Wikibooks:Beleid voor gebruik van afbeeldingen

Een online boek zonder afbeeldingen en andere media zou nogal saai zijn. Daarom is het mogelijk om op Wikibooks media zoals afbeeldingen, video en audio te uploaden. Er zitten echter wel wat haken en ogen aan. Daarom hier een aantal belangrijke richtlijnen over het gebruik van media. Dit artikel gaat voornamelijk over het gebruik van afbeeldingen.

Doel

Het doel van Wikibooks is het aanbieden van boeken, cursussen en handleidingen, die in alle opzichten vrij te bewerken en verspreiden zijn. Dat geldt ook voor afbeeldingen en andere media. Alle media moeten vrij te bewerken en te verspreiden zijn, ook commerciële media. Wikibooks heeft twee licenties die aan deze eisen voldoen: de GFDL en de Creative Commons-licenties CC-BY en CC-BY-SA. Beiden eisen dat de maker bekend is en vermeld wordt.

In het kort

In het beginsel geldt voor alle afbeeldingen op Wikibooks dat de maker toestemming moet hebben gegeven voor verspreiding, wijziging en commercieël gebruik van de afbeelding zodat deze gebruikt kan worden onder de GNU-licentie voor vrije documentatie, de licentie waaronder Wikibooks beschikbaar wordt gesteld. Als u toestemming heeft gekregen via e-mail kunt u de tekst ervan op de afbeeldingspagina plaatsen.

In het algemeen zijn er twee soorten afbeeldingen:

• Afbeeldingen die iemand zelf heeft gemaakt en op Wikibooks uploadt.
• Afbeeldingen die 'ergens' vandaan zijn gehaald en worden ge-upload.

Voor alle afbeeldingen is het verplicht:

• De bron en maker te vermelden (bijvoorbeeld een webadres, naam of boek).
• De licentie aan te geven of de voorwaarden waaronder de maker de afbeelding heeft vrijgegeven.

Als bij een afbeelding geen bron en licentie is aangegeven komt de afbeelding terecht op de verwijderlijst en wordt, als er geen nadere informatie is gegeven, na twee weken verwijderd.

Veel voorkomende situaties

Hieronder een aantal veel voorkomende situaties en hoe te handelen.

Ik heb voor een artikel een afbeelding gevonden bij Google of een andere zoekmachine, mag ik die gebruiken?

U mag alleen een afbeelding gebruiken als u toestemming hebt van de maker voor het verspreiden, bewerken en commercieel gebruiken van de afbeelding. Als u geen toestemming heeft mag u de foto niet uploaden, behalve als de afbeelding zou oud is dat deze in het publieke domein valt (zie beneden).

Ik heb een afbeelding gevonden, er staan geen copyright-teken of iets dergelijks bij, mag ik de afbeelding uploaden?

Nee. Het is een misverstand dat op afbeeldingen zonder copyright-informatie geen copyright zit. U moet eerst toestemming van de maker hebben. Als u niet zeker weet of er copyright op een afbeelding zit kunt u een ervaren gebruiker om hulp vragen.

Ik heb zelf een foto of illustratie gemaakt en wil die gebruiken bij een artikel.

Ga naar de uploadpagina en kies bij 'licentie' de optie 'Zelfgemaakte media, vrijgegeven onder GFDL' of één van de Creative Commons-licenties. Geef bij 'beschrijving' een korte beschrijving wat er op de foto te zien is en wanneer u de foto gemaakt heeft. Om misverstanden te voorkomen is het ook handig als u 'eigen werk' bij de beschrijving zet.

Ik heb een hele oude afbeelding gevonden. Hoe weet ik of deze in het publiek domein valt en ik deze mag gebruiken?

In het algemeen geldt (in Nederland, België en veel andere EU-landen): een werk valt in het publieke domein 70 jaar na de dood van de auteur. Een foto van een fotograaf die in 1920 overleed is dus bijvoorbeeld publiek domein sinds 1990. Als de maker onbekend is valt het werk in het publieke domein 70 jaar na publicatie. Bepaalde dingen vallen al eerder in het publieke domein: al het werk van de Amerikaanse overheid is bijvoorbeeld publiek domein (foto's van de NASA bijvoorbeeld). Foto's van twee-dimensionale afbeeldingen (zoals schilderijen) die in het publieke domein zijn gevallen (bijvoorbeeld De Nachtwacht) vallen waarschijnlijk ook in het publieke domein als ze eerder zijn genomen. Deze regel geldt niet voor afbeeldingen van drie-dimensionale werken.

Ik heb heel veel zelfgemaakte foto's die ik wil uploaden, mag dat?

Graag! Wellicht is het een idee om de foto's op Wikimedia Commons te zetten, dan kunnen alle Wikimedia-projecten in de hele wereld gebruik maken van uw foto's. Wikimedia Commons heeft op dit moment al bijna een half miljoen afbeeldingen en andere media. Niet gebruikte foto's worden op de Nederlandstalige wiki verwijderd.

Ik heb een afbeelding gehaald van de Engelse Wikipedia of Wikibooks. Er staat 'fair use' bij, mag ik die gebruiken?

In principe niet. Fair use is een Amerikaans begrip wat het toestaat om gecopyrighte-afbeeldingen onder bepaalde voorwaarden te gebruiken. In Nederland en België hebben we het citaatrecht maar dat is veel beperkter. Het is op dit moment onduidelijk of het citaatrecht bruikbaar is voor Wikibooks. Het gebruik van fair use op de Nederlandstalige Wikipedia is na een stemming verboden, Wikibooks sluit zich daarbij aan. Citaatrecht laat slechts onder zeer beperkte voorwaarden verspreiding toe, en media onder citaatrecht zijn daarom strijdig met het bovenvermelde doel.

Ik wil best foto's uploaden, maar ik wil niet dat ze commercieël gebruikt worden. Wat kan ik het beste doen?

Er zijn twee mogelijkheden:

• Upload uw foto's in een lage resolutie (bijvoorbeeld 640x480). Dan kunnen ze wel ter illustratie worden gebruikt maar moeilijk commercieël worden gebruikt.
• Maak gebruik van een van de niet-commerciële licenties. Nu worden deze licenties nog gedoogd, maar op termijn kunnen ze verdwijnen. Als u zeker wilt weten dat uw afbeeldingen op Wikibooks blijven staan moet u deze licenties niet gebruiken.

Ik heb een foto gekocht op een rommelmarkt. Deze foto is mijn bezit. Mag ik deze gebruiken op Wikibooks?

Alleen als u toestemming heeft van de fotograaf of de rechten aan u zijn overgedragen. Het auteursrecht op een foto blijft bij de fotograaf, ook als u de foto heeft aangekocht.

Ik wil een screenshot toevoegen van een spel of ander softwareprogramma. Mag dat?

Het auteursrecht op de screenshots behoort aan de maker van het programma. De screenshots zijn niet uw eigen werk in de zin van de auteurswet. U mag ze daarom alleen uploaden wanneer de makers het programma hebben vrij gegeven in het publieke domein, zoals dat bij open source programma's is gebeurd.

Mag ik een foto maken van bijvoorbeeld een televisieprogramma om op die manier het copyright te omzeilen?

Nee. Als de televisie het hoofdonderwerp van uw foto is, schend u het auteursrecht. Als de televisie onderdeel is van een foto en niet het hoofdonderwerp is (bijvoorbeeld een foto van een interieur) is het uiteraard wel legaal.

Specifieke regels

Voor een aantal soorten afbeeldingen zijn er speciale regels.

Portretten

Als u een foto heeft gemaakt waarop personen afgebeeld zijn moet u rekening houden met het portretrecht.

Screenshots / schermafbeeldingen

• Het gebruik van screenshots op de Nederlandstalige Wikibooks is alleen toegestaan als alle getoonde elementen in de afbeelding onder een 'vrije' licentie vallen, zoals bijvoorbeeld de GPL. Een screenshot van bijvoorbeeld een Windows-desktop is niet toegestaan aangezien Windows een pakket is waar copyright op rust en Microsoft niet toestaat dat er afgeleide werken worden gemaakt van haar software. Alleen als zowel het programma, de data die wordt getoond en alle andere componenten onder een vrije licentie vallen mag er een screenshot worden geüpload op Wikibooks. Ook screenshots van websites, computerspellen, films e.d. zijn alleen toegestaan als alle elementen een copyleft-licentie hebben. Zie ook de richtlijnen van Wikimedia Commons (engelstalig).

Toegelaten

Afbeeldingen die onder de volgende licentie vallen zijn zondermeer toegestaan:

Zoals bij alle afbeeldingen moet er een bron en maker worden vermeld. Als een gebruiker een afbeelding uploadt en vermeldt dat de afbeelding zelf gemaakt is, maar niet vermeldt onder welke licentie deze valt, wordt aangenomen dat de afbeelding onder de GFDL valt. U kunt ook uw afbeeldingen licenseren onder zowel de GFDL als Creative Commons. Voor Niet-Commerciële Creative Commons-licenties zie bij 'gedoogd'.

Gedoogd

Een aantal licenties worden momenteel gedoogd, maar kunnen in de toekomst verdwijnen.

Afbeeldingen zonder voldoende (licentie) informatie ({geeninfo})

Nieuwe afbeeldingen zonder info worden niet meer gedoogd en direct op de verwijderlijst gezet.

Technische richtlijnen

JPG	Voor foto's wordt het JPG-formaat geprefereerd.
PNG	Voor logo's en afbeeldingen wordt er bij voorkeur PNG gebruikt. De grootte is meestal veel kleiner dan het corresponderende JPG-plaatje.
SVG	Voor logo's is SVG nog beter geschikt. De MediaWiki-software zet het automatisch om naar PNG, zodat ook browsers die het niet ondersteunen het kunnen zien.
OGG	Voor geluid en film wordt de voorkeur aan Ogg Vorbis gegeven.
GIF	Tot 2006 rusten er patenten op het GIF-formaat, GIF-plaatjes kunnen dus beter vermeden worden. Een GIFje kan makkelijk omgezet worden naar een PNGtje, gelieve dit dus ook te doen indien u een GIF wilt uploaden.

Publieke bronnen

• Help:Gebruik van openbare bronnen.
• Public domain image resources. Lijst van rechtenvrije foto's op de Engelstalige Wikipedia.
• Project Gutenberg is een verzameling van teksten in het publieke domein. Op deze pagina wordt samengevat wanneer iets volgens Amerikaanse wetgeving als Publiek Domein wordt beschouwd.

Externe links

• Raadplegen geregistreerde beeldmerken bij het Benelux-Merkenbureau (BMB)