Schilderen/Diepte in je schilderij

Veel schilders proberen diepte in hun schilderij te krijgen. Zij willen een driedimensionaal voorwerp of een driedimensionale ruimte op het platte vlak afbeelden, zodat een suggestie van diepte wordt gewekt.

Hieronder een algemene inleiding over diepte in een schilderij:

Technieken om diepte te bereiken

Je kan diepte bereiken op de volgende manieren:

Door bepaalde kleurcontrasten te gebruiken, met name het warm-koud contrast en het licht - donker contrast. Warme kleuren komen, net als lichte kleuren, naar voren ten opzichte van koele respectievelijk donkere kleuren. Bij de voorwerpen of vlakken die naar voren moeten komen kan je ook sterke contrasten gebruiken. Grote contrasten komen naar voren. Gebruik op delen die op de achtergrond staan minder sterke contrasten.
Door in de achtergrond minder felle kleuren te gebruiken dan in de voorgrond. Meng de kleuren daarvoor met wit en een beetje van de complementaire kleur.
Een bijzondere vorm van het warm-koud contrast is het atmosferisch perspectief, dat effectief is om diepte te suggereren in een schilderij van een landschap. Hieraan is een apart hoofdstuk gewijd
Het gebruik van lijnperspectief. Ook hieraan is een apart hoofdstuk gewijd.
Het gebruik van overlappende figuren of voorwerpen. Dit wordt coulissewerking genoemd
Het gebruik van grote of kleine voorwerpen, van kleinere voorwerpen denk je al gauw dat ze verder weg staan. Dat kan je ook heel bewust toepassen: plaats de grotere vormen vooraan, de kleinere achteraan.
Vervaging is ook een manier om aan te geven dat dingen verder weg staan. De details verdwijnen dan.
Door schaduw op en naast de voorwerpen aan te brengen. Ook dit is uitgewerkt in een apart hoofdstuk.

In onderstaande voorbeelden is een aantal van de bovenstaande technieken geïllustreerd.


	Jacob van Es	Ion Theodorescu-Sion
	In het stilleven van de Vlaamse schilder Jacob van Es, is beperkt gebruik gemaakt van overlappende figuren. De voorwerpen staan ver uit elkaar, waardoor de dieptewerking beperkt is. N.B. Van Es heeft beter werk gemaakt, zie een galerij met zijn werk. In het stilleven van de Roemeense schilder Ion Theodorescu-Sion gebruikt de schilder diverse van de hierboven genoemde technieken om diepte te scheppen. Naast overlapping gebruikt hij het atmosferisch perspectief: de oranje kleur van het tafelblad is warm, tegenover de koele groene kleuren van de papieren op de achtergrond.


	Pietro Longhi 1751	Lovis Corinth, 1911
	De Longhi schilderde een neushoorn, in dit geval zonder hoorn. Hij heeft geprobeerd diepte in het schilderij te brengen door de figuren achter elkaar, overlappend, te schilderen. Dit is niet zo goed gelukt, wellicht omdat de figuren op de achtergrond erg lichte, bijna witte, kleding aan hebben, die sterk contrasteren met de zwarte hoeden. En dat terwijl de neushoorn juist erg donker is, en vrij weinig contrasteert met zijn omgeving. Daardoor wijkt de neushoorn als vanzelf naar achteren . Wat ook vreemd is in dit schilderij, is dat de figuren achteraan heel hoog staan, en daardoor groter lijken dan de figuren verder naar voren. Het is goed om soms ook te kijken naar schilderijen die niet zo goed gelukt zijn, en je af te vragen wat er beter aan zou kunnen. Maar Pietro Longhi heeft het stro prachtig geschilderd, en de structuur van het hout en de muren doe je hem ook niet gauw na! Corinth heeft ook een dier met een persoon erachter geschilderd. Hier heeft de schilder ervoor gezorgd dat het dier tamelijk licht is en een warme kleur vacht heeft. Op de achtergrond zijn veel kleinere dieren afgebeeld, wat de indruk van diepte versterkt. De man op het schilderij is Carl Hagenbeck, de eigenaar van de dierentuin

Trompe l'oeil

Een bijzondere vorm van het suggereren van diepte is trompe l'oeil, vrij vertaald met gezichtsbedrog. Daarmee wordt zó realistisch geschilderd dat de voorwerpen zelfs uit het schilderij naar voren lijken te komen. Dit wordt bereikt door:

Schilderen op ware grootte, met een goed lijkende oppervlaktestructuur
Het voorwerp uit de lijst laten komen
De schaduwen en het licht zodanig toepassen dat deze overeenkomen met de lichtval op andere voorwerpen in de omgeving van het schilderij.


	Pere Borrell del Caso 1874 Ontsnappen aan straf	Cornelis Norbertus Gysbrechts 1660–1683 Trompe-l'oeil
	Een sterk staaltje van trompe l'oeil; het jongetje lijkt uit de schilderijlijst te klimmen. En ook brieven en andere voorwerpen in het rechter schilderij zijn levensecht.

Grisaille

Tenslotte werd vroeger beeldhouwwerk gesuggereerd. De vrijwel monochrome schilderijen worden grisaille genoemd, Frans voor een grijs schilderij. De grisaille werd ook wel 'witje' genoemd. Het zijn bedriegelijk echte afbeeldingen in olieverf van beeldhouwwerken in plaats van steen. Voor de burgers uit de 17e eeuw was dit een manier om hun interieur rijk te decoreren, zonder al te veel geld uit te geven. Grissailles zijn onder andere te zien in het Paleis op de Dam, dat oorspronkelijk was bedoeld als stadhuis van Amsterdam.