In mensentaal/Stamceltherapie

Dit artikel is onderdeel van de serie In mensentaal.

In het kort

Stamceltherapie houdt in dat er cellen of weefsels worden gekweekt in het laboratorium om nadien gebruikt te worden om beschadigde cellen of weefsels te vervangen of te herstellen.

Vroeger kon de geneeskunde mensen enkel helpen door geneesmiddelen of via operatie (chirurgie).

Stamcel-therapie is een revolutionaire, totaal nieuwe methode voor genezing.

Wat zijn stamcellen?

Een stamcel is als het ware de voorloper-cel die zich zal vermenigvuldigen en specialiseren tot cellen met een functie. Ze kunnen elke cel in het lichaam maken. Bv. de hersencellen, huidcellen, darmcellen, maagcellen, levercellen, bloedcellen, afweercellen, ... enzoverder.

Volwassene

Dergelijke stamcellen zitten bij een volwassene in het beenmerg en in de lever (meer bepaald in het leverbindweefsel). Ze kunnen naar bijna elk deel van het lichaam verhuizen om daar weefsels te herstellen.

Embryo

Een pasgevormd embryo bestaat haast uitsluitend uit stamcellen die het hele lichaampje zullen vormen.
In de navelstreng van de pasgeborene zijn ook stamcellen te vinden.

Hoe werkt stamceltherapie?

In plaats van zieke of beschadigde weefsels trachten te herstellen met medicatie of weg te snijden met chirurgie, zal stamceltherapie ervoor zorgen dat nieuwe cellen de plaats van het beschadigde of zieke deel innemen.

Soms is het voldoende om stamcellen rechtstreeks in te spuiten op de plaats van beschadiging. De stamcellen zullen spontaan weten welke cellen ze moeten vormen. Voorbeelden hiervan zijn:

inspuitingen in de hersenen bij de ziekte van Parkinson (een veel voorkomende ziekte bij ouderen die beven veroorzaakt).
inspuitingen in het hart bij hartpijn. De cellen maken echter geen nieuwe hartcellen aan, maar wel nieuwe bloedvaten die zorgen dat de hartcellen opnieuw beter bevloeid worden en dus geen pijn meer doen van het verkrampen.

Geavanceerder zal men stamcellen in het labo laten omvormen tot de juiste cellen en weefsels. Deze weefsels kan men dan inbrengen op de plaats waar nodig. Mensen met suikerziekte hebben te weinig of geen alvleeskliercellen die het hormoon insuline aanmaken. Met stamceltherapie kunnen dergelijke cellen gekweekt worden in het labo en nadien in de alvleesklier (pancreas) of elders ingespoten worden.

Het is niet eenvoudig om stamcellen in het labo om te vormen tot de juiste cellen en weefsels. Daarom is het onderzoek nog volop aan de gang. Men slaagt er al in om stamcellen uit mensen, navelstreng of embryo's te halen. Ook slaagt men erin deze stamcellen zich te laten vermenigvuldigen in het labo, zodat men van weinig cellen er veel kan maken.
Vervolgens moet men echter deze stamcellen laten veranderen tot de cellen (of weefsels) die men nodig heeft. Dit lukt nog maar een paar wetenschappers in de wereld.
Het plaatsen van de weefsels en cellen in een patiënt is dan weer eerder eenvoudig en de eerste proeven zijn al met succes gebeurd.

De embryo's die worden gebruikt voor stamceltherapie kunnen ook op andere manier verkregen worden. Bijvoorbeeld door IVF - In Vitro Fertilisatie - bij IVF worden er meerdere embryo's aangemaakt om zeker te zijn dat de moeder een gezond kind ter wereld brengt, de embryo's die overblijven kunnen ook gebruikt worden voor stamceltherapie.

Waarvoor kan stamceltherapie dienen?

Stamceltherapie kan in principe voor oneindig veel medische problemen een oplossing bieden. Zowel voor slechtwerkende organen of cellen als voor veel aangeboren afwijkingen. Stamceltherapie is vooral de enige oplossing voor die organen die zelf niet kunnen herstellen, zoals hersenen en hart. Alsook voor het brengen van cellen die het lichaam zelf niet (meer) aanmaakt, zoals de alvleeskliercellen bij suikerziekte.

Is stamceltherapie een transplantatie?

Transplantatie is het overbrengen van weefsels van één persoon naar een ander. Hiervoor is er dus een donor nodig. Als er al een donor beschikbaar is (bv. voor een hart) is het nog niet zeker dat de weefsels of organen geschikt zijn. Als het bloedtype niet overeenstemt, zal het weefsel of orgaan na de transplantatie afgestoten worden.

Soms is 'auto-transplantatie' mogelijk. Bv. bij een 'overbrugging'. Een dichtgeslibt bloedvat wordt vervangen door een ander bloedvat. Hiervoor kan men een bloedvat uit het eigen lichaam nemen dat minder van belang is en dus gemist kan worden.

Bij stamceltherapie kan men stamcellen van de patiënt nemen en daarmee zelf de nodige cellen, weefsels (of zelfs organen) kweken om te gebruiken. Omdat de cellen van het lichaam zelf afkomstig zijn, zullen ze niet afgestoten worden omdat ze niet van een vreemd persoon zijn.

Stamceltherapie heeft dus veel meer voordelen dan een gewone transplantatie.

Wat zijn de vooruitzichten?

Momenteel kan men al stamcellen inplanten op de plaatsen waar nodig. Ook kan men al stamcellen vermenigvuldigen in het labo.
Het maken van volledige weefsels is nog volop in onderzoek, maar lukt al bv. voor het aanmaken van huid.
In de toekomst zal men trachten om alle mogelijke soorten weefsels te maken en zelfs complete organen, zodat men bv. een hele lever, nier of hart kan kweken om het beschadigde te vervangen. In theorie zou het mogelijk zijn om zelfs orgaansystemen te kweken in het labo waardoor zelfs geamputeerde delen weer kunnen vervangen worden.

Stamceltherapie zal een oplossing bieden voor ziekten en letsels zoals: