallen, maar verder? De meest voorkomende tactische zetten zullen hier behandeld worden.

Veilig aanvallen

Dit klinkt natuurlijk logisch, maar toch is het belangrijk goed op te letten waar je de stukken neerzet. Er worden, met name bij ingewikkelde stellingen, nog wel eens vijandelijke stukken over het hoofd gezien.

Tweevoudige aanval

8
7
6
5
4
3
2
1
	a	b	c	d	e	f	g	h
	Het zwarte paard wordt door zowel de dame als de loper aangevallen. Er is sprake van een tweevoudige aanval.

Dit begrip lijkt een beetje op de dubbele aanval (zie hieronder) en wordt er ook regelmatig mee verward, maar het verwijst feitelijk naar iets heel anders. Bij een tweevoudige aanval wordt een vijandelijk stuk door twee verschillende stukken aangevallen en maar door een stuk verdedigd. Omdat het stuk is verdedigd maakt het dus uit met welk stuk je als eerste slaat, zie het voorbeeld. Op het moment dat wit eerst slaat met de dame verliest hij negen punten en wint vier punten (paard+pion), een totaal van -5. Op het moment dat wit eerst slaat met de loper verliest hij drie punten en wint vier punten (paard+pion), een totaal van +1.

Dubbele aanval

8
7
6
5
4
3
2
1
	a	b	c	d	e	f	g	h
	Op het moment dat de witte pion een stap naar voren zet, worden zowel het paard als de loper aangevallen. In het geval van het witte paard worden zowel de koning als de dame aangevallen.

Een dubbele aanval, waarbij dus twee vijandelijke stukken tegelijk worden aangevallen, wordt ook vaak een vork genoemd. Vooral met een paard is een dubbele aanval heel goed mogelijk, maar in principe kunnen alle stukken het. Er is nog een speciale vorm van een dubbele aanval: de drievoudige aanval. Deze komt eigenlijk alleen voor bij het paard, maar ook de dame of de koning zou een drievoudige aanval kunnen creëren. En binnen de drievoudige aanval is er nog een bijzondere situatie: stel dat op het zwarte kruisje een zwarte toren zou staan. Dan zou het paard de koning, de dame én de toren aanvallen! Dit wordt ook wel familieschaak genoemd.

Naast de dubbele aanval bestaat er ook nog het dubbelschaak. Dat is dus een schaakstelling waarin twee verschillende stukken de andere koning aanvallen.

Het speciale van dubbelschaak is dat de koning moet zetten omdat er geen stuk tussen geplaatst kan worden.

Penning

8
7
6
5
4
3
2
1
	a	b	c	d	e	f	g	h
	De zwarte dame staat gepend door de witte toren. De toren kan niet geslagen worden omdat deze gedekt staat door de pion. Het witte paard wordt gepend door de zwarte loper.

Bij een penning wordt een bepaald stuk als het ware "vastgezet" op het bord. Dit betekent concreet dat het stuk niet mag of kan bewegen, omdat anders een stuk van dezelfde kleur in de buurt verloren zou gaan, óf omdat dit een situatie waarin de koning schaak komt te staan zou opleveren, en dit kan natuurlijk nooit. Een penning heet dus alleen een penning als het stuk dat achter de "blokkade" staat meer waard is dan de "blokkade" zelf.

Er zijn twee soorten penningen:

Relatieve penning

Van een relatieve penning is sprake als het blokkadestuk in theorie wel zou mogen bewegen, maar dit niet verstandig is, bijvoorbeeld omdat de dame dan kan worden geslagen.

Absolute penning

Bij een absolute penning mag het blokkadestuk niet bewegen omdat dat een onreglementaire zet zou zijn. Dit betekent meer concreet dat het stuk dat achter de blokkade staat de koning is.

In het voorbeeld is de zwarte penning een relatieve penning, de witte een absolute penning.

Aftrekaanval

8
7
6
5
4
3
2
1
	a	b	c	d	e	f	g	h
	In dit geval heeft zwart het witte paard gepend. Maar op het moment dat wit het paard naar a6 of c6 speelt, staat de koning schaak en kan zwart dus niet de dame slaan, maar moet de koning in veiligheid brengen. Wit heeft ook een probleem: als zwart het paard naar e3 wil spelen, dreigt er met Dd1-h1 mat.

Een aftrekaanval betekent dat een bepaald stuk beweegt, met als gevolg dat een ander stuk van dezelfde kleur een stuk van de vijand aanvalt doordat door het bewegen van het eerste stuk "de weg vrij wordt gemaakt".

Bij een aftrekaanval is er dus sprake van een onverwachte aanval. Een aftrekaanval heeft alleen succes als beide stukken een doel hebben (het witte paard heeft de koning als doel, de dame heeft de toren als doel. Het zwarte paard heeft het gele veld onder controle terwijl de dame een matveld als doel heeft). Op het moment dat het achterste stuk de koning van de tegenstander aanvalt is er sprake van aftrekschaak omdat de koning dan schaak wordt gezet.

Röntgenaanval

8
7
6
5
4
3
2
1
	a	b	c	d	e	f	g	h
	De zwarte koning staat aangevallen door de witte toren. De koning moet dus opzij en wordt daardoor de baan naar de dame vrijgemaakt. De toren kan nu dus de dame slaan. De röntgenaanval van zwart heeft eigenlijk niet zo heel veel zin omdat het paard naar e3 of g3 gespeeld kan worden en daarmee de toren wordt gedekt.

De röntgenaanval is een speciale vorm van een tweevoudige aanval waarbij de twee aangevallen stukken op dezelfde baan liggen (horizontaal, verticaal en diagonaal). De enige stukken die dus een röntgenaanval kunnen creëren zijn de dame, de toren en de loper. Het stuk dat als eerste in de lijn voorkomt is meestal van hogere waarde dan het stuk dat erachter staat.

Naast de röntgenaanval bestaat er ook nog de röntgendekking.