Alexander de Grote/Alexanders jeugd

Geboorte

Alexander werd volgens de overlevering op 21 juli 356 v.Chr. geboren te Pella, als de zoon van koning Philippus II en zijn vrouw Olympias¹. Maar het is niet zeker dat Philippus echt de vader was. Hij was namelijk (zo zegt men) bang voor Olympias. Olympias kwam uit Epirus, in het westen van Griekenland. Daar was de Dionysos-cultus populair. Er wordt gezegd dat Olympias een Bacchante (of Maenade) zou zijn geweest. Maenaden zouden wilde dansen uitvoeren, om Dionysos te eren. Olympias zou daar mogelijk zwanger zijn geraakt. Sommige mythen zeggen dat Alexander zou zijn verwekt door Zeus, in de gedaante van een slang, het dier waar Olympias vaak mee sliep.

Vader Philippus als veldheer

Philippus was een geweldige veldheer, net als zijn zoon later zou worden. De Griekse stadstaten waren verzwakt door de oorlogen die zij onder andere tegen de Perzen hadden gevoerd. Philippus hervormde het Macedonische leger en begon zijn gebieden uit te breiden. Hij wist zich in de Griekse politiek te mengen, maar de Grieken zagen de Macedoniërs als barbaren. Toch kreeg hij zijn plaats. Maar de Athener Demosthenes had een leger gevormd en trok op tegen het leger van de Macedoniërs. Toch werd dit leger in 338 voor Christus bij Chaeronea verslagen. In dit leger vocht de jonge Alexander al mee. Philippus sloot vrede met de Grieken. In het Hellenistische verbond werden alle stadstaten opgenomen. Philippus werd de Hegemoon, dat was de opperbevelhebber en “president” van het verbond.

Opleiding

Hoe dan ook, Philippus behandelde Alexander als zijn eigen zoon. Alexander kreeg als leraar de bekende Aristoteles. Aristoteles gaf Alexander een versie van Homerus’ Ilias en Odyssee, die Alexander voor de rest van zijn leven mee zou nemen, waar hij ook heenging. Aristoteles bleef lang een vriend van Alexander, maar toen de neef van Aristoteles stierf verdacht hij Alexander ervan dat deze hem had vergiftigd, waarna hun vriendschap tot een einde kwam. Wel had Alexander zijn liefhebberij voor poëzie gekregen, maar hij raakte ook geïnteresseerd in de ideeën van de filosofen. Zo bewonderde hij de filosoof Diogenes zeer, die in Athene in een grote kruik woonde. Op een dag kwam Alexander bij Diogenes, die lag te genieten van de zon. Alexander ging voor zijn held staan, maar wist niet wat hij moest zeggen. Uiteindelijk zei hij: ‘Kan ik iets voor u doen?’ Waarop Diogenes zou hebben geantwoord: ‘Als je per se iets voor me wilt doen, ga dan uit mijn zon.’ Daarna zou Alexander hebben gezegd: ‘Als ik Alexander niet was, zou ik Diogenes willen zijn.’ Diogenes antwoordde: ‘Als ik Diogenes niet was, zou ik hem ook willen zijn.’ Na de dood van zijn vader bezocht Alexander Diogenes nogmaals en vond hem bij een stapel botten. Alexander was verbaasd dat Diogenes deze botten zo nauwkeurig bestudeerde en hij vroeg wat hij aan het doen was. Hierop antwoordde Diogenes: ‘Sire, ik ben op zoek naar de botten van uw vader, maar ik kan ze niet onderscheiden van die van een slaaf.’

Temperament

Alexander was een uitstekende ruiter. Als leider van een eenheid cavalerie (De Punt) vocht hij al mee in de slag van Chaeronea. Maar de jonge Alexander had ook zijn kwade kanten. Hij was bijvoorbeeld nogal snel op zijn tenen getrapt. Zo zou zijn vader van Olympias scheiden, omdat hij een nieuwe vrouw had gevonden. Haar naam was Cleopatra. Zij was een Macedonische. Op het feest van het huwelijk riep een oom van de bruid dat dit huwelijk,nu eindelijk een echte erfgenaam van de troon van Macedonië zou opleveren. Dit schoot bij Alexander, die er bij was, in het verkeerde keelgat. Woedend riep Alexander naar hem: ‘Je noemt me in het openbaar een bastaard!’. Hij smeet zijn wijnbeker naar de dronken man. De annalen vermelden niet of Alexander hem raakte (al is dat waarschijnlijk), maar Philippus sprong op, trok zijn zwaard en stormde op zijn zoon af. Hij had Alexander kunnen doden, maar omdat hij dronken was struikelde hij zodat Alexander tijd had om weg te komen. Alexander zou voor hij verdween alleen nog hebben geroepen: ‘daar ligt de man, die de oversteek van Europa naar Azië wil maken, maar niet eens van de ene naar de andere tafel kan oversteken!’ Alexander bleef bij zijn moeder wonen, samen met zijn zus Cleopatra. Maar na een paar jaar werd Alexander, samen met Olympias en Cleopatra toch weer teruggehaald naar Macedonië. Al bleef de rest van Philippus' leven zijn band met zijn zoon niet zo goed als hij ooit was. De slag van Chaeronea werd gevochten nadat Alexander terugkwam.

Philippus vermoord

Maar in het jaar 336 voor Christus werd Philippus II vermoord op de bruiloft van Cleopatra. De moordenaar was Pausanias van Orestis, één van de lijfwachten van de koning. Waarschijnlijk was Pausanias een minnaar van de koning, maar was hij verstoten en had hij hem uit wraak willen vermoorden. Philippus overleed ter plaatse. Pausanias ontkwam, maar andere lijfwachten van de koning wisten hem te pakken en te doden.

Voetnoot

1	Plutarchus, Alexander 3.5-8. N.G.L. Hammond, Sources for Alexander the Great: An Analysis of Plutarch's Life and Arrian's Anabasis Alexandrou, Cambridge, 1993, pp. 18-20.