Nieuwgrieks/Syntax/Werkwoord/Wijs Deelwoord Aparemfato

Οι εγκλίσεις (de wijzen)

Η οριστική (de aantonende wijs)

De οριστική wordt gebruikt om de volgende situaties aan te geven.

een werkelijkheid of een feit

een mogelijkheid

een waarschijnlijkheid

een wens

een vraag

οριστική του ενεστώτα in plaats van een gebiedende wijs

οριστική παρατατικού in plaats van gebiedende wijs

οριστική παρατατικού in plaats van οριστική του ενεστώτα in geval van een gedetailleerde actie.

Η υποτακτική (de aanvoegende wijs)

De υποτακτική geeft aan:

wat eventueel gebeurt

of wat wenselijk is

een aansporing

een concessie

een wens

een mogelijkheid

een onzekerheid

een waarschijnlijkheid

een bevel of verbod

De υποτακτική kan in een bijzin zowel in het heden, verleden als toekomst gebruikt worden, dit heeft echter geen invloed op de uitgangen. De betekenis laat zich dan afleiden uit de hoofdzin.

Bovendien kan de υποτακτική zowel het onvoltooide, momentane als voltooide aspect verwoorden.

Zie ook de voorbeelden aan het eind van dit hoofdstuk.

Η προστακτική (de bevelende wijs)

bevel, aansporing, verbod, verzoek of wens

Η μετοχή (het deelwoord)

Behalve de deelwoorden op –οντας, -ώντας, -όμενος, -ομένος komen nog regelmatig de archaïsche deelwoorden op –ών en -άς voor.

Deelwoorden op –οντας, -ώντας, -όμενος, -ομένος

Deelwoorden bestaan in de

ενεστώτας

στην ενεργητική φωνή

en zeldzamer in de παθητική φωνή

παρακείμενος

Η μετοχή του ενεργητικού ενεστώτα (tegenwoordig deelwoord actief)

De μετοχή του ενεργητικού ενεστώτα wordt alleen bijwoordelijk gebruikt.

Η μετοχή του παθητικού παρακειμένου (voltooid deelwoord)

geeft gewoonlijk een toestand weer, ook als het een deelwoord bij een deponens is.

Η μετοχή του παθητικού ενεστώτα (tegenwoordig deelwoord passief)

als bijvoeglijk naamwoord

naamwoordelijke bepaling

naamwoordelijk deel van het gezegde

De μετοχή kan zowel in het heden, verleden als toekomst gebruikt worden, dit heeft echter geen invloed op de uitgangen.

Bovendien kan de μετοχή zowel het onvoltooide, momentane als voltooide aspect verwoorden.

Zie ook de voorbeelden aan het eind van dit hoofdstuk.

Το απαρέμφατο (de aparemfato)

Als vertaling van het begrip απαρέμφατο wordt steevast voor het begrip infinitief gekozen. Dat is eigenlijk zeer merkwaardig. Het Nieuwgrieks kent geen infinitief (onbepaalde wijs) en werkwoordsvorm die ermee aangeduid wordt, heet in het Nederlands voltooid deelwoord.

Wat de twee begrippen gemeen hebben is dat ze onverbuigbaar zijn. Wat ze verschillend maakt, is dat het Nieuwgrieks aparte vormen voor de ενεργητική φωνή en voor de παθητική φωνή kent.

De aparemfato wordt gebruikt om de voltooid tegenwoordige tijd en de voltooid verleden tijd te vormen.

Los van de απαρέμφατο (infinitief/voltooid deelwoord) bestaan er in het Nieuwgrieks nog enkele archaïsche uitdrukkingen waarin de echte Oudgriekse infinitief nog voorkomt.

 Waar in het Nederlands de infinitief (als onderdeel van het werkwoordelijk deel van het gezegde) gebruikt wordt, wordt in het Grieks een bijzin gebruikt (en dus niet de aparemfato).

 Waar in het Nederlands de infinitief als zelfstandig naamwoord wordt gebruikt, heeft het Grieks in een aantal gevallen een speciaal van het werkwoord afgeleid zelfstandig naamwoord. Als dit niet bestaat, gebruikt het Grieks een gesubstantiveerde bijzin.

Betekenis van de tijden bij de andere aspecten

υποτακτική (aantonende wijs) en προστακτική (bevelende wijs)

hoofdzin

toek.tijd, aanvoegende wijs, onvolt.aspect

toek.tijd, bevelende wijs, moment.aspect

bijzin

heden, aanvoegende wijs, onvolt.aspect

verleden, aanvoegende wijs, onvolt.aspect

toek.tijd, aanvoegende wijs, moment.aspect

toek.tijd, aanvoegende wijs, volt.aspect

μετοχή (deelwoord)

heden

verleden, onvolt.aspect

verleden, moment.aspect

toekomst