Schilderen/Opbouwen

Begin na de eerste schets op de ondergrond het schilderij op te bouwen.

Iedereen zal dat anders doen, maar het makkelijkst is de volgende stappen te nemen:

Geef het witte doek een kleur, zie Schilderen/Gekleurde ondergrond
Breng de schets over op je doek met houtskool, veeg het vervolgens bijna allemaal weg.
Of: maak een onderschildering - een tekening met verf.
Vul de grootste vlakken in met kleur, met sterk verdunde verf. Doe dat niet alleen bij het onderwerp, maar ook met de achtergrond.
Stap achteruit en bekijk je schilderij, wijzig wat nodig is.
Werk over het hele schilderij, veeg gerust een likje van een kleur van een van de vlakken vlak door een ander vlak van een andere kleur
Ga nu werken met iets dekkender verf, en geef langzamerhand meer details aan.
Doe telkens weer een paar stappen achteruit om het resultaat te bekijken.
De voorlaatste stap kan je gebruiken om de lichte plekken nog iets meer op te lichten, de schaduwen wat donkerder te maken als dat nodig is.
Eindig met de details, eventueel met dikke streken impasto. Daar moet je niet meer overheen schilderen.

Ondertekening

Er zijn veel manieren om van een eerste idee tot een eindresultaat te komen. Natuurlijk kan je een voorbereiding helemaal weglaten en meteen met verf op doek beginnen. Maar als beginnend schilder kun je beter eerst een schets op papier maken en deze vervolgens overzetten als ondertekening in houtskool op het doek. Let bij het maken van de ondertekening vooral op de compositie en of het onderwerp interessant op het doek staat. Veeg daarna de houtskool zover weg dat alleen nog dunne lijnen zichtbaar zijn.

Potlood kan je beter niet voor een ondertekening gebruiken, want dat blijft heel vaak zichtbaar door de verflagen heen. Tenzij je dat niet erg vindt natuurlijk, de potloodlijnen kunnen ook wat toevoegen.

Onderschildering

Maak daarna een onderschildering in één kleur, waarbij je de verf goed verdund hebt met terpentijn of water in geval van acrylverf. Laat de onderschildering iets drogen en breng vervolgens de diepste schaduwen en de sterkste lichten aan met resp. donkere en lichte verf.

De kleur van de onderschildering zal doorschemeren in het definitieve schilderij. Veel schilders vinden het mooi om de onderschildering in een contrasterende kleur te maken dan het geplande eindresultaat. Kies bijvoorbeeld bij een portret voor een onderschildering in een koele, groen kleur. De warmere, roze/gele huidskleur geeft dan des te meer gloed. Schilder je een groene boom, begin dan met een rode onderschildering. Laat bij zo een keus de onderschildering goed drogen voordat je doorgaat.

Je kan de onderschildering ook voor een olieverfschilderij met acrylverf uitvoeren. Volgende lagen olieverf hechten daar goed op, mits de acrylverf droog is.


Lucas Cranach de Jonge, met een gedetailleerde onderschildering in lijnen, alsof het getekend is. Verf is beter te overschilderen dan bijvoorbeeld potlood	Léonardo da Vinci - detail met deels getekende en deels ruw geschilderde schets als ondergrond	Jacques-Louis David - Portret van Napoleon, met globale onderschildering	I.Makarov (rond 1860). Hier heeft de schilder een gekleurde ondergrond gemaakt, en zijn duidelijk de schaduwen en hoge lichten die eerst zijn aangebracht zichtbaar
Om te zien hoe het proces gaat, van ondertekening naar eindresultaat, is het zinvol om schilderijen te bekijken die nog niet af zijn. Hierboven een aantal voorbeelden. Door de eeuwen heen is de techniek van de eerst opzet niet veranderd.

Verder opbouwen

Werk vervolgens steeds verder in lagen, tot het eindresultaat voor ogen hebt. Als je werkt met olieverf kan het schilderij te modderig worden door het mengen. Er zit dan niets anders op dan het werk een paar dagen te laten rusten, of het teveel aan verf te verwijderen met "tonking". Daarna kan je weer verder gaan. Lees in de volgende hoofdstukken verder, hetzij over olieverftechnieken of acrylverftechnieken.

Eindig in elk geval je schilderij met het aanbrengen van de laatste details, de felste lichtplekken en natuurlijk je handtekening.